İran ile Batılı ülkelerin kasımda vardığı ön nükleer anlaşma çerçevesinde, dünyanın en büyük uçak üreticisi ABD’li Boeing ile makine üreticisi ABD’li General Electric (GE), 35 yıl aradan sonra, İran’a uçak parçası satabilecek. 1979’dan beri Tahran’la ilişkileri kesik olan Boeing’in sözcüsü, ABD Hazine Bakanlığı’nın uçuş güvenliği gerekçesiyle satış için izin verdiğini açıkladı.  GE ‘den de, 1970’lerin sonunda İran’a satılan 18 motoru yenilemek için izin aldığı açıklaması geldi. Motorlar, GE tesislerinde ya da GE ile çalışmaya yetkili Alman şirketi MTU Aero Engines’te elden geçirilecek. 

 

İran havacılık şirketi İranair, GE ve MTU’nun yetkilileri, gelecek hafta İstanbul’da biraraya gelerek servis hizmetinin nerede ve nasıl verileceğiyle ilgili detayları konuşacak.

İran ile 5+1 ülkeleri (BM Güvenlik Konseyi’nin beş daimi üyesi ABD, Britanya, Fransa,  Rusya, Çin artı Almanya) arasında yıllar süren müzakereler sonunda kasımda varılan ön anlaşma, ocakta yürürlüğe girdi. Bu anlaşma, nihai anlaşmaya kadar, altı ay süreyle nükleer faaliyetlerini sınırlaması karşılığında İran’a yaptırımların hafifletilmesini öngörüyor. Bu kapsamda sözkonusu ABD’li iki firma, İran’a parça ihracatı için şubatta lisans başvurusu yaptı.  

ABD, 1979’da 52 Amerikalının 444 gün buyunca Tahran’daki elçiliğinde alıkonduğu rehine krizinden sonra, İran ile diplomatik ilişkilerini kesmiş, ülkeye yaptırım uygulamaya başlamıştı. Yaptırımlar daha sonra İran’ın nükleer programı gerekçe gösterilerek genişletilmişti.

 

İran Havayolları, hâlâ 1979 rehine krizinden önce satın alınan uçakları kullanıyor. Tahran her fırsatta, uygulanan yaptırımlar nedeniyle filosunu yenileyemediğinden uçaklarının güvenliğinin kalmadığını belirtiyordu. Nitekim son 25 yıl içinde İran uçakları 200’den fazla kaza yaptı. Bu kazalar sonucu 2000’den fazla kişi öldü.

Boeing, söz konusu iznin, sadece İran’a 1979’dan önce satılan uçakların güvenli uçabilmesi için gerekli olan parçaları kapsadığını belirtti. İzin için ‘çok kısıtlı’ ifadesini kullanan sözcü, İran’a yeni uçak satışının söz konusu olmadığını vurguladı. Şirketin, yaptırımların kalkması durumunda, İran’a yeni uçak satışına dair müzakereler yürütmesine de izin verilmedi. Kasımda Reuters’e konuşan İranlı bir yetkili, yaptırımlar tamamen kaldırılırsa, Tahran’ın 250 ile 400 arasında uçak siparişi verebileceğini söylemişti. 

BBC/AL JAZEERA