Türkiye'de tutuklu ve hükümlü sayısı 315 bini geçti. Cezaevlerinin çoğunda hijyen, sağlık, kapasite gibi pek çok sorun bulunurken tutuklu ve hükümlü sayısında da her geçen gün artış yaşanıyor. Bu sorunların gölgesinde yeni bir cezaevi daha kuruldu. ‘Y tipi’ adıyla kurulan cezaevleri ağırlaştırılmış müebbet hükümlüsü mahpuslara özel inşa edildi.

GazeteDuvar'ın haberine göre Ceza İnfaz Sisteminde Sivil Toplum Derneği'nden (CİSST) Zelal Avcı, söz konusu cezaevleriyle ilgili bilgi verirken Y tipi cezaevinde tutulan mahpusların yaşadıkları hakkında bilgiler paylaştı.

Şu an Türkiye'de, Antalya Y Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu, Ereğli 1 No'lu Y Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu ve Ereğli 2 No'lu Y Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu olmak üzere 3 tane Y tipi cezaevi bulunuyor. Üç katlı olan bu cezaevleri, her katta bir mahpusun kalacağı ve mahpusların birbirlerini göremeyeceği şekilde tasarlandı. Ayrıca bu cezaevlerinde ağırlaştırılmış müebbet hükümlüleri tutulacak.

Ceza İnfaz Sisteminde Sivil Toplum Derneği (CİSST) Müebbet Alan Temsilcisi Zelal Avcı, Y tipi cezaevlerinde kalan mahpuslardan aldıkları bilgileri paylaştı: “Dumlu 1 No'lu Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumu'na yapmış olduğumuz avukat ziyaretleri sonucunda buranın Y tipi şeklinde inşa edilmiş bir hapishane olduğunu gözlemledik. Görüştüğümüz mahpuslar; günde 1 saat havalandırmaya çıktıklarını, havalandırma için ayrı bir yere götürüldüklerini, hapishanenin güneşe ters bir şekilde dizayn edildiğini ve hücrelerde küçük bir pencere olduğunu söyledi. Mahpuslar, ihtiyaçlarını karşılayamadığını, güneş ışığı ve temiz havaya erişimlerinin engellendiğini anlattı.”

Avcı, Avrupa Konseyi (AK) İşkenceyi Önleme Komitesi’nin (CPT) standartlarını hatırlatarak, “Kişinin tek başına tutulması gibi önlemler güvenlik gerekçesiyle gerekli olsa dahi, hiçbir zaman söz konusu mahpusların gün ışığı ve temiz havadan mahrum bırakılması anlamına gelmemeli. Bunlar her mahpusun erişme hakkı bulunan yaşamın temel unsurlarıdır. Ayrıca, bu unsurların yokluğu hastalıkların yayılmasına uygun koşullar yaratmakta. Hapishanenin güneşe ters bir şekilde dizayn edilmiş olması da mahpusların yaşamsal ihtiyaçlarına müdahale edildiğini göstermekte. Ayrıca görüştüğümüz mahpuslar hiçbir sportif faaliyetten yararlanamadıklarını, sohbete çıkarılmadıklarını, atölye ve kurslardan yararlanamadıklarını da belirttiler. CPT’ye göre, özellikle yüksek risk oluşturan mahpuslar, ağır gözetim durumlarını telafi edecek şekilde, gözetim birimlerinin sınırları içinde nispeten rahat bir programa tabi olmalı. Birimdeki diğer mahpuslarla biraraya gelebilmeli ve kendilerine faaliyetler konusunda farklı seçenekler sunulmalı. Yüksek güvenlik birimlerinde iyi bir iç ortam yaratmak için özel çaba gösterilmeli. Amaç, personel ve tutuklular arasında olumlu ilişkiler yaratmak olmalı. Bu hem birimde kalanların insanca muamele görmesine hem de etkili kontrol, emniyetin ve personel güvenliğinin sağlanmasına yarayacak" dedi.

Avrupa İşkencenin Önlenmesi Komitesi'nin, tecrit ve hücre hapsinin insan haklarına aykırı olduğunu ve tecrit altında bulunan kişilerin zihinsel, bedensel ve sosyal sağlıklarının olumsuz bir şekilde etkilenebileceğini vurguladığını söyleyen Avcı, “Yapılan diğer bilimsel araştırmalar da tecridin insan sağlığını olumsuz yönde etkilediğini göstermekte. Bunun yanında CPT de hücre hapsinin bir cezanın parçası olarak asla uygulanmamasını ve ceza yaptırımının bir parçası olmaması gerektiğini düşünmekte. Bunlara rağmen Türkiye Cumhuriyeti kanunlarına göre, ağırlaştırılmış müebbet hükümlüsü mahpuslar ağır tecrit koşullarında hapsediliyor. Uzun süreli hapsin hükümlüler üzerinde sosyallikten uzaklaştırıcı çeşitli etkileri olabilir. Uzun süreli tutuklular, hapishanede olmanın yanı sıra (özgüvenin kaybı ve sosyal becerilerde bozulma da dahil olmak üzere) çeşitli psikolojik hastalıklara sahip olabilir ve sonuçta hemen hepsinin geri döneceği toplumdan gittikçe daha fazla kopma eğilimleri bulunabilir. CPT’nin görüşüne göre, uzun süreli mahkumiyetleri bulunan hükümlülerle ilgili uygulamaların, bu etkileri olumlu ve proaktif bir şekilde telafi etmeye yönelik olması gereklidir. Bu durum Avrupa İşkencenin Önlenmesi Komitesi (AİÖK) ve CPT’nin önerileriyle çelişmekte. Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü’nün, Ceza İnfaz Kurumu Yönetimi El Kitabı’nda ‘Hapis Cezası sadece özgürlükten yoksun bırakmayı içerir, hapsetme koşulları asla ek bir cezalandırma olarak kullanılmamalı’ ifadesi geçmesine rağmen faaliyete geçecek olan Y tipi hapishanelerde hapsetme şekli olarak da bir cezalandırma sistemine gidildiğini gösteriyor" ifadelerini kullandı.

Ceza İnfaz Sisteminde Sivil Toplum Derneği, Y tipi cezaevleriyle ilgili bir başvuruda da bulundu.

Dernek, Adalet Bakanlığı’na yaptığı başvuruda, “Ceza ve Tevkif Evleri Genel Müdürlüğü’nün açıklamasına göre şuan Türkiye’de kaç adet Y tipi ceza infaz kurumu bulunmakta? Bu kurumların fiziksel yapısı nasıldır?” sorularını sordu.