Tam kapasite ile çalıştığında yılda 50 milyon ton petrol taşıyacak olan 1774 km uzunluğundaki Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) hampetrol boru hattı, bugün görkemli bir törenle resmen açılacak.
"Yüksek kaliteli" olarak nitelenen Azeri petrolü, Ceyhan piyasasında 'Azeri Light' adıyla pazarlanacak.
Türkiye'nin enerji koridoruna dönüşme hedefinde önemli basamaklardan biri olan BTC, benzer boyutta başka projelerin öncüsü olarak kabul ediliyor. Bu nedenle proje, haklı biçimde "21. yüzyılın İpek Yolu" olarak da adlandırılıyor. Boru hattı yanına başka boruların da uygulanmasına olanak veriyor. Hattın paraleline döşenecek boru hattı Azeri ve Türkmen doğalgazının Türkiye ve Avrupa'ya nakline imkan verecek.
Harcamalar arttı
BTC'nin açılış töreni organizasyonu düzenleyen ZSV (Zettur-Setur-Visitur) konsorsiyumunun Proje Koordinatörü Safa Ünal, daha önce 3.5 milyon dolar olacağı öngörülen harcamaların 5 milyon euro'yu bulduğunu söyledi.
Tören masrafların büyük kısmının geçici tesislerden kaynaklandığını belirten Ünal, "Tören alanında klimatize bir alan oluşturuldu. Altyapı, teknik donanım harcamaları, resepsiyon, ulaşım ve konaklama giderleri 5 milyon euro'yu buldu. Çadırın maliyeti ise bu masrafın yüzde 55 - 60'ını oluşturuyor" dedi. Açılış töreninin İstanbul ve Adana'da büyük hareketlilik yarattığını anlatan Ünal, dün itibariyle törene gelenlerin yaptıkları harcamaların 20 milyon euro'yu bulduğunu bildirdi.
| Yıllık kapasite: 365 milyon varil | (50 milyon ton) |
| Günlük kapasite: | 1 milyon varil (137 bin ton) |
| Toplam uzunluk: | 1774 km |
| Azerbaycan kesimi: | 440 km |
| Gürcistan kesimi: | 260 km |
| Türkiye kesimi: | 1074 km |
| Toplam pompa istasyonu: | 10 adet |
| Türkiye kesimi: | 4 adet |
| Blok vana istasyonu: | 51 adet |
| Toplam boru uzunluğu: | 1.082.171 m. |
| Toplam hat borusu: | 89.667 adet |
| Toplam hat borusu tonajı: | 406.879 ton |
| Hatta biçilen ömür: | 40 + 20 yıl |
| Maliyeti: | 4 milyar dolar |
| Şirket | Ülke | Pay (%) |
| BP Exploration Ltd. | İngiltere | 30.10 |
| SOCAR | Azerbaycan | 25.0 |
| Unocal Ltd. | ABD | 8.90 |
| Statoil | Norveç | 8.71 |
| TPAO | Türkiye | 6.53 |
| Agip | İtalya | 5 |
| TotalFinaElf | Fransa | 5 |
| Itochu Inc. | Japonya | 3.40 |
| Inpex | Japonya | 2.5 |
| ConocoPhillips | ABD | 2.5 |
| Delta-Hess Ltd. | ABD-Suudi | 2.36 |
Tören mönüsü: Acısız Adana, Adana sıkması
- Mariah Carey'nin de konser için kullandığı 1100 kişilik çadır, amfi tiyatro düzeninde. İçi klimalı. Sıcaklık 22 derecede tutulacak. Yangın çıkışları olan çadırın kendi enerjisini üreten jenaratörleri, ses ve ışık ekipmanları da bulunuyor.
- Çadırda yemek yenmeyecek. Konuklar için üzeri tenteli, ayakta yemek yiyecekleri bir yer oluşturuldu. Devlet adamları için de kapalı bir yemek mekanı olacak.
- Adana çok sıcak olduğu için yemekler çok hafif olacak. Kanepelerden oluşan yiyecekler sunulacak ve sıvı ihtiyacı üzerine yoğunlaşılacak.
- Devlet başkanları ve devlet adamlarına ise Adana yemeklerini tattırılacak. Ancak sunulan yemekler acılı olmayacak. Adana kebabı ve Adana sıkması mönünün ağır topları.
- Törende 40 yıllık rüyanın gerçekleşmesi temalı bir film gösterilecek. Tekfen Orkestrası konser verecek. Ancak asıl aktivite açılış seromonisi olacak.
-
Töreni 130'u yabancı, 408 basın mensubu izleyecek.
Turgut Özal, Elçibey'le otel odasında anlaştı
1991 Dönemin Cumhurbaşkanı Turgut Özal, Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından Hazar petrollerini Türkiye üzerinden Akdeniz'e ulaştırma fikrini açıkladı.
1992 İlk başta hattın güzergahında Gürcistan yoktu. O nedenle Bakü - Ceyhan hattı olarak anılıyordu. Bu hat için ilk resmi müzakere dönemin Azerbaycan Cumhurbaşkanı Ebulfeyz Elçibey'in Türkiye ziyareti sırasında dönemin Cumhurbaşkanı Turgut Özal ve Başbakanı Süleyman Demirel'le yaptığı görüşmelerden bir gün sonra, 5 Kasım 1992'de gerçekleştirildi. Özal, Elçibey'i, İzmir'de bir otel odasında ikna ettikten sonra iki TPAO uzmanını Azerbaycan'a gönderdi.
Türkiye'nin payını artırdı
1993 - 1995 Başbakan Tansu Çiller, projeyle yakından ilgilendi. BTC için ilk imza Tansu Çiller'in Başbakan olduğu 1994 yılında atıldı. 1995'te kurulan 52. hükümetin programını açıklarken bu projeye de değinen Çiller, "Bakü-Ceyhan boru hattı Türkiye' nin, 21. yüzyıla dönük bir mega projesidir. İleride Azeri ve Kazak petrolünün Ceyhan' a akması ile bu bölgede bir sanayi patlaması yaşanacaktır. Bu gelişme, Akdeniz bölgesinde olduğu kadar Güneydoğu bölgemizde de refah ve istikrara büyük katkı yapacaktır" dedi. Çiller'in en büyük katkısı ise Türkiye'nin payının yüzde 1.75'ten 5'e çıkarılması oldu.
Projeye Demirel katkısı
13 Mart 1995 Haydar Aliyev'in, kendisine karşı planlanan darbe girişimine Çiller hükümetinin destek verdiği gerekçesi ile ilişkilerin bozulması üzerine proje tehlikeye girdi. Cumhurbaşkanı Demirel, bu noktada devreye girerek hem darbenin önlenmesine yardımcı oldu hem de Aliyev'in tepkisi ile projenin rafa kaldırılmasını önledi.
4 Ağustos 1995 Çiller, boru hattı projesindeki çok sesliği azaltmak ve gelişmeleri tek elden takip etmek için başdanışmanı Emre Gönensay'ı görevlendirdi. Projenin Türkiye ayağının başkoordinatörlüğünü üstlenen Gönensay bu görevi seçimlere girmek için istifa ettiği 1 Kasım 1995'e kadar sürdürdü.
1996 53. hükümeti kurarak Başbakan olan Mesut Yılmaz da BTC'nin gelişimine katkıda bulundu.
15 Mayıs 1998 Azerbaycan, Gürcistan ve Türkiye arasında İstanbul Mutabakat Zaptı imzalandı.
29 Ekim 1998 Azerbaycan, Gürcistan, Türkiye, Kazakistan ve Özbekistan devlet başkanları Ankara Deklarasyonu'na imza attı. Bu sırada Süleyman Demirel Cumhurbaşkanı, Mesut Yılmaz da Başbakan'dı. Deklarasyonla taraflar, Hazar havzası enerji kaynaklarının Doğu-Batı enerji koridoru çerçevesinde ve Bakü-Ceyhan boru hattı projesine öncelik veren bir şekilde dünya piyasalarına naklinin gerekli olduğunu onayladılar ve bu konudaki siyasi kararlılıklarını teyid ettiler.
22 Nisan 1999 Azerbaycan, Gürcistan ve Türkiye İstanbul Protokolü'ne imza attı. Protokol; tarafların, Bakü-Ceyhan ile ilgili anlaşmaların üç ay içinde sonuçlandırılmasını ve BOTAŞ'ın ana ihraç boru hattı sistemine ilişkin anahtar teslimi müteahhit olarak görevlendirilmesini öngörüyordu.
18 Kasım 1999 BTC Hükümetlerarası Anlaşma (IGA) imzalandı.
3 Ekim 2000 SOCAR, BP, Unocal, Statoil, TPAO, Itochu, Ramco ve DeltaHess sponsor grup adıyla ana ihraç boru hattı katılımcıları olduklarını ilan ettiler.
17 Ekim 2000 Sponsor grup finansman ve işbirliği anlaşması imzalandı.
19 Ekim 2000 BTC Evsahibi Hükümet Anlaşmaları (HGA) ve Botaş'la anahtar teslim müteahhitlik anlaşması imzalandı.
15 Kasım 2000 Temel mühendislik çalışması başladı.
19 Haziran 2001 Detay mühendislik işleri başladı.
18 Haziran 2002 Detay mühendislik çalışmaları bitti.
28 Ağustos 2002 Detay mühendislik işlerinin tamamlanma belgesi verildi.
29 Ağustos 2002 Arazi temin ve inşaat aşaması, işe başlama bildirimi.
10 Eylül 2002 Arazi temin ve inşaat çalışmalarının resmi başlangıç tarihi.
18 Eylül 2002 Bakü'de BTC'nin temel atma töreni gerçekleştirildi.
20 Eylül 2002 BTC Türkiye kesimi sözleşmeleri Ankara'da imzalandı.
26 Eylül 2002 Ceyhan terminalinin temeli atıldı.
25 Mayıs 2005 Azerbaycan'dan hatta ilk petrol törenle pompalandı.
28 Mayıs 2006 Ceyhan'a ilk petrol ulaştı.
Çiller ve Yılmaz'a davet yok, Demirel katılmıyor
Bugün 32 ülkeden 50'nin üzerinde üst düzey yabancı konuğun bulunacağı BTC'nin açılışına 9. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel ise onur konuğu olarak davet edilmesine karşın törene katılmıyor.
Demirel 1999'da dönemin Azerbaycan Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev ile birlikte Azeri petrolünün Ceyhan'a akıtılması için anlaşma imzalamıştı.
BTC projesinin yaşama geçmesi ve sürdürülmesi aşamalarında önemli katkılarda bulunan eski başbakanlar Tansu Çiller ve Mesut Yılmaz'a ise davetiye gönderilmediği ortaya çıktı. Kaynaklar, davetin Başbakanlık ile Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı'ndan gelen listelere göre yapıldığını belirterek, bu çerçevede Yılmaz ile Çiller'e bir çağrı yapılmadığını savundular.
