Dünyada hem özellikle Güney Avrupa ülkelerinde yaşanan kuraklık hem enflasyon nedeniyle çiftçilerin maliyetlerinde yaşanan artış, zeytinyağının litre fiyatını nisan ayında gördüğü 5,4 Euro seviyesinden temmuz ayı ortası itibarıyla yeni rekor seviye olan 7,5 Euro’ya taşıdı.
Küresel üretimde yaşanan sıkıntıların Türkiye’ye olan talebi artırması, bunun yanı sıra yurt içinde döviz kurunda yaşanan artışların maliyetlere yansıması gibi nedenlerle iç piyasada da zeytinyağı fiyatları fırladı.
Konuyla ilgili sozcu.com.tr’ye bilgi veren Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Konseyi (UZZK) Yönetim Kurulu Başkanı Dr. Mustafa Tan, iç piyasadaki zeytinyağı fiyatlarında yaşanan artışa yönelik ‘artan ihracata’ ve ‘döviz kurunun etkisiyle yükselen maliyetlere’ işaret etti.
Gıda Perakendecileri Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Erdal Tüfekçi ise, bir litre zeytinyağının perakende satış fiyatının sadece iki ay içinde 90 liradan 160 liraya çıkarak yüzde 77,7 oranında zamlandığını söyledi.
Tüfekçi’nin aktardığına göre, zeytinyağı fiyatlarının geldiği seviye nedeniyle büyük ambalajlı ürünlere talep azaldı ve vatandaşın alım gücüne hitap eden 500 ml, 750 ml gibi ürünler daha revaçta olmaya başladı.
Halihazırda satılan zeytinyağlarının geçen üretim sezonu ürünü olduğunu ve mevcut arzın kısıtlı olduğunu ifade eden Tüfekçi, “Zeytinyağının 5 litrelik tenekesi 1000 TL seviyesine çıktı. O yüzden daha ekonomik olarak 3 litrelik tenekeler yaygınlaştı” diye konuştu.
Çeşitli marketlerdeki fiyat değişimlerine bakıldığında da 5 litrelik teneke zeytinyağı fiyatlarının 1000 lira seviyesine çıktığı gözlemleniyor.
ülke genelinde bilinen bir markanın 5 litrelik teneke sızma zeytinyağı ürününün ocak ayındaki fiyatı 450 TL iken temmuz ortası itibarıyla 838 TL’ye çıktığı; ocakta 630 TL civarında satılan bir başka markanın ürününün ise 1015 liraya ulaştığı görülüyor.
İHRACAT VE KURDAKİ ARTIŞ ETKİLEDİ
Sozcu.com.tr’ye konuşan Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Konseyi (UZZK) Yönetim Kurulu Başkanı Dr. Mustafa Tan ise, iç piyasadaki zeytinyağı fiyatlarında yaşanan artışa yönelik ‘artan ihracata’ ve ‘döviz kurunun etkisiyle yükselen maliyetlere’ işaret etti.
Küresel zeytinyağı arzında yaşanan sıkıntılar nedeniyle Türkiye’ye talebin arttığını anlatan Dr. Tan, bu yıl tarihi seviyelerde ihracat yapıldığını, bunun da iç piyasadaki fiyatlara yansımaları olduğunu aktardı.
“Bir yandan da döviz kuru yükseldikçe zeytinyağı da otomatikman yükseliyor” diyen Tan, kurdaki artışın etkisiyle hem ambalaj maliyetlerinin arttığını hem akaryakıta gelen zamlardan dolayı taşıma maliyetinin yükseldiğini; bunun da fiyatlara ister istemez yeni artışlar olarak eklendiğini söyledi.
Ham zeytinyağının fiyatını artıran maliyetleri ‘teneke maliyeti, tenekenin üzerindeki baskı, posanın ayıklanması için filtre edilme maliyeti, taşıma maliyeti, alım-satım vergisi ve rafa geldiğinde perakendecinin kâr payı” şeklinde sıralayan Dr. Tan, “Maliyetler göz önüne alındığında, gerçek bir kaliteli sızma zeytinyağının litresi 200-250 TL’den aşağı kendi maliyetini kurtarmaz” diye konuştu.
Ancak ‘zeytinyağı pahalı’ imajının doğru olmadığını, bir kilo zeytinin bir kilo peynirden daha ucuz olduğunu söyleyen Tan, “Bu maliyetlere rağmen zeytin ve zeytinyağı sektörü fırsatçılık yapmıyor, yalnızca ayakta kalmaya çalışıyor” dedi.
‘AVRUPA’DA ÜRETİM ARTARSA’ ENDİŞESİ
Yeni üretim sezonu için hasatın ekim ayında başlayacağı bilgisini veren Dr. Tan, eylül ayında rekolte tahminine ilişkin çalışmalara başlayacaklarını aktardı.
Türkiye’nin zeytin ve zeytinyağı üretiminde avantajlı ülke konumunda olduğunu, küresel iklim değişikliğinden bu yıl en az zararı alan ülkelerden biri olduğunu kaydeden Tan, Avrupa’da etkili olan kuraklığın etkilerinin azalmasıyla rüzgarın tersine de dönebileceğine işaret etti.
Tan, gidişata yönelik endişesini şu sözlerle dile getirdi: “İspanya’da, İtalya’da kıtlık var ama bu ülkelerde üretim artarsa zor günler de yaşayabiliriz. Yani olur da oradaki fiyatlar artan üretime bağlı olarak düşerse, bizim üreticimiz zarar görebilir. Çünkü bizim maliyetimiz yüksek. Ancak bu şu an yalnızca bir ihtimal.”
Peki Tan’ın işaret ettiği ‘rekor ihracat’ resmi verilere nasıl yansıdı?
Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) verilerine bakıldığında, bu yılın ilk 6 ayında yapılan zeytin ve zeytinyağı ihracatının, geçen yılın tamamında yapılan zeytin ve zeytinyağı ihracatını solladığı görülüyor.
Buna göre, Türkiye’nin zeytin ve zeytinyağı ihracatı 2023 Ocak-Haziran döneminde geçen yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 190 oranında artarak 559,8 milyon dolara yükseldi.
Geçen yılın tamamında ise (2023 Ocak-Aralık) toplam zeytin ve zeytinyağı ihracatı 495 milyon 838 bin dolar idi.
Bu yılın ilk 6 ayında en çok ihracatın yapıldığı ülke ise, kuraklıktan etkilenen İspanya oldu.
İspanya’ya 2022 Ocak-Haziran döneminde 7,6 milyon dolarlık zeytin ve zeytinyağı ihracatı yapan Türkiye, 2023 Ocak-Haziran döneminde bu ihracatını 203,9 milyon dolara çıkardı.
Aynı dönem aralığında İtalya’ya yapılan ihracat ise, 1,2 milyon dolardan 30 milyon dolara fırlamış durumda.
Sozcu.com.tr’ye konuşan İstanbul Gıda ve İhtiyaç Maddeleri Perakendeciler Derneği (İstanbul PERDER) Yönetim Kurulu Başkanı Faruk Güzeldere, zeytinyağında iç piyasadaki fiyat artışlarının önüne geçilmesi için ihracata kısıtlama getirilmesini önerdi.
İspanya'da kuraklık etkisiyle rekor kıran zeytinyağı fiyatları, gelecek hafta gerçekleşecek seçimler öncesinde ülkenin ana gündem maddelerinden biri haline gelmişti.
Financial Times, ilk olarak eylül ayında kilogram başına 4 Euro’nun (116 TL) üzerine çıkan zeytinyağının, dünyanın en büyük üreticisi olan İspanya'nın yanı sıra İtalya ve Portekiz'de yükselen sıcaklıklar ve yağış eksikliği nedeniyle artarak 7 Euro'nun (205 TL) üzerine çıktığını yazmıştı.
