İhracat ve büyüme fren yaparken, işsizlik artış gösterdi. Döviz çıkarken Borsa'daki yıllık değer kaybı yüzde 50'yi geçti. Ekonomi bürokratlarına göre kriz henüz bitmedi; 2009 yılında etkisini devam ettirecek. Merkez Bankası Başkanı Durmuş Yılmaz, bu yıl büyüme ve ihracat düşerken işsizliğin artacağını belirtiyor. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) Başkanı Tevfik Bilgin'in gelecek öngörüsüne göre ise finans sektöründe kârlılık ve krediler düşecek. Bono ve tahvile olan ilgi ise artacak. Dünyanın önde gelen ekonomistleri, küresel krizin 2009'un ortasından itibaren etkisini azaltacağını belirtirken, yılın üçüncü çeyreğinden itibaren ülke ekonomilerinin toparlanacağı görüşü ağırlık kazanıyor. Türkiye, finans sektörünün güçlü olması sebebiyle 2008'de krizi en az hasarla atlatan ülkeler arasında yer aldı. Ancak 2009 yılının zor geçeceği vurgulanıyor. Bir yıllık süre içerisinde bankalar 15 milyar dolarlık borç ödemesi yaparken, Hazine Müsteşarlığı 154 milyar Türk Lirası borç ödeyecek. Ekonomik büyümenin fren yaptığı bir dönemde yıl sonuna kadar 202 milyar TL'lik vergi toplanacak. ABD'de önceki yıl konut kredilerinde yaşanan sorun sebebiyle ortaya çıkan finansal krizin ateşi 2008 yılında tüm dünyayı sardı. Dünyanın önde gelen bankalarının iflası ve kamulaştırılmasına neden olan dalga, yerini ekonomik durgunluğa bıraktı. Başta ABD, Almanya, İngiltere, Fransa, Japonya ve İrlanda olmak üzere ülkeler toplamda 6 trilyon doları aşan ekonomik paket açıkladı. Buna rağmen reel sektöre sıçrayan kriz sebebiyle otomotiv sektörü başta olmak üzere birçok şirket mali krize girerken, milyonlarca kişi de işini kaybetti. Anlı şanlı bankalar batarken, Türkiye de ABD'li yatırım bankası Lehman Brothers'ın 15 Eylül'de iflas başvurusunda bulunmasının ardından krizden nasibini almaya başladı. Büyüme, yılın üçüncü çeyreğinde sadece 0,5 oldu. İhracat ekim, kasım ve aralık aylarında geriledi. Ancak yıl sonu için konulan 125 milyar dolarlık hedefi aşıldı. Eylül 2007'de 9,3 olan işsizlik oranı ise Eylül 2008 döneminde 10,3'e yükseldi. Sadece Bursa'da 55 bin otomotiv çalışanı işini kaybetti. 2009 için yüzde 4 olarak belirlenen enflasyon hedefi ise yüzde 7,5'a revize edildi. İMKB, bir yıl boyunca yüzde 50'nin üzerinde değer kaybederken, daha üç ay öncesine kadar 1,15-1,20 seviyesinde tutunan dolar 1,50 seviyesine demirledi. 2009 yılına ilişkin TÜSİAD'ın değerlendirmesine göre küresel kriz üretim, istihdam ve gelir kaybı olarak kendini göstermeye başladı. Türkiye ekonomisinin 2008'in üçüncü çeyreğinde sıfıra yakın bir büyüme göstereceği öngörüsünde bulunan TÜSİAD, 2009 yılının ilk iki çeyreğinde de negatif büyüme bekliyor. Hazine 2009'da 154 milyar TL borç ödeyecek Hazine, geçen yıl 146,4 milyar TL nakit borç servisi gerçekleştirdi. Hazine Finansman Programı'na göre bu yıl sonuna kadar 153,9 milyar TL tutarında borç ödenmesi öngörülüyor. 2009 yılı finansman programı, belirsizlikler dikkate alınarak, ihtiyatlı bir yaklaşımla hazırlandı. Hazine'nin ödeyeceği borcun 97 milyar Türk Lirası'nı anapara oluştururken faize toplamda 56,9 milyar TL gidecek. Krize karşı hükümetin aldığı önlemler İhracatçıya verilen kredi limiti 1 milyar dolara yükseltildi. İmalatçı KOBİ ve esnafa 350 milyon liralık faizsiz kredi verildi. Hazine'nin garanti limiti 1 milyar dolardan 4 milyar dolara çıkarıldı. Vergi borçlarına 18 ay taksit ve yüzde 3 faiz imkanı getirildi. İstihdamda işverenin prim yükü beş puan düşürüldü. Kalkınma ve sosyal projelere 14,5 milyar lira kaynak ayrıldı. Gurbetçinin yurtdışındaki birikimini getirmesinin önü açıldı. Hisse senedi kazançlarında stopaj yerli yatırımcı için sıfırlandı. Merkez Bankası piyasaya döviz satarak likidite sağladı. Döviz piyasasındaki işlem limiti 10,8 milyar dolara çıkarıldı. Yabancı para için ayrılan karşılık oranı 2 puan indirildi. Türk parası zorunlu karşılıklar faiz oranları artırıldı. Ercan Baysal- ZAMAN