SAMANYOLUHABER | ANALİZ- Ankara ve Washington arasında füze gerilimi tırmanıyor. Türkiye'nin Rus S-400 hava savunma sistemlerini ekim ayında teslim alacağını açıklamasına karşılık ABD'nin “müeyyide uygularım” mesajı vermesi piyasalarda tedirginliği artırdı.
Dolar ve euro, Türk Lirası’na karşı son bir haftada 15 kuruşa yakın değer kazandı. Dövizin ateşinin yükselmesinde S-400 krizinde Türkiye’nin müeyyideye maruz kalabileceği endişeleri etkili oluyor.
"PİYASADA BARUT KOKUSU VAR"
2018 yılı ağustos ayının başında ABD Başkanı Donald Trump’ın “pastör Andrew Brunson dindar ve iyi bir insan. Brunson’u derhal serbest bırakın.” tweeti ile başlayan krizde Türk Lirası yüzde 40 değer kaybetmişti.
Bir bankanın Hazine müdürü Samanyoluhaber'e piyasadaki havayı şöyle aktardı: "Piyasa barut kokan bir oda gibi. S-400 odayı havaya uçaracak kıvılcım olabilir endişesi hâkim. Kimse yarına dair tahminde bulunamıyor."
Ocak ayının sonunda 5,16 TL olan dolar S-400 krizi sebebiyle 5,40 TL'yi aştı.
KUR YÜZDE 5 ARTINCA BORÇLAR 60 MİLYAR TL ARTIYOR
Kur şoku ile hızlanan şirket iflasları işsizlik dalgasına yol açtı. Enflasyon yüzde 20’ye yükselirken, kredi faizleri yüzde 30’un üzerine çıktı. Konut, araba, beyaz eşya ve mobilya satışları yüzde 50’lere varan oranlarda geriledi.
Özel sektörün 220 milyar dolar döviz borcu kur artışı ile katlanıyor. Kur yüzde 5 arttığında toplam borcun TL karşılığı 60 milyar TL artıyor. TL’nin son bir haftalık değer kaybı yüzde 3’e yaklaştı.
8 Mart'ta Türkiye saati ile 17:50'de 1 ABD Doları 5,46 TL'den satıldı.
Uzmanlar S-400'lerin Rusya'dan ekim ayında teslim alınmasına ABD'nin sessiz kalmayacağı ve TL'nin değer kaybedeceği görüşünde.
“TL İÇİN İYİMSER OLMAK ZOR”
ABD Başkanı Donald Trump 14 Ocak’ta yine Türkiye’yi hedef alan bir tweet atmıştı.
Trump, Suriye’nin kuzeyindeki Kürt gruplara destek verirken, “Kürtleri vurmaları halinde Türkiye'yi ekonomik açıdan yıkıma uğratacağız.” diyerek Türkiye’yi alenen tehdit etmişti. Trump’ın tweetine kadar 5,10 TL civarında seyreden dolar o günden bu yana 30 kuruştan fazla değer kazandı.
Bir bankanın döviz masası müdürü, uluslararası haber ajansı Reuters’e verdiği mülakatta piyasanın tedirginliğine dikkati çekti: “Seçim öncesi ABD Türkiye ilişkilerinin tartışıldığı ve 'yeni Brunson S-400 mü olacak' sorunun tartışıldığı bir dönemde TL için iyimser olmak zor."
Türkiye'nin krizle boğuştuğunu belirten Atilla Yeşilada, "S-400'den dolayı bankalar da baskıya maruz kalır." dedi.
YEŞİLADA: KRİZDEKİ EKONOMİ İÇİN NİHAİ DARBE OLUR
Piyasada Türkiye ile ABD arasındaki S-400 mesajları "yeni Brunson krizi" diye nitelendiriliyor.
Global Source Partners analisti Atilla Yeşilada ABD müeyyidelerinin askeri teçhizatla sınırlı kalmayacağına dikkat çekiyor. Yeşilada, “Dolaylı yoldan bankalara baskı ya da piyasa psikolojisi yoluyla dövizi alevlendirerek, ekonomiye nihai darbeyi vurabilir." uyarısında bulundu.
"Türkiye'nin geri adım atmasını ben artık çok muhtemel görmüyorum." diyen German Marshall Fund Türkiye analisti Özgür Ünlühisarcıklı, "Brunson krizinin bir benzeri mi geliyor?" sorusuna, "Yaşanabilir. Aslında burada mükemmel fırtına diye nitelendirilebilecek bir durum söz konusu olabilir. Yani çok sayıda özgün şartın bir araya gelmesi.” cevabını verdi.
