Fransa'da yayımlanan ekonomi gazetesi Les Echos'nun haberine göre,
İran dini lideri Hamaney'in
Eylül ayı sonunda hazırlattığı raporda,
yaptırımlara karşı sıkı önlemler alınmaması durumunda
ülke ekonomisinin bir yıldan daha kısa sürede çökebileceğine ilişkin tehlikeler bulunduğu belirtildi.
İran
Merkez Bankası ile
Petrol ve
Ekonomi Bakanlığı ekonomistlerinin hazırladığı raporda, Batılı ülkelerin özellikle ticaret,
finans ve petrol sektörlerine yönelik uyguladığı
yaptırımların ülke ekonomisine yönelik tehlikeleri artırdığına dikkat çekildi.
Rapora göre, gelirlerinin üçte ikisini oluşturan petrole yönelik yaptırımlardan önemli oranda etkilenen İran, ABD ve İran'la olan çıkarları arasında
seçim yapan petrol şirketlerinin ülkedeki faaliyetlerini askıya almasından rahatsız. Örneğin
Fransız Total,
İngiliz-
Hollanda ortaklığı
Shell,
Norveç şirketi Statoil, İtalyan Eni ve son olarak
Japon Inpex İran'daki faaliyetlerini askıya aldı.
İran'da yaz aylarında günlük ortalama 3,5 milyon varil petrol üretilmesine rağmen,
rafineri yatırımlarının eksikliği nedeniyle toplam benzin tüketiminin üçte birini
ithal etmek zorunda kalabilecek. Yani yaptırımlar nedeniyle dünyanın üçüncü büyük petrol rezervine sahip ülkede
yakıt tedariği ciddi bir sorun haline dönüşebilir.
İsviçreli Vitol ve Glencore, Hintli Reliance ve Rus Lukoil'ın ardından petrol ithalatının yarısını sağladığı Türk firması Tüpraş da
Ağustos ayı sonunda faaliyetlerini askıya aldığını açıkladı. İran şu anda yakıt tedariğini,
Türkmenistan, Çin,
Venezuela ya da kaçak olarak Irak'tan sağlıyor.
KITLIK VE İFLASLAR KAPIDA
Sanayide ise Koreli Kia,
Alman Thyssen
Eylül ayı sonunda faaliyetlerini durdururken, yaptırımlara uymak konusunda şirketleri, Caterpillar,
Toyota, Daimler ve Hewlett-Packard izledi.
Allianz, Munich Re ve Lloyds, ülkedeki
uçak ve kargo tedariğini sigortalamayı reddediyor.
Dış ticaret finansmanı daha karmaşık bir hale gelmeye başlayan ülkede, tüm Batılı bankalar, İran'la ilişkilerini sürdürmeyeceklerini açıklıyor.
İran'ın ithalat transferlerinin yarısını sağlayan Birleşik Arap Emirliği bankaları ise yaklaşık iki hafta önce İran'la tüm köprüleri attı.
Ülkeye uygulanan yaptırımların potansiyel etkisinin 10 milyarlarca doları geçmesi bekleniyor.
Raporda, ciddi bir krizi engellemek için sert önlemler alınması gerektiğine dikkat çekilerek, önlemlerin alınmaması durumunda en fazla bir yıl içinde ülkede sayısız iflas ve kıtlık oluşabileceği konusunda uyarıda bulunuldu.
Çin,
Rusya ve Hindistan'a yönelik
dış ticaretin acil olarak yeni koşullara uygun hale getirilmesi gerektiği vurgulanan raporda, ülkedeki
gıda ve yakıt rezervlerinin artırılması ve
teknik engellere rağmen
Merkez Bankasının elinde bulunan dolar ve
avro rezervlerinin, yuan gibi başka para birimlerine dönüştürülmesi gerektiğine işaret edildi.