ABD'liler, Kasım ayının ilk haftası yapılacak başkanlık seçimlerinde yarışacak Demokrat ve Cumhuriyetçi Parti adaylarını seçmek için bugünden itibaren sandığa gitmeye başladı.

Iowa eyaletinden başlayan önseçim maratonu Haziran ayının ikinci haftasında tamamlanacak. Partilerin kurultaylarının toplantısı ve ardından başkan adaylarının resmen açıklamasını takiben bu defa da genel seçim için yarış son hızıyla devam edecek.

Başkan aday adaylarının sandık yarışına çok erken girme sebeplerinin başında seçim kampanyaları ile bağış toplama imkânı ve zamanı elde edesbilmeleri için. Bir diğer sebep ise kamuoyunda başkan aday adayı olan kişinin gelir durumundan aile yaşantısına, eğitim seviyesinden iş tecrübesine kadar hemen her yönü ile kamuoyuna mâl olması, tanınması.

ADAYLAR ATAMA İLE DEĞİL SEÇİMLE BELİRLENİYOR.

ABD'de parti başkanlığı sistemi yok ve hiç bir partinin merkezi kimseyi atayamıyor ya da resmi olarak aday adayı da gösteremiyor.

Önseçim geleneği ABD'de zaman içinde partilerin kendi içlerinde ve yerel yönetimlerle vardıkları uzlaşı sonunda ortaya çıkmış daha sonra teamül halinde kabullenilerek günümüze kadar gelmiş. ABD Anayasası'nda önseçimleri düzenleyen bir yasa bulunmuyor.

ABD başkanlığına giden yol iki aşamalı. Birinci aşamada parti içindeki önseçimi kazanmak ikincisinde ise rakip partinin başkan adayına galip gelebilmek.

Başkanlık seçimleri için her parti önce kendi içinde bir önseçime gidiyor. Bu önseçim farklı tarihlerde 50 eyalet ile başkentte (District of Columbia - Washington DC) yapılıyor. Kazanan başkan aday adayı partinin başkan adayı olma hakkını elde ediyor.

İKİ TÜR ÖNSEÇİM VAR

Eyaletlerde aday adayının belirlenmesi iki türlü yapılıyor. Kimi eyaletler 'caucus' (bir nevi kurultay) kimisi ise 'önseçim' (primary) diye adlandırılan seçime gidiliyor. 'Caucus' yerli Kızılderili dilinden gelen bir kelime ve anlamı kabile liderleri toplantısı. Caucus yapılan eyaletlerde (Iowa bunlardan birisi) yalnızca partiye kayıtlı seçmenler kendi parti başkan aday adayları için oy kullanabiliyor. Herhangi bir parti üyesi olmayanlar önseçimlerde oy kullanamıyor.

Bir tür önseçim olan 'primary' ise 15. yüzyılda Latince'den İngilizce'ye kazandırılmış bir kelime olup 'ilk, baş, ana, öncelikli" anlamlarına geliyor. Bu yöntemle seçime giden eyaletlerde (New Hampshire'da 8 Şubat'ta yapılacak önseçim bu türden) yaşayan her seçmen dilediği partinin başkan aday adayı için oy kullanabiliyor. Yani bir kimse ister kendi parti başkan aday adayı için isterse muhalif gördüğü partinin başkan aday adayı için sandığa gidebilir. Burada önemli olan husus her seçmenin yalnızca bir kere oy kullanma hakkı olması. Muhalif partinin başkan aday adayına oy veren bir seçmen kendi partisi içindeki önseçim yarışında oy kullanamıyor. Önseçimde oy kullanabilmek için herhangi bir partiye üye olma zorunluluğu yok.

Başkan adaylığı yarışında ilk kritik eşik bugün Iowa'da aşılacak. Iowa'nın ardından bir hafta sonra New Hampshire eyaletinde tüm başkan aday adayları kendi partileri içindeki sandık yarışını kazanabilmek için boy gösterecek.

Haziran ayının ikinci haftasında Demokrat Parti içindeki başkanlık yarışı için seçim 'District of Columbia' da yapılacak ve 2016 ABD başkalık önseçimleri tamamlanmış olacak.

SON SÖZÜ PARTİ KURULTAYI SÖYLÜYOR

Eyaletlerde yapılan önseçimlerde seçmen başkan aday adayına oy verse de aslında delege seçmiş oluyor. Her eyaletin seçmen sayısına göre delege sayısı bulunuyor. Başkan aday adaylığını bir eyalette kazanan kimse o eyaletin de tüm delege sayısını hanesine yazdırmış oluyor. Delegeler, ülke genelinde önseçimin tamamlanmasının ardından yaklaşık iki ay sonra yapılan parti kurultayında önseçimleri kazanan başkan adayının partinin resmi adayı olması yolunda oy kullanıyor.

Parti kurultayında resmiyet kazanan başkan adayı Kasım ayında yapılacak seçimlere girme hakkı elde edebiliyor.

Cumhuriyetçi Parti bu yıl, Ohio eyaletinin hastaneleri ile ünlü Cleveland şehrinde 18-21 Temmuz tarihleri arasında yapacağı kurultay ile başkan adayını resmen açıklayacak.

Demokrat Parti kurultayı ise 25-28 Temmuz tarihleri arasında Pennsylvania eyaletinin en büyük şehri Philadelphia'da gerçekleştirilecek. CİHAN