Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları Birleşik Krallık’ta (İngilteri, Galler ve İskoçya) iş kurmak ve ikamet izni almak izin Ankara Antlaşması’ndan faydalanıyordu. 

Antlaşmanın sunduğu şartlar diğer vizelere kıyasla çok cazip. Hızlı sonuç alındığı gibi büyük bir sermaye gerektirmiyor ve müracaat eden kişiye eşi ve çocuklarıyla göç etme imkânı sağlanıyor. 

Ankara Antlaşması (ECAA) Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarına İngiltere tarafından verilen iş kurma izni vizesidir. Türkiye vatandaşları bu anlaşmayla serbest meslek vizesi başvurusunda bulunarak İngiltere’de ticaret yapma ve ikamet hakkı elde edebilir.

İngiltere’de iş kurmak veya kendi işini yapmak isteyen 18 yaşını aşmış; yapacağı işe yetecek kadar sermayesi bulunan tüm Türkiye vatandaşları müracaat edebilir. Bu vize türünde İngiltere’de bulunan kişilerin iş yeri açma veya işçi çalıştırma zorunluluğu yok. 

Kişi eğitimini aldığı ya da meslek edindiği iş ile ilgili alanda tek başına da çalışabilir. Sermaye limiti, İngilizce bilme veya mesleki eğitim şartı bulunmuyor. Ancak başvuran kişinin sektöre bağlı olarak bu iş yapabilecek donanıma sahip olduğunu göstermesi gerekiyor. 

Özel izin gerektiren avukatlık veya doktorluk gibi meslekler için ise bu tür işleri düzenleyen kurumlardan (örneğin tabipler veya mimarlar odası) izin almak gerekir. 

Ankara Antlaşması’na her iş dalında müracaat edilebilir: Restoran, mağaza, market, kafe, eğitim danışmanlığı, pazarlama ofisi açabileceği gibi şoför, temizlikçi, berber, serbest gazeteci, tercüman, boyacı, fotoğrafçı gibi çok değişik sektörlerde tek kişilik işler de kurabilir.

Bu vize türü ile İngiltere’de bulunanların kadrolu bir işte çalışması ise kesinlikle yasak. Bir iş insanı olarak farklı müşterilere iş yapmak gerekiyor. Ancak süresiz oturum aldıktan sonra bu sınırlama ortadan kalkıyor.

Türkiye, İngiltere veya dünyanın herhangi bir yerindeki İngiliz konsolosluğundan bu vize türüne müracaat edilebiliyor. İngiltere vizeleri ücretli ve pahalı olmasına rağmen bu vizeye başvurular ücretsiz. 

Müracaatı kabul edilenlerin bir ay içinde İngiltere’ye gelerek bir yıllık ikamet kartlarını almaları ve işlerini kurmaya başvurmaları gerekiyor. Bir yıl boyunca iş yaparak kendi yaşam masraflarını karşılayabilecek kadar para kazananlar uzatma başvurusu yapabiliyor. 

Bir yıl boyunca kazanılacak para için bir limit bulunmuyor. Kişinin kurduğu iş ile konaklama, gıda, ulaşım ve diğer yaşam masraflarını karşılayabilmesi ve bunu belgelendirebilmesi gerekiyor. Bu miktar bekar, aile ve çocuk sayısına göre değişebiliyor.

Ankara Antlaşması vizesi alanlar eş ve çocuklarını da vize alma koşuluyla İngiltere’ye götürebilir. Eş ve çocuklara da aynı süre ile vize verilir. İngiltere’ye yerleşip iş kurduktan sonra da eş ve çocuklar için müracaat edebilir. 

Uzatma müracaatında esas olan kurduğunuz işten kazancınızla ailenizin geçimini sağlayıp sağlayamadığınıza bakılır. Ankara Anlaşması ile iş kuran kişinin eşi ise istediği işte kadrolu çalışma hakkında sahip olur. Çocukları devlet okullarında ücretsiz eğitim alabilir.

İngiltere İçişleri Bakanlığı 16 Mart 2018 tarihinde bir açıklama yaparak yeni müracaat şartları ilan edilene kadar süresiz oturum başvurularının durdurulduğunu bildirdi. Buna gerekçe olarak “Aydoğdu Davası” gösterildi. 

Davanın özeti ise şöyle: Ankara Antlaşmalı bir temizlik işçisi olan Mustafa Aydoğdu süresiz ikamet izni müracaatı yapmasına yaklaşık 6 ay kala Türkiye'deki eşini ve oğlunu mevcut anlaşma şartlarında İngiltere'ye getiriyor. Ancak ailecek süresiz oturum başvuru yapan Aydoğdu ailesinden yalnızca Ankara Antlaşmalı olan ve 4 senedir İngiltere'de yaşayan Mustafa Aydoğdu’ya bu hak veriliyor. Eşi Hatice Aydoğdu ve oğlunun başvurusu ise reddediliyor. 

Aile bu ret kararlarını mahkemeye götürüyor ve 2 yıllık mahkeme süreci sonunda 8 Mart 2017’te Yüksek Mahkeme ret kararını onaylıyor. Mahkeme “Eş ve çocuk bir yana başvuru sahibinin bile oturum izni almasına gerek olmadığına” hükmederek gereğini yapması için İçişleri Bakanlığı’na gönderiyor. 

16 Mart 2018 tarihli kararın İngiltere’nin AB’den ayrılmasıyla (Brexit) bir ilgisi yok. Bakanlık mahkeme kararını uygulamaya koyuyor. Yaklaşık üç ay süren çalışmaların ardından 15 Haziran 2018 tarihinde yeni şartlar bir kanun olarak açıklandı.

• Süresiz oturuma başvuru süresi 4 yıldan 5 yıla çıktı

• İngiliz vatandaşlığına başvuru süresi 5 yıldan 6 yıla çıktı

Daha önce olmayan yeni getirilen şartlar:

• 1 yıl içinde 180 günden fazla İngiltere dışında bulunmama

• İngilizce yeterlilik sınavı

• Sosyal yaşama adapte olup olmamayı ölçen vatandaşlık testi

• Süresiz ikamete müracaat edenlerden kişi başı 2 bin 389 pound ücret

Bu vize türü ile İngiliz vatandaşlığı edinmek mümkün. Hatta İngiliz pasaportu alabilmek diğer vize türlerine göre daha kolay olarak yorumlanıyor. 

Ancak vatandaşlığa başvurma süresi 16 Mart 2018 tarihinde değişti. Artık İngiltere’ye yerleştikten 6 yıl sonra vatandaşlığa başvurmak mümkün. Bu süre 16 Mart 2018’e kadar 5 yıl idi.

Bu antlaşma ile İngiltere’ye giriş yapan kişilere başlangıçta 1 yıl vize veriliyor. İşlerinde başarılı olanlara devamında 3 yıl uzatma veriliyor. 

Yeni uygulama ile bu 3 yılın sonunda da işlerini başarılı şekilde sürdürüp yaşam masraflarını karşılayanlara tekrar uzatma veriliyor. Bu vize ile ülkede 5 yıl iş yaptıktan sonra süresiz oturum (kalıcı oturum) başvurusu yapılıyor. Süresiz oturumdan 1 yıl sonra ise vatandaşlık başvurusu yapılabiliyor.

Süresiz oturum hakkı elde eden kişilerin sadece kendi işini yapma zorunluğu ortadan kalkıyor. Kişi başka bir işte veya hem kendi işinde hem de başka bir işte kadrolu çalışma hakkını elde eder.

İngiltere’nin AB’den ayrılmasıyla Ankara Antlaşması’nın akıbetinin ne olacağı en önemli sorulardan biri. 

Londra merkezli uluslararası avukatlık bürosu Garth Coates’ten AB Göçmenlik Hukuku Uzmanı Tamer Ulay bu soruya ilişkin Euronews’e şu değerlendirmeyi yaptı: “Brexit sonrası Ankara Anlaşması ortadan kalkacak. Bu vize türü İngiltere’nin AB üyesi olmasıyla Ankara Antlaşması’nı tanımasına dayanıyordu. Brexit sonrası İngiltere bu antlaşmaya artık taraf olmayacak. 15 Haziran 2018’de çıkan yeni yasa sadece süresiz oturum başvurularının şartlarını düzenliyor." 

Ulay, İngiltere Brexit gerçekleşene kadar ise bu vize türünde müracaatı almaya devam edecek. Ancak yapılan spekülasyonların aksine bu yeni yasa Ankara Antlaşması’nın Brexit sonrası devam edeceğine dair bir ifade içermiyor. İngiliz hükûmeti bu yönde bir niyet de göstermiş değil." dedi.

Türkiye 1958'te kurulan Avrupa Ekonomik Topluluğu'na üye olmak için 1959 yılında müracaat etti. Müzakereler neticesinde 1963 yılında Türkiye ile Topluluk arasında Ankara Antlaşması olarak bilinen “Avrupa Topluluğu İşbirliği Anlaşması (European Community Association Agreement-ECAA)” imzalandı. 

İngiltere, 1973'te AB üyesi olduğunda 1963 Ankara Antlaşması’nı resmen tanımış oldu. Böylece İngiltere'nin Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarına, ticaret ve çalışma ile ilgili alanlarda 1973'teki mevcut hukuk kurallarını uygulaması mecburi hâle geldi.

İngiltere'de 1973'te geçerli olan Göçmenlik Kanunu, 1971 Göçmenlik Kanunu'dur. Ankara Antlaşması vizelerinde 1971 tarihli Göçmenlik Kanunu esas alınıyor. Bu kanun maddelerinde İngiltere'de iş kurmak isteyen yabancılara, sermaye koşulu getirmeksizin iş kurma izni sağlanmaktaydı. 

İngiltere İçişleri Bakanlığı (Home Office), ECAA vizesinin Türk Vatandaşlarına uygulanmasını, Türkiye'nin henüz AB’ye üye olmadığını veya üye olmak için bir tarih açıklanmadığı gerekçesiyle uzun bir süre ertelemeye çalıştı. 

ECAA vize başvurularının red edilmesi üzerine İçişleri Bakanlığı ile Türk Vatandaşları arasında bir hukuk mücadelesi yaşandı. Avrupa Adalet Divanı’nın Türk vatandaşlarının lehine karar vermesiyle İngiltere antlaşmayı uygulamaya başladı.