İktidar partisi kaynakları, bu düzenlemeye gerekçe olarak, son yıllarda bireysel başvuru hakkının bir “norm denetim” veya “temyiz makamı” gibi görülmesi ve bu nedenle yapılan yüksek başvurularla AYM’nin iş yükünün artmasını gösteriyor.
Adalet Bakanı Bekir Bozdağ, bakanlığının 2023 bütçesinin görüşüldüğü TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda, AYM’ye bireysel başvuru hakkının yeniden düzenleneceğini açıkladı.
Bozdağ, bireysel başvuru yolu açıldıktan sonra vatandaşların yeni bir hak arama yolu bulduğunu, bu yolun vatandaşlara ve ülkeye çok şey kazandırdığını söyledi.
Anayasa Mahkemesi'ne 2021 yılında 32 bin 826 başvuru yapıldığını, bu dosyalardan yüzde 72'sinin başvuru şartı taşımadığı için kabul edilemez bulunduğunu belirten Bozdağ, “Anayasa Mahkememize bireysel başvuru konusunu yeniden ele alıyoruz. Dostane çözüm çerçevesinde önemli bir kısmını önümüzdeki süreçte getireceğimiz yargı paketi kapsamında Adalet Bakanlığına alacağız, yeni dönemde de bu konuyu daha sağlıklı işleyen bir hale dönüştüreceğiz” açıklaması yaptı.
'Bireysel Başvuru Kurulu' ön inceleme yapacak
İktidar partisi kaynaklarının verdiği bilgiye göre AYM’ye “yersiz başvuruları” azaltmak için Adalet Bakanlığı’nın sekreteryasında “Bireysel Başvuru Kurulu” oluşturulacak.
Başvuru koşullarını taşımadığına karar verilen dosyalar AYM’ye gönderilmeyecek.
AKP’de bu düzenlemeye, son yıllarda AYM’nin artan iş yükü gerekçe gösteriliyor.
Sistemin uygulanmaya başladığı 2012’den bu yana hak ihlali iddiasıyla AYM’ye 392 bin 758 başvuru yapıldığı, bunların 311 binin sonuçlandırıldığı, yüzde 86’sının ise kabul edilebilirlik kriterini taşımadığı için reddedildiğine dikkat çekiliyor.
Başvuruların artış nedeni olarak ise bireysel başvurunun bir “norm denetim” veya “temyiz müessesesi” gibi görülmeye başlanması gösteriliyor:
“Vatandaş yerel mahkemeye dava açıyor sonra istinafa gidiyor, Yargıtay da bitiyor. Ama istediği sonuç çıkmayınca (AYM’ye giderim’ diyor. Halbuki bireysel başvuru somut norm denetim sistematiği içinde bir zincir değil. Veya bir temyiz makamı değil. Hak ihlali var mı yok bu buna bakar. Savunma hakkı kısıtlanmış mı, vatandaş savunma hakkıyla beraber başka mağduriyet yaşamış mı? Bunların denetimini yapacak bir ön inceleme kurulu oluşturulacak.”
'Ombudsmanlık benzeri yapı oluşturulacak'
Peki bu AYM’ye bireysel başvurulara iktidar “denetimi” anlamına gelir mi?
AKP kaynaklarına göre böyle bir niyet yok.
Kurul, başvurucu ile AYM arasında bir çeşit ombudsmanlık rolü üstlenecek.
Sadece Adalet Bakanlığı değil, barolar, hukukla ilgili diğer sivil toplum örgütlerinden temsilciler de bu kurulda yer alacak.
AİHM’e başvuruları azaltmak için uygulamaya konuldu
AYM’ye bireysel başvuru mekanizması, 2010 anayasa değişikliği ile Türkiye’de hukuk sistemine dahil oldu.
Türkiye’nin AİHM’de hak ihlalleri nedeniyle açılan davaların sayısını azaltmak amacıyla 2012’den itibaren de uygulamaya konuldu.
Ancak AYM’ye bireysel başvuru mekanizmasının devreye sokulmasına karşın 2021 yıl sonu itibariyle Türkiye AİHM’e başvuran ülkeler sıralamasında ikinci durumda.
Bireysel başvuru ise en çok başvurulan hak arama yollarından. AYM Başkanı Zühtü Aslan, Mart ayında düzenlenen “'Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuruda iş yükü ve çözüm önerileri” konferansında, bireysel başvurulardaki artışa çekmişti:
“2022'nin ilk 2 ayına baktığımızda 22 binin üzerinde başvuru yapıldığını görüyoruz. Bu 22 bin başvuru neredeyse bireysel başvuruda 2015 yılına kadar yapılan toplam başvurular kadar. Peki, tablo böyle olduğuna göre ne yapacağız? Bu iş yükünü nasıl hafifleteceğiz ve bireysel başvurunun dizayn edildiği gibi etkili bir hak arama yolu olarak yoluna devam etmesini nasıl sağlayacağız?
"Bu iş yükü hiçbirimizi karamsar kılmasın. AYM olarak karamsar değiliz. Durumun ve bu rakamların ne anlama geldiğini biliyor, analizini yapıyoruz.”
