Yayımlanan akademik bir raporda Türkiye'de medya kuruluşlarının hükümete yakınlığı ya da uzaklığı ölçüsünde kamu reklamı alabildiğini ortaya koydu. Buna göre Bugün TV ile STV Haber'e hiçbir kamu kurumu reklam vermezken kamu reklamı pastasından en büyük pay A Haber, 24 TV, TV Net gibi kanallara gidiyor. Sabah Gazetesi ise Hürriyet'ten daha az tiraja sahip olmasına rağmen çok daha fazla kamu reklamı aldığı tespit edildi.

Özgürlük Araştırmaları Derneği'nin hazırlattığı Basın Raporu, Türk medyasındaki kamu reklam dağılımındaki çarpık durumu gözler önüne serdi. Akademik bir çalışma ile medya kuruluşlarının eleştirel tutumlarını azalttıkça, kamu kaynaklarından daha fazla faydalandıkları tespit edildi. Siyasal iktidar, kamu bağlantılı şirket reklam ücretleri ve Basın İlan Kurumu ilanları vasıtasıyla medya kuruluşları ile ekonomik bir ilişki içerisinde olduğunun anlatıldığı raporda, "Bu ilişki tiraj rakamları ve izlenme oranları dikkate alındığında piyasa ekonomisinin öngördüğü rasyonaliteden uzaktır. Kamu kaynaklarının dağıtılmasında siyasi kaygıların daha önemli bir rol oynadığı kanaatine varılmıştır. Hükümete yönelik eleştirel tutum ile hükümet kaynaklı iktisadi refahın dağılımı arasında bir ilişki gözlemlenmiştir. Medya kuruluşlarının eleştirel tutumlarını azalttıkça, kamu kaynaklarından daha fazla faydalandıkları gözlemlenmiştir." değerlendirmesinde bulunuldu.

Özgürlük Araştırmaları Derneği'nin yayımladığı üçüncü Liberal Perspektif Raporu olan 'Basın Özgürlüğü Raporu' çarpıcı sonuçlar ortaya koydu. TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi Dr. Burak Bilgehan Özpek ile TOBB ETÜ Sosyal Politikalar Uygulama ve Araştırma Merkezi Direktör Yardımcısı Dr. Başak Yavcan'ın ortak çalışması olan rapor, Türkiye medyasını inceledi. Basın raporu, Türkiye'deki basın kuruluşlarının iktidar ile olan ilişkilerinin, gönüllülük ilkesi üzerinden ilerlemediğini ve iktidara yakın veya uzak olma durumunun basın kuruluşlarının maddi refahını etkileyen bir değişken olduğunu gözler önüne sergiledi.

'SABAH, HÜRRİYET'TEN DAHA AZ SATMASINA RAĞMEN DAHA FAZLA KAMU REKLAMI ALIYOR'

"Reklam veren firmanın amacının daha fazla insana ulaşmak olduğu düşünülürse, yüksek tirajlı gazetelerin daha fazla reklam alması beklenir. En azından, kâr maksimizasyonu peşinden koşan bir firma için en mantıklı yol budur. Ancak, işin içine devlet girince kâr etme güdüsü yerini başka beklentilere bıraktığı" kaydedilen raporda şu çarpıcı ifadelere yer verildi: "62 bin 289 tiraja sahip olmasına rağmen Yeni Akit Gazetesi'nin 9 bin 252 sütun santim reklam aldığını, buna karşın 361 bin 742 tirajı ile Sözcü Gazetesi 150 sütun santim; 1.089.878 tirajı ile Zaman Gazetesi, 1536 sütun santim reklam alabildiğini göstermektedir. Öte yandan, tiraj sayıları, gazete hacmi ve yayın stili birbirine yakın iki gazeteden Hürriyet Gazetesi 395 bin 660 tiraj ile 22 bin 651 sütun santim reklam alırken, Sabah Gazetesi 326 bin 900 tiraj ile 33 bin 917 sütun santim reklam almıştır. Diğer bir ifadeyle, Sabah Gazetesi rekabet içinde olduğu Hürriyet Gazetesi'nden daha az satmasına rağmen üçte bir oranında daha fazla kamu kaynaklı reklam almıştır."

'MUHALİF MEDYAYA REKLAM VERİLMEZKEN ATV GİBİ KANALLARA REKLAM MUSLUKLARI SONUNA KADAR AÇILDI'

Gazetelerin yanı sıra farklı televizyon kuruluşlarının kamu reklam alım gücünü de inceleyen rapor, "2014 yılında bazı kamu bağlantılı kuruluşların hangi televizyona kaç saniye reklam verdiğini incelemek, medyanın pragmatik bir piyasa aktörü mü yoksa siyasal iktidarın bir uzantısı mı olduğu konusundaki kanaatlerimizi şekillendirecektir" ifadelerine yer vererek şu çarpıcı verileri ortaya koydu: "Tabloda ilk dikkat çeken nokta bazı medya organlarına hemen hemen hiç reklam verilmediği, tabiri caizse cezalandırıldığıdır. Buna karşın, hükümet yanlısı yayın politikalarıyla bilinen 24TV, TvNet, ATV, A Haber, Beyaz TV, TGRT, Ülke TV ve Kanal 7 gibi kanallara reklam musluklarının sonuna kadar açıldığıdır."

'CNN TÜRK'E 23 BİN, A HABER'E 151 BİN SANİYE KAMU REKLAMI'

Rapora göre haberler dışında hemen hemen benzer yayın format ve politikalarına sahip olan Samanyolu Televizyonu 2014 senesi içinde hiç kamu reklamı almazken, Kanal 7 Televizyonu 88 bin 63 saniye kamu reklamı yayınlamış. Basın raporunda şu ifadeler de dikkat çekici: "Haksızlığa uğramak için hükümeti can-ı gönülden desteklememek de yeterli olabilmektedir. Örneğin, izleyici kitlesi açısından benzerlik gösteren ve TİAK verilerine göre 1,67'lik bir reytinge sahip olan Kanal D, 2014 senesi içerisinde, 28,648 saniye kamu reklamı yayınlamışken 1,53 reyting oranına sahip ATV ekranlarında 90,151 saniye boyunca kamu reklamları yer almıştır. Benzer bir fark, haber kanalı formatıyla yayın yapan A Haber ve CNN Türk televizyonları mukayesesinde de görülmektedir. Zira, 0,12 reyting oranına sahip olan CNN Türk'te 23 bin 705 saniye boyunca kamu reklamı yer alırken, bu rakam yine 0,12 reyting oranına sahip olan A Haber için 151 bin 515 olmuştur."

'MEDYANIN YAYIN POLİTİKASI, PATRONLARIN SİYASAL İKTİDAR İLE KURDUKLARI İHALE İLİŞKİLERİNİ ŞEKİLLENDİRİYOR'

Raporda ayrıca şu ifadelere yer verildi: "Medya sahiplerinin, medya dışındaki iş kollarındaki faaliyetleri sahibi oldukları medya kurumlarının yayın politikasından ziyadesiyle etkilenmektedir. Medya'nın yayın politikası medya patronlarının siyasal iktidar ile kurdukları ihale ilişkilerini şekillendirmektedir. Kamu İhale Kanunu'ndaki sorunlar, kamu kaynaklarının keyfi dağıtılmasını beraberinde getirmiştir. Bu keyfilikten faydalanmak isteyen işadamlarının ise sahibi oldukları medya kuruluşlarını bu doğrultuda kullandıkları ve siyasal iktidar tarafından kullanmaya zorlandıkları gözlemlenmiştir." CİHAN