Medyadaki son duruma ilişkin veri ve analizlerin yer aldığı raporda, ülkelere göre ayrı ayrı değerlendirmeler var.

Raporun Türkiye bölümünde halkın haber kaynaklarına duyduğu güvensizliğin yüksek oranlarda olması dikkat çekiyor.

Katılımcılara haberlere güvenip güvenmedikleri de soruldu. Türkiye’de “Pek çok habere çoğu zaman güvenileceğini düşünüyorum” diyenlerin oranı yüzde 38’de kaldı. Bu alanda Türkiye 37 ülke arasında 27. sırada yer aldı. Habere güvenmeyenlerin oranı ise yüzde 40 çıktı. Katılımcıların yüzde 22’si ise “Ne katılıyorum ne de katılmıyorum” dedi. Son üç yılda habere güven yüzde 7 puan düşerken dört senede ilk kez habere güvensizlik güvenden daha yüksek çıktı.

Oxford Üniversitesi Reuters Enstitüsü’nden Misafir Araştırmacı Dr. Servet Yanatma’nın yazdığı “Türkiye Ülke Profili” bölümünde habere güven ve güvensizlik oranının birbirine bu kadar yakın olması Türk medyasındaki kutuplaşmanın önemli bir işareti olarak yorumlanıyor.

Türkiye’de katılımcıların kendi kullandıkları haberlere güven oranı ise yüzde 43 oranında. Arama motorlarıyla ulaşılan haberlere güven yüzde 38 olarak ölçülürken sosyal medyadaki haberlere güvenenlerin oranı ise yüzde 33 oldu. 

37 ülkenin sıralandığı listede 27’nci sırada yer alan Türkiye’de en güvenilen haber kaynağı Fox TV olarak öne çıkıyor. 10 üzerinden puanlama yapılan araştırmaya göre 6.59 puanla Fox TV en güvenilen medya markası olarak belirlenmiş.

Fox TV’nin ardından ise NTV ve CNN Türk geliyor. Ancak raporun geniş bir zamana dayanan araştırma verilerinden oluştuğu dikkate alındığında Demirören Grubu’na satışı sonrası CNN Türk’e olan bakış açısının değişmiş olabileceği gözlemlenebilir.

Raporda dikkat çeken sonuçlardan biri ise güven duyulan medya kuruluşları sıralamasında “yandaş” nitelemesi yapılan iktidara yakın medya kuruluşlarının son sıralarda yer alması. Sabah ve A Haber bunlardan birkaçı… Devlet kanalı TRT’nin sondan dördüncü, AA’nın ise sondan altıncı sıraya yerleştiği görülüyor.

Türkiye’de ifade özgürlüğü ve baskı ortamıyla ilgili tartışmalar sürerken araştırmaya göre internette siyasi görüşlerini paylaşmaktan en çok Türkiyeliler endişe ediyor. Türkiye’den araştırmaya katılan 2 bin kişiden yüzde 65’i “internette politik görüşlerini açık bir şekilde ifade etme konusunda dikkatli düşünme eğiliminde olduğunu” söyledi. Nedeni ise “yetkililerle sorun yaşama” ihtimali. 

Türkiye

Bu yılki rapor, ABD ve İngiltere de dahil olmak üzere 37 ülkeden 74 binin üzerinde çevrimiçi haber tüketicisi ile birlikte YouGov anketlerine dayanıyor.

Türkiye’deki Raporu Oxford Üniversitesi Reuters Enstitüsü’nden misafir araştırmacı Dr. Servet Yanatma hazırlarken, Türkiye’de basın özgürlüğünün Doğan Medya Grubu’nun iktidara yakın Demirören Grubu’na satışı ile daha da kısıtlandığına dikkat çekiliyor. Yeni yasalar ile birlikte internet yayınlarına da bazı kısıtlamaların getirildiğine dikkat çekilirken Freedom House’un Türkiye’yi ilk defa ‘basını özgür olmayan ülke’ kategorisine sokmasına vurgu yapılıyor.

İnternetin hükümet karşıtı insanlar için ana haber kaynağı olduğuna dikkat çeken rapor internet yayınlarına kontrol getiren yasanın son dönemde alternatif özgür haber kaynakları olarak öne çıkan Medyascope ve Özgürüz gibi kanalları etkileyeceği uyarısında bulundu. Online medyanın muhalif bağımsız habercilik için önemli platforma dönüştüğünü hatırlatan rapor geçtiğimiz seneye göre haber için Youtube kullanımın yüzde 9 ve Twitter kullanımının yüzde 10 puan artmasının bunun önemli bir sebebi olabileceğini kaydediyor.

Raporda, ana akım medyanın yerini bağımsızlığını koruyarak haber üretmeye devam eden Ahvalnews, T24, Diken, Duvar, Bianet, Medyascope TV ve Artı TV gibi  alternatif dijital mecraların aldığı ifade ediliyor. Ancak, iktidarın tek elindeki medyaya ayrılan reklam pastasından faydalanamayan bu kuruluşların sürdürülebilirlik konusunda henüz yeterli kaynaklara sahip olmadığının altı çiziliyor ve araştırmacı gazetecilik için tam zamanlı muhabirler istihdam edemediği tespitine yer veriliyor. Bu haber sitelerinin daha çok şehirlerde eğitimli kişiler tarafından takip edildiği belirtilirken Türkiye’de daha çok sosyal medya aracılığı ile kitlelere ulaşıldığı kaydediliyor. Raporda, özellikle Facebook yüzde 76’lık bir oranla ülkedeki en popüler platform konumunda.

 

Türkiye’nin “lider” olduğu başka bir alan ise uydurma haberler kategorisinde. Kişilere “geçtiğimiz hafta politik veya ticari sebeplerle tamamen uydurma haberler”le karşılaşıp karşılaşmadıkları soruldu. Türkiye’den katılımcıların yüzde 49’u bu soruya “evet” yanıtı verdi. Türkiye’yi yüzde 44 ile Yunanistan ve Malezya takip ederken en düşük “evet” oranı yüzde 9 ile Almanya ve Danimarka’dan geldi. 

 

Raporun başyazarı Nic Newman’ın kaleme aldığı “Ana Bulgular” bölümünde Türkiye ve Malezya gibi ülkelerde mesajlaşma uygulamalarının kullanımında görülen hızlı artışın sebebi olarak bu platformların ifade özgürlüğü için güvenli bir alan sunması gösterildi. Araştırmada WhatsApp gibi (mesajlaşma) ağları ile siyasi mesaj paylaşmanın güvenliğine dair kişisel endişeler arasında güçlü bir ilişki tespit edildi. Amerikan sivil toplum örgütü Freedom House tarafından Türkiye’nin ilk kez “özgür olmayan” ülke kategorisine alındığını hatırlatan Newman medyanın susturulup muhaliflerin hapsedildiği Türkiye’de WhatsApp gibi şifrelenmiş mesajlaşma uygulamalarının göreceli olarak siyasi düşünceleri açıklamak için güvenli bir ortam sunduğunu kaydetti. WhatsApp’ın “haber bulmak, okumak, seyretmek, paylaşmak veya üzerinde tartışmak için” kullanma oranı yüzde 30 çıktığı Türkiye bu alanda üst sıralarda yer alıyor. 

 

 

Türkiye’de kullanıcıların haber kaynaklarına daha çok akıllı telefonlar aracılığı ile ulaştığı rapora yansıyor.

Katılımcıların yüzde 72’si haberleri akıllı telefonlarından okumayı tercih ederken yüzde 67’lik bir kesim ise bilgisayar kullanmayı tercih ediyor.

Tabletten haberlere ulaşanların sayısı da yüzde 25 gibi yabana atılmayacak bir oranda.