Ülkenin kuzeyindeki Şincan (Xinjiang) Uygur Özerk Bölgesi’nin merkezi Urumçi’deki Orta Halk Mahkemesi'nde görülen dava bugün neticelendi. İki gün süren yargılanma sonucu Tohti’nin tüm mal varlığına da el konuldu. Söz konusu kararı, Tohti’nin avukatı Li Fangping açıkladı. Li, Tohti’nin suçlamaları reddettiğini, müvekkilinin kısa kapanış bildiriminde ülkesini sevdiğini ve her zaman Uygurların Çin’de kalması görüşünü savunduğunu dile getirdiğini aktardı.
Tohti’nin davası, gözleri Çin’deki insan hakları ve yargı ihlallerine çevirdi. İnsan Hakları İzleme Örgütü’nin Çin direktörü Sophie Richardson, Tohti’nin, sürekli cesurca ve açıkça değişik topluluklar arsında ve devlet ile barışçıl daha fazla anlayış ve diyaloğu savunduğunu söyledi. Richardson, "Eğer Pekin’in 'bölücülük aktiviteleri' tanımı bu ise, Şincan’da ve topluluklar arsındaki tansiyonun düşmesini görmek çok zor’’ görüşünü dile getirdi.
Bu arada dün Uygur bölgesindeki Luntai ilçesinde 3 yerde oluşan bir dizi patlamada iki kişi ölmüştü.
PEKİN’İN POLİTİKALARINI ELEŞTİRMİŞTİ
Pekin yönetiminin Uygur politikasına getirdiği eleştirilerle merkezi yönetimin tepkisini çeken ve ocak ayında tutuklanan ünlü ekonomist Tohti (44), Urumçi’de sıkı güvenlik önlemleri altında geçen gün hakim karşısına çıkmıştı. Suçlamaları reddeden Tohti için Birleşmiş Milletler, AB ve ABD serbest bırakılma çağrısı yapmıştı. İnsan Hakları İzleme Örgütü de Uygur profesörün, bölücülüğün aksine sürekli olarak barışçıl, cesurca ve açık bir dille devlet ile ülkedeki diğer milliyetler arasında daha fazla anlayış ve diyalogu savunduğunu bildirmişti.
Tohti son olarak, geçen yıl Pekin'deki Tiananmen Meydanı'nda düzenlenen intihar saldırısı sonrası hükümeti eleştirmişti. Başkentin göbeğindeki Tiananmen Meydanı'nda Ekim ayında gerçekleştirilen saldırıda bir aracın kalabalığın arasına girerek alev alması sonucu 5 kişi ölmüş, 39 kişi de yaralanmıştı.
Tohti, Kasım ayında Reuters'e verdiği demeçte, yabancı gazetecilerle konuştuğu gerekçesiyle devlet güvenlik ajanları tarafından fiziksel tehdit gördüğünü söylemişti.
Tohti’nin en fazla ömür boyu hapis cezasına karşılık gelen ‘’bölücülüğü tahrik’’ suçuyla yargılanabileceği bildirilmişti. Yakınlarının ise Tohti’nin, Pekin’e gerçeği anlatmak isteği, yazdıkları ve yaptıklarıyla devletin güvenliğini tehdit etmediğini söylediği belirtiliyor.
TOHTİ KİMDİR?
1969 yılında Şincan’ın Artux bölgesinde doğan Tohti, yüksek öğrenimini gördüğü Pekin’deki Merkezi Milliyetler Üniversitesi’nde (Minzu Üniversitesi) etnik azınlık çalışmalarında uzmanlaşmış ekonomi profesörü. Tohti, 2006’da Çince ve Uygurca yayın yapan ve sosyal meselelerin tartışıldığı Uighurbiz.net adlı bir internet sitesi kurmuş, ancak 2008’in ortalarında yetkililer tarafından kapatılmıştı.
Tohti, 5 Temmuz 2009’da Şincan’ın merkezi Urumçi’de çıkan ve resmi rakamlara göre yüzlerce kişinin öldüğü Uygur-Han Çinlisi çatışmasından hemen sonra yaptığı eleştirilerden dolayı tutuklanmış, daha sonra serbest bırakılmıştı.
Ünlü ekonomist, 2009’da Özgür Asya radyosuna verdiği röportajında, Çin’in iç kesimlerden Uygur bölgesine insan göçü ile genç Uygur kızların Çin’in doğusuna iş bulmak için gönderilmesi politikasını eleştirmişti. Tohti ayrıca aynı yıl, Şincan’ın valisi Nur Bekri’yi, Uygurları koruyup kollamak yerine, sürekli 1984 Bölgesel Etnik Özerklik Kanunu’nun katı olarak yorumlama çağrısı ve bölgenin istikrar ve güvenliğine vurgu yapmasını eleştirmişti. Uygur profesör, bu eleştirinin ardından ‘’bölücülük’’ suçlamasıyla gözaltına alınmış, ABD Başkanı Barack Obama’nın Çin’e baskıları sonucu diğer iki Çinli muhalifle birlikte 23 Ağustos 2009’da serbest kalmıştı.
BÖLGEDEKİ RAHATSIZLIĞIN NEDENLERİ
Çin’in 1949 yılında kısa ömürlü Doğu Türkistan devletini lağvederek ilhak ettiği ve sonrasında bölgeye kitlesel Çinli göçü politikası başlattığı ifade ediliyor.
İnsan hakları grupları, Uygur bölgesindeki tansiyona, kültürel baskı, müdahaleci güvenlik önlemleri ve yıllardır ayrımcılık ve ekonomik eşitsizliğe sebep olan Çinlilerinin (Hanlar) buraya göçünün neden olduğunu savunuyor.
TERÖR YASASI ÇIKIYOR
Öte yandan Çin, Uygur bölgesi başta olmak üzere ülke genelinde dev terörle mücadele operasyonları başlatmıştı. Ayrıca, çıkarılması beklenen terör yasasının da hazır olduğu kaydedildi.
Yasalarda terör şüphelilerine terörü organize etmek, ayrılmayı körüklemek ve terörü finanse etmek konularında uygulanacak cezalar ayrıntılarıyla yer alıyor.
Ayrıca dini aşırıcılık ve terör içerikli kitapları, ses ve videolar ile diğer malzemeleri yayınlayıp dağıtmak, yasalardaki ‘’bölücülüğü kışkırtmak’’ suçu kapsamında ele alınacak. Bu ceza aynı zamanda web siteleri, e-posta ve anlık mesajlaşma yoluyla dini aşırılığın yaygınlaştırılmasını da içine alıyor.
Ayrıca, sahte bomba tehdidi ve biyolojik saldırı söylentilerini yayanlar da "sahte terörizm bilgilerini yayma" suçuyla yargılanacak.
CİHAN