“MÜKEMMEL FIRTINAYA HAZIR OLUN”
Ünlühisarcıklı “özgün şartlar” ifadesini şu şekilde açıklığa kavuşturdu: “Bunlardan biri S-400 krizi. Diğeri ABD Suriye'deyken de anlaşamıyorduk, çekilirken de anlaşamıyoruz gibi görünüyor. Bugünlerde biz fazla konuşmuyor olsak da dava gibi konular ABD'de devam ediyor. Bunların hepsinin bir araya gelmesi mükemmel fırtına dediğimiz duruma sebep olabilir."
Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, Rusya Savunma Bakanı Sergey Şaygu (solda) ile son bir yılda 3 defa görüştü.
HULUSİ AKAR: İLK BATARYAYI EKİM AYINDA TESLİM ALACAĞIZ
Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar bugün AA’ya verdiği mülakatta S-400 hava savunma sisteminde ilk bataryanın ekim ayında Türk Silahlı Kuvvetleri’ne (TSK) teslim edileceğini açıkladı.
ABD ordusunun Avrupa'daki güçlerinden sorumlu General Curtis Scaparrotti, Türkiye'nin S-400'leri satın alma planlarından vazgeçmemesi halinde ABD'nin F-35 savaş uçaklarını Türkiye'ye satmaması gerektiğini belirtmişti.
Bu sözlere Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu cevap verdi. Çavuşoğlu, "S-400 bitmiş bir anlaşmadır, Türkiye verdiği sözlerden hiç bir zaman dönmemiştir; başkalarından gelen açıklamalar bizi ilgilendirmez." ifadelerini kullandı.
ABD Başkan Yardımcı Mike Pence'in Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan'ı bizzat arayarak S-400 alımından vazgeçin” dediği iddia ediliyor.
ERDOĞAN’DAN ABD’YE: BİZİM İÇİN O İŞ BİTMİŞTİR
Erdoğan iki gün önce, “Türkiye'nin S-400 konusunda geri dönüşü olamaz. Ruslarla ortak üretime gireceğiz. S-400'den sonra belki S-500'e gireceğiz. O iş bitmiştir.” diyerek geri adım atılmayacağını en üst perdeden dile getirdi.
ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü ise bu adımın hem F-35 projesini hem de gelecekteki diğer silah satışlarını etkileyebileceği açıklamasında bulundu.
CAATSA MÜEYYİDESİ TÜRKİYE’NİN BELİNİ BÜKER
Emekli diplomat Uluç Özülker, Dünya gazetesine verdiği mülakatta, “Rusya ve ABD arasında sıkıştık kaldık. Şimdi 'Vazgeçtim, ben S-400 almıyorum' deseniz, bu Türkiye-Rusya ilişkilerini de ciddi şekilde etkiler." dedi.
ABD ve NATO yetkilileri, S-400 kullanımının radara yakalanmayan
F-35'lerin nasıl çalıştığına dair kodların açığa çıkmasına sebep olabileceğini kaydediliyor.
ABD Kongresi'nde 2017 yılında onaylanan ABD'nin Hasımlarıyla Yaptırımlar Yoluyla Mücadele Etme Kanunu (CAATSA), Rusya savunma sanayi ve istihbarat servisleriyle iş yapanlara müeyyide uygulanmasını öngörüyor.
ABD ilk kez geçen yıl Eylül'de Rusya'dan Su-35 savaş uçağı ve S-400 hava savunma sistemi satın alan Çin'e CAATSA müeyyedilerinin uyguladı.
ABD; Türkiye'nin Rus S-400 sistemlerini alması halinde F-35'in kodlarının deşifre olacağını belirtiyor.
"F-35 SAVAŞ UÇAKLARININ TESLİMATI AKSAR"
EDAM Savunma Analisti Can Kasapoğlu "F-35 çok üst düzey teknolojileri kullanan, ağ-merkezli harp yetenekleri çok güçlü, uçan bir karargâh. Türkiye, amfibi taarruz gemisi TCG Anadolu'yu da bir mini-uçak gemisi olarak kullanmak istiyor. Bunu başarmak için de neredeyse piyasadaki tek seçenek, F-35'in dikey iniş yapabilen versiyonu F-35." dedi.
EDAM, ocak ayında yayımladığı "Türkiye-Rusya-ABD üçgeninde stratejik silah sistemlerine dair tercihler ve sonuçları" isimli rapor ile muhtemel risklere dikkati çekmişti.
“TSK ZARAR GÖRECEK”
"Muhtemel S-400 alımının sadece F-35 teslimatlarına ilişkin değil; F-16 savaş uçakları, CH-47F ağır yük helikopterleri ve UH-60 genel maksat helikopterleri dahil olmak üzere, geniş bir alanda etkin olacak CAATSA müeyyidelerini beraberinde getirebileceği anlaşılmıştır.” denilen raporda böyle bir senaryoda TSK'nın muharip kabiliyetlerinin ve harbe hazırlık seviyesinin zarar göreceği vurgulandı.
