Merkez Bankası,
cari işlemler açığının 2008 yılı kasım ayında 559 milyon dolar,
ocak-kasım 2008 döneminde ise 38 milyar 861 milyon dolar olduğunu açıkladı.
2008 yılının
Kasım ayında cari açık, 2007 yılının aynı ayıyla
karşılaştırıldığında % 83,3 oranında azalarak 3.348 milyon ABD
dolarından 559 milyon ABD dolarına düşmüştür. Alt kalemler itibariyle, ödemeler dengesindeki
dış ticaret açığının % 63,3 düşerek 1.380 milyon ABD dