Genel Sağlık Sigortası kapsamında, eğitimini tamamlayan erkek çocuklar için öngörülen gelir testi uygulaması 7 milyon işsiz gencin mağdur edilmesine yol açtı.
Tebligat bile yapılmayan, eğitimi tamamlamış ama işe girmemiş genç erkeklere devlet tarafından aylık 306 lira prim borcu çıkarıldı. 6 bin liraya varan prim borcu ile şoka uğrayan işsiz gençler için gelir testine girerek prim ödemekten kurtulma imkânı da bugün (30 Eylül) sona eriyor.
Sosyal Güvenlik Kurumu’nun yasa gereği verdiği ve daha önce uzatma kararı da aldığı gelir testi uygulaması için verdiği süre bugün doluyor. Düzenlemeye göre lise mezunları için 20, iki yıllık ön lisans ve üniversite mezunları için 25 yaşını dolduran erkeklerin gelir testine girmesi gerekiyor. Gelir testine girenlerin ekonomik durumuna bakılarak, sigorta primini düşük ödemesi veya duruma göre ödememesi için ilgili mevzuata başvuruluyor. Sorun ise tam da bu noktada ortaya çıktı.
Vatandaşın haberi yok!
Gelir testine girmesi gerekenlere tebligat yapılmadı. Bu nedenle vatandaş bu zorunluluktan haberdar olamadı. Kapsama girenler eğer bir hastaneye gittiyse ya da e-devlet uygulamasına girerek durumunu kontrol ettiyse bu zorunluluktan haberdar olabildi. Bu yola başvuranların sayısı sınırlı kaldığı için gelir testine katılım da sınırlı sayıda gerçekleşti. Bir başka sıkıntı da gelir testinin yapılacağı yer konusunda yaşandı. Yer, sosyal yardımlaşma vakıfları olarak belirlendi. Sosyal yardımların yapıldığı kaymakamlıklardaki bu birimler pek çok vatandaş tarafından bilinmediği için, gençler gelir testi yaptırması gerektiğini duysalar bile nereye gideceklerini bilemediler.
7 milyon kişi etkileniyor
Resmi rakamlara göre bir önceki son bitiş tarihinde kapsama giren 7 milyon kişi gelir testine girmedi. Bu sayıya lise mezunu olup da daha sonra üniversiteye başlayan bir grubun da dahil olduğu belirtiliyor.
Yeni uzatmada gelir testine giren bir grupla birlikte miktarda çok küçük bir azalma yaşanmış olabileceği belirtiliyor. Ama toplamda güncel sayının yine 7 milyon civarında kalacağı ifade ediliyor.
İşsiz de yurtdışında okuyan da borçlu
Mağduriyetin yalnızca eğitimini tamamladığı halde iş bulamayan değil, yurtdışında eğitim görüp ülkeye döndüğü için sistemde görünmeyen gençlerde de yaşandığı bildirildi. Hem işsiz hem de yurtdışında burslu ya da farklı bir şekilde eğitim alıp gelmiş gençler, eğitimini zamanında tamamlayanlar veya okula erken başlayanlar, 6 bin liraya varan prim borcu ile karşılaştı.
Sosyal Güvenlik Uzmanı Saadettin Orhan konuyu şöyle değerlendirdi: “1 Ocak 2012 tarihi itibariyle Zorunlu Genel Sağlık Sigorta sistemi başladı. Sosyal Güvence kapsamında olmayan vatandaşlara, tebligat yapılmadı. Vatandaşların kendileri bulundukları ilçelerdeki kaymakamlıklara gelir testi için başvurması gerekiyordu. Birçok kişi buna başvuramadı tabi.
Kaçış yolu yok!
Haberi olup başvuranlar da düzenli olarak primini ödemedi veya ödeyemedi. İşsiz bir kişi, gelir testine başvurmadığı için veya başvursa bile çıkan primi ödeyemediği için bugüne kadar borç birikmiş oldu. Bu şekilde 5-6 bin TL borcu birikmiş olanlar var. Gelir Testine başvurmak için 30 Eylül Çarşamba günü (bugün) son tarih. Gelir Testine başvururlarsa; tekrar bir gelirleri gözden geçiriliyor bu kişilerin, eğer en düşük gelir seviyesinde iseler yani asgari Ücretin 1/3’ünden daha az ise kişi başı gelir. Birikmiş GSS borçları siliniyor. Daha yüksek ise hangi seviyede çıkmış ise o seviyenin primini ödemek zorundalar. Yani bundan kurtulma, kaçış yolu yok. Eğer gelir testine de gitmezlerse zaten borçları kesinleşmiş oluyor.
Bundan sonra icra yolu ile tahsilat alternatifi kalıyor. Gelir seviyelerinin yanlış hesaplandığını düşünüyorlarsa dava açabilirler. Borç yasaya dayanarak çıkarıldığı için borcu iptal için bir dava söz konusu olmaz. En fazla konu Anayasa Mahkemesi’ne götürülebilir. Bireysel manada dava açacaklarsa, gelirlerinin yanlış hesaplandığını, hatalı hesaplandığını iddia ederek dava açabilirler.”
Yeniden yapılandırma imkanı kalmadı!
Devletin prim borçlarını yeniden yapılandırma yasası gereği 30 Nisan’a kadar başvuru yapanlara borçlarını yeniden yapılandırma imkânı tanınıyordu. Süre geçtiği için, tebligat yapılmadığı halde işsizken borç çıkarılan gençler için bu imkân da kalmamış oldu.
Öte yandan Genel Sağlık Sigortası kapsamında eğitimini tamamlamış ve çalışmayan kadınlar ise babaları ya da eşlerinin sağlık sigortalarından yararlanabiliyor.