Ders­ha­ne­le­ri ka­pa­tan ya­say­la il­gi­li tar­tış­ma­lar sü­rer­ken hu­kuk­çu­lar­dan çok önem­li bir uya­rı gel­di. Hu­kuk­çu­lar, Tür­ki­ye­’nin ders­ha­ne­le­ri ka­pa­ta­rak Av­ru­pa İn­san Hak­la­rı Söz­leş­me­si­’nin(AİHS) mül­ki­yet hak­kı­na iliş­kin hük­mü­nü ih­lal ede­ce­ği­ne dik­kat çek­ti. “Tür­ki­ye bu ih­lal­le Av­ru­pa İn­san Hak­la­rı Mah­ke­me­si­’n­den (AİHM) çok yük­lü mik­tar­da taz­mi­nat öde­me­ye mah­kum ola­bi­li­r” di­ye uyar­dı.

AİH­S’­nin 1 nu­ma­ra­lı Ek Pro­to­ko­lü­’nün 1’in­ci mad­de­si mül­ki­yet hak­kı­na iliş­kin hük­mü dü­zen­li­yor. Bu­na gö­re mül­ki­yet hak­kı pro­to­kol­de şu şe­kil­de yer alı­yor: “Her ger­çek ve­ya tü­zel ki­şi, mal ve mülk­le­rin­den ba­rış­çıl şe­kil­de ya­rar­lan­ma hak­kı­na sa­hip­tir. Hiç kim­se, ka­mu ya­ra­rı ol­ma­dık­ça ve ka­nun­da be­lir­ti­len şart­la­ra ve mil­let­le­ra­ra­sı hu­ku­kun ge­nel il­ke­le­ri­ne uyul­ma­dık­ça, mal ve mül­kün­den yok­sun bı­ra­kı­la­maz.”

 Pro­to­ko­lün bu hük­mü­ne gö­re mül­ki­yet hak­kı­na sı­nır­la­ma ge­ti­ri­le­bi­le­ce­ği­ni be­lir­ten hu­kuk­çu­lar, pro­to­kol­de­ki üç şar­ta dik­kat çek­ti. Mül­ki­yet hak­kı­na sı­nır­la­ma ge­ti­ri­le­bil­me­si için ilk ola­rak ka­mu ya­ra­rı­nın şart ol­du­ğu­na vur­gu ya­pıl­dı. İkin­ci ola­rak ka­nun­da ön gö­rü­len şart­la­rın açık, net ve eri­şi­le­bi­lir ol­ma­sı ge­rek­ti­ği­ni be­lir­ten hu­kuk­çu­lar, çı­ka­rı­lan ya­sa­nın mül­ki­yet­ten yok­sun bı­rak­ma­nın ko­şul­la­rı­nı ve şek­li­ni ye­te­rin­ce be­lir­gin bir şe­kil­de ön gör­me­si ge­rek­ti­ği­ne işa­ret et­ti. Üçün­cü şart ola­rak mül­ki­yet hak­kı­na sı­nır­la­ma­da ulus­la­ra­ra­sı hu­ku­kun ge­nel pren­sip­le­ri­ne uy­gun­lu­ğun aran­dı­ğı­na dik­kat çek­ti.

Bu sı­nır­la­ma şart­la­rı­nın ar­dın­dan hu­kuk­çu­lar, AİH­S’­nin mül­ki­yet hak­kı­na key­fi mü­da­ha­le­le­ri ön­le­mek ama­cıy­la ba­zı ko­şul­lar ön gör­dü­ğü­nü, mal var­lı­ğın­dan yok­sun bı­ra­kı­lan ki­şi­ye taz­mi­nat öde­me zo­run­lu­lu­ğu­nun da bu ko­şul­lar ara­sın­da ol­du­ğu­nu be­lirt­ti. Taz­mi­nat öde­me ko­şu­lu için ‘mülk ve mal var­lı­ğı­’ kav­ram­la­rı üze­rin­de du­ran hu­kuk­çu­lar, AİH­M’­in mad­di an­lam­da­ki ar­sa, bi­na, pa­ra gi­bi ta­şı­nır-ta­şın­maz mal­la­rın ya­nı sı­ra şir­ket his­se­le­ri, fik­ri hak­lar ve ala­cak gi­bi mad­di ol­ma­yan hak­la­rı da AİH­S’­nin bu hük­mü­ne da­ya­na­rak ‘mül­k’ kav­ra­mı kap­sa­mın­da de­ğer­len­dir­di­ği­ni vur­gu­la­dı.

Bugün'ün haberine göre Hukukçular, ticari işletme niteliğindeki dershanelerin sahip oldukları mal varlıkları itibariyle, AİHM sözleşmesine göre ‘mal varlığı ya da mülk’ olarak değerlendirildiğini kaydetti. Hukukçular, “Dershaneler yürürlükteki kanunlara uygun olarak ve meşru bir beklentiyle yani kâr amacıyla orta çıktı. Sahipleri hukuki güvenlik ilkesi gereği mevcut yasalara güvenerek yatırım yaptı. Yıllar içinde elde ettikleri müşteri potansiyeli ve satılmaları halinde gerçek değerleri dikkate alındığında, faaliyetlerine son verilmesiyle mal varlıklarına müdahale edilmiş olunacaktır. Birer ticari işletme olan dershanelerin kapatılmaları durumunda AİHS’ye göre mülkiyet hakkına müdahale oluşacağından tazminat ödeme zorunluğu doğacaktır” tespitinde bulundu.

Hukukçular AİHM’in sözleşmeye dayanarak verdiği karar örneklerini hatırlattı. AİHM, 1989 yılında İsveç’ten yapılan bir başvuruda “İşletmenin işletimine bağlı müşteriler” ile Almanya’dan bir avukatın yaptığı başvuruda “avukatın yıllar içinde edindiği müşterilerini” mülk olarak tanımladı. AİHM 20 Kasım 1995 tarihinde karara bağladığı Belçika’dan bir başka başvuruda ‘meşru bir beklenti’ bulunması kaydıyla ‘muhtemel bir alacağı’ da  ‘mülk’ olarak değerlendirdi.

Bulgaristan ve Polonya’dan yapılan başvurularda da AİHM bir işletmenin ve iş yerinin çalışma izni ve lisansını, o işyeri bakımından ‘mülk’ kavramı içinde değerlendirdi.

Yine AİHM, Yunanistan’dan yapılan bir başka başvuruda kiraladığı araziden belediye tarafından çıkarılan bir açık hava sinema işletmecisinin ‘müşterilerini’ de mülk olarak kabul etti.