Hiç şüphe yok ki 2024 dünya tarihine “seçimler yılı” olarak geçecek. Birçok ülke farklı gerekçelerle sandık başına gitti. ABD’den Hindistan’a, Gürcistan’tan Venezuela’ya, Japonya’dan Avusturya’ya, Finlandiya’dan Rusya ve Endonezya’ya 60’dan fazla ülkede seçim düzenlendi.
Dünya siyaseti sadece seçimlerle şekillenmedi. Suriye’de ABD ve İsrail’in önünü açtığı cihatçıların harekatıyla Şam düştü ve Beşar Esad dönemi sona erdi. İran Cumhurbaşkanı Reisi, helikopter kazasında öldü. Aralık ortasında Almanya’da hükümet düştü. Sıkıyönetim ilan eden Güney Kore Devlet Başkanı Yoon, muhalefetin karşı hamlesiyle görevden alındı.
İsrail’in Filistin’e ve tüm Ortadoğu’ya yönelik yıkıcı saldırıları devam etti. Lübnan Hizbullahı ve Hamas’a liderlerini öldürerek ağır hasarlar veren İsrail, Suriye’deki altüst oluşun da baş aktörlerinden biriydi. Dünya genelinde İsrail’i destekleyenler kadar tepki gösterenler de oldu. İspanya, İrlanda, Ermenistan ve Norveç, Filistin’i tanıdı.
Türkiye’de ise 31 Mart’ta iktidarın ağır yenilgisiyle sonuçlanan yerel seçimler gerçekleştirildi. AKP, CHP’nin 1977’den beri ilk kez birinci olduğu bu seçimde, 22 yıllık iktidarı boyunca ilk kez ikinci parti konumuna düştü. Bu yeni realitenin başlıca nedeni, ülkede çöken ekonomi ve halkın geçim kriziydi.
Fakat siyasetteki gelişmeler ortaya muhalefetin giderek güçlendiği bir Türkiye tablosu çıkarmadı. Ekonomi iktidarın gündem kurgusuyla hep geri planda tutuldu. Siyasetin son sıcak gündemi ise MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli’nin girişimleri sonucu PKK lideri Abdullah Öcalan’ın İmralı’dan verdiği mesajlar oldu.
Ülkede geçen bir yılı geriye sarıp baktığımızda, yine konuşulması dahi on yıllar sürecek nice olayın yaşandığını görüyoruz. Türkiye’nin siyaset dışı gündem çeşitliliği de hayli derin ve sarsıcı.
2024 yılının öne çıkan olaylarını kronolojik sıraya sadık kalarak özetleyelim…
OCAK
Erdoğan’ın aksi yöndeki açıklamalarına rağmen Türkiye, bu yılın başında İsveç’in NATO’ya üye olması için onay verdi.
Atalay’ın vekilliği düşürüldü
TİP Hatay Milletvekili Can Atalay’ın milletvekilliğinin düşürülmesine yönelik Yargıtay kararı TBMM Genel Kurulu'nda okundu ve Atalay’ın vekilliği düşürüldü.
NASA’nın Florida’daki Kennedy Uzay Merkezi’nden fırlatılan SpaceX şirketinin uzay aracının içinde yer alan Alper Gezeravcı, “Türkiye’nin ilk astronotu” sıfatıyla tarihe geçti.
ŞUBAT
Merkez’de kriz
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Başkanı Hafize Gaye Erkan, hakkındaki söylentiler ve eleştirilerin ardından görevden alındı. Erkan’ın yerine Fatih Karahan atandı.
Türkiye’deki maden katliamlarına 2024’te maalesef bir yenisi daha eklendi. Erzincan’ın İliç ilçesindeki bir altın madeninde meydana gelen toprak kayması sonucu 9 işçi toprak altında kalarak can verdi.
MART
31 Mart 2024 yerel seçimleri, ülke tarihi açısından hayli önemli sonuçlar üretti. CHP 1977’den beri ilk kez birinci parti konumuna yükselirken, AKP 22 yıllık tarihinde ilk kez ikinci parti oldu. CHP’nin kazandığı büyükşehir ve il belediye başkanlığı sayısı 21’den 35’e yükseldi. AKP’nin kazandığı belediye sayısı 39’dan 24’e geriledi. Türkiye genelinde CHP yüzde 37.8, AKP yüzde 35.5, Yeniden Refah Partisi yüzde 6.2, DEM Parti yüzde 5.7, MHP yüzde 5, İYİ Parti ise yüzde 3.8 oy aldı.
NİSAN
Bu kez iş cinayetinin adresi İstanbul’un Beşiktaş ilçesiydi. Beşiktaş’ın Gayrettepe semtindeki Masquerade Club isimli mekanın tadilatında çıkan yangında 29 işçi yaşamını yitirdi.
İktidar açısından kötü biten yerel seçimi bir kayyım denemesi izledi. Van'da yapılan belediye başkanlığı seçiminde, Demokratik Bölgeler Partisi (DBP) adayı Abdullah Zeydan’ın birinciliği yok sayılmaya, onun yarısı kadar oy alan AKP adayı kazanan ilan edilmeye çalışıldı. Halkın protestosuyla karşılaşan hamle geri tepti. YSK, Zeydan’ı yeniden kazanan ilan etti.
2018’de meydana gelen ve 7’si çocuk 25 kişinin can verdiği Çorlu Tren Katliamı’na ilişkin dava nisan ayında sonuçlandı. Dönemin TCDD Birinci Bölge Müdürü Nihat Aslan’a 15 yıl, TCDD Birinci Bölge Bakım Müdürü Mümin Karasu’ya 17 yıl 6 ay ve Bakım Servis Alanlarından Sorumlu Müdür Yardımcısı Levent Meriçli’ye 9 yıl 2 ay hapis cezası verildi. Karar, mağdur yakınları tarafından “gerçek sorumluların cezalandırılmadığı” gerekçesiyle istinafa taşındı.
Yenidoğan skandalı
Nisan 2024’te ülke gündemine tarihte eşine az rastlanacak bir çete geldi. Bu çete, yenidoğan çocukların sağlık hakkını istismar ederek onları ölüme sürüklüyor ve bundan yüksek gelirler elde ediyordu. Çetenin aralarında hastane görevlileri ve sağlık çalışanlarının da olduğu onlarca mensubu vardı. ‘Yenidoğan Çetesi’ olarak isimlendirilen bu yapı hakkında Bakırköy Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından soruşturma başlatıldı. Operasyonlarda toplam 47 kişi gözaltına alınırken, bunlardan 22’si tutuklandı. Yaşananlar, sağlık sisteminin piyasanın insafına mahkûm edilmesinin bir sonucu olarak yorumlandı.
Müsavat Dervişoğlu, Meral Akşener'in aday olmadığı İYİ Parti Olağanüstü Kurultayı'nda genel başkanlığa seçildi.
Yasaklı bayram
Yerel seçim sonrası siyasette “yumuşama” ve “normalleşme” gündemleri sürerken, iktidar baskıcı politikalarında frene basmayacağını 1 Mayıs’ta gösterdi. İstanbul’da 1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü dolayısıyla Valilik kararıyla Taksim meydanına çıkışlar yasakladı. Şehir resmen ablukaya alındı. Bozdoğan Kemeri’ndeki fotoğraf, tarihe kara bir leke olarak geçti. Anayasal haklarını kullanmak isteyen yurttaşlardan 226’sı gözaltına alındı. Açılan davada tüm sanıklar beraat etti.
CHP Genel Başkanı Özgür Özel, AKP’li Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ı partisinin genel merkezinde ziyaret etti. Mayıs ayına gerçekleşen bu görüşme, tartışmaları da beraberinde getirdi. Erdoğan bir gün sonra yaptığı açıklamada “siyasette yumuşama dönemine girildiğini” öne sürdü ancak bunun samimi bir mesaj olmadığı atanan kayyımlar ve söyleminin yeniden sertleşmesiyle kısa sürede anlaşıldı.
Kobani’de ceza yağdı
Mayıs 2024’te Kobani davasında da karar çıktı. Selahattin Demirtaş hakkında farklı suçlardan toplamda 42 yıl hapis cezası verildi. Figen Yüksekdağ toplamda 30 yıl 3 ay hapis cezasına çarptırıldı. Sırrı Süreyya Önder, Altan Tan, Beyza Üstün, Bircan Yorulmaz, Can Memiş ve Aysel Tuğluk beraat etti.
Erdoğan’ın kararıyla emekli komutanlar, Çevik Bir, Çetin Doğan, Fevzi Türkeri, Cevat Özkaynak, Yıldırım Türker, Erol Özkasnak, Aydan Erol yaş haddinden affedildi ve cezaevinden çıktı. Bu “yumuşama sürecinin göstermelik bir hediyesi” olarak değerlendirildi.
HAZİRAN
Erdoğan, geçmişte “çöp”, “çukur” dediği CHP Genel Merkezi’ne giderek Özgür Özel ile bir araya geldi. Erdoğan yeni anayasa üzerinde dururken, Özel ülkedeki hukuksuzluklardan söz etti.
Eski İYİ Parti Genel Başkanı Meral Akşener, Saray’a giderek Erdoğan ile görüştü. Sarı saçlı yeni imajıyla kameraların karşısına geçen Akşener, siyaset yürütmek amacıyla bir ofis açtığı yönündeki iddiaları yalanladı. Akşener’in Erdoğan ile neden görüştüğü ise tam olarak netlik kazanmadı.
Murat Kurum bacadan girdi
Yerel seçimde Ekrem İmamoğlu’nun karşısında aday gösterilen Murat Kurum, farkla kaybettiği seçimden birkaç ay sonra Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı koltuğuna yeniden oturdu. Kurum görevi, sağlık sorunları nedeniyle görevden ayrılan Mehmet Özhaseki’den devraldı.
TEMMUZ
Temmuz ayının son günlerinde, sokak hayvanları ile ilgili düzenlemeler içeren ve kamuoyunda tepkilere neden olan 17 maddelik “Hayvanları Koruma Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi” TBMM Genel Kurulu'nda kabul edilerek yasalaştı.
AĞUSTOS
Yasakçı akıl, sosyal medyayı da pas geçmedi. BTK, sosyal medya platformu Instagram’a erişim engeli getirdi. Yasağa gerekçe “katalog suçlar” oldu.
Meclis’te şiddet
Can Atalay’ın vekilliğinin düşürülmesi konusunun ele alınacağı Meclis oturumunda yumruklar konuştu. AKP’li Alpay Özalan, kürsüde konuşan TİP Milletvekili Ahmet Şık’a yumruklu saldırıda bulundu. Çıkan olaylarda DEM Partili Gülistan Kılıç Koçyiğit’in kaşı açıldı.
Dilan Polat’a tahliye
Ülkede vekiller Meclis’te şiddete uğrayıp sosyal medya platformları yasaklanırken, kara para aklama dahil bir dizi suçtan cezaevinde bulunan Dilan Polat’ın tahliyesine karar verildi. Polat, karar uyarınca cezaevinden çıktı.
EYLÜL
Ülke Narin’le sarsıldı
Narin Güran cinayeti, Türkiye’nin bu yıl belki de en fazla konuştuğu olay oldu. Diyarbakır’da yaşayan 8 yaşındaki Narin Güran, cansız şekilde Eğertutmaz Deresi yatağında bulundu. Minik Narin’i kimin ya da kimlerin neden öldürdüğü, dava sürecinde de açığa çıkmadı. Olay yetkili makamlarca kamuoyunun vicdanını rahatlatacak düzeyde aydınlatılamadı.
EKİM
İki ay tatilde kalan Meclis, 1 Ekim’de işbaşı yaptı. Fakat bu klasik bir açılış olmadı. MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli, hiç beklenmedik şekilde “kapatılmasını” önerdiği DEM Parti’nin sıralarına gelerek partinin yöneticileriyle tokalaştı. Bu, siyasette geliştirilmeye çalışılan ancak bir türlü adı konulamayan yeni sürecin de habercisiydi.
Öcalan açılımı
Bahçeli bu hamlesini PKK lideri Abdullah Öcalan’ın Meclis’te konuşmasına yönelik çağrısıyla perçinledi. İlk çağrı ekim ayında geldi. Bahçeli, “Teröristbaşı gelsin Meclis’te konuşsun, örgütünün lağvedildiğini açıklasın” dedi.
TUSAŞ’a saldırı
Bahçeli’nin çağrısının tartışıldığı günlerde, Ankara’da bulunan Türk Havacılık ve Uzay Sanayi’ne (TUSAŞ) 2 PKK mensubu tarafından saldırı düzenlendi. Saldırıda 5 kişi yaşamını yitirdi.
Surda vahşi cinayetler
Kadın cinayetleri 2024’te de ne yazık ki Türkiye’nin gündeminden eksik olmadı. Ekim ayında 2 genç kadının öldürülmesi ise erkek şiddetinin geldiği boyutu gözler önüne serdi. Semih Çelik adlı erkek, İstanbul Fatih’te İkbal Uzuner ve Ayşenur Halil adlı 19 yaşındaki iki kadını katletti. Çelik, önce Eyüpsultan’da kendisinin yaşadığı evde Uzuner’i kısa süre sonra da Fatih’teki Edirnekapı Surları’nda Halil’i vahşice yaşamdan kopardı. Katil, daha sonra kendini de öldürdü.
İkbal Uzuner ve Ayşenur Halil.
CHP’li belediyeye kayyım
İstanbul’da CHP’li Esenyurt Belediye Başkanı Ahmet Özer görevden alındı ve yerine kayyım atandı. Özer’e “terör örgütü üyeliği” gibi ağır bir suçlama yöneltildi. Kayyım hamlesi tepkiyle karşılandı ancak sonuç değiştirilemedi.
Bebeğe istismar
Ekimde ülke bir utanca daha şahitlik etti. Tekirdağ’da 2 yaşındaki Sıla bebek, cinsel istismara uğraması ve darbedilmesi sonucu yoğun bakıma kaldırıldıktan sonra hastanede son nefesini verdi.
KASIM
Esenyurt’un ardından iktidar, DEM Partili belediyeleri hedef aldı. Mardin, Batman ve Halfeti belediyelerine yine “terör” iddiasıyla kayyım atandı. Ancak kayyım uygulamaları bunlarla son bulmadı. Ay sonunda Dersim, Van Bahçesaray ve CHP yönetimindeki Ovacık belediyelerine de kayyım atandı.
Yasa dışı bahis soruşturması kapsamında ünlü isimler gözaltına alındı. Bunlar arasında Serdar Ortaç ve Mehmet Ali Erbil de yer aldı. Ortaç ve Erbil için ev hapsi kararı verilirken, gözaltına alınan 16 kişiden 12’si tutuklandı.
AKUT kurucularından Nasuh Mahruki, sosyal medya paylaşımlarında kullandığı ifadeler gerekçesiyle hakkında başlatılan soruşturma kapsamında sevk edildiği hakimlikçe tutuklandı. Türkiye’deki seçim sistemine yönelik endişelerini paylaştığı için günlerce cezaevinde tutulan Mahruki, aralık ayı başında tahliye edildi.
ARALIK
Balıkesir’in Karesi ilçesindeki ZSR şirketinin patlayıcı fabrikasında patlama meydana geldi. 8’i kadın, 11 emekçi hayatını kaybetti. Olay kapsamında 10 kişinin gözaltına alındı. Kalyoncuların ortağı olduğu fabrikaya, yıllar boyunca devlet desteği verildiği ortaya çıktı.
22 ay sonra faiz indi
Merkez Bankası, 8 aylık sabit bırakma serisinin ardından faize ilk müdahalesini gerçekleştirdi ve yılın son toplantısında 22 ay sonra faiz düşürdü. Banka, 250 baz puanlık faiz indirimine gitti. Böylece faiz yüzde 47,50'ye çekildi.
Narin davasında karar
Diyarbakır’da öldürülen Narin Güran cinayetiyle ilgili davada 28 Aralık günü karar çıktı. Tutuklu sanıklar amca Salim Güran, anne Yüksel Güran ve ağabey Enes Güran müebbet hapis cezasına çarptırıldı. Narin’in cesedini nehir kenarına bırakmakla suçlanan Nevzat Bahtiyar ise 4 yıl 6 ay hapis cezası aldı. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanı, Nevzat Bahtiyar’ın cezasına itiraz edeceklerini açıkladı.
Öcalan’dan mesaj
Bahçeli’nin çağrıları sonrası, Öcalan ile ikinci görüşme bu kez daha siyasi bir havada yapıldı. 28 Aralık’ta Pervin Buldan ile Sırrı Süreyya Önder, İmralı’ya giderek PKK lideri ile görüştü. Görüşmeden bir gün sonra Buldan ve Önder imzasıyla paylaşılan açıklamada, Öcalan’ın, “Sayın Bahçeli’nin ve Sayın Erdoğan’ın güç verdiği yeni paradigmaya, ben de pozitif anlamda gerekli katkıyı sunacak ehil ve kararlılığa sahibim” sözleri aktarıldı.
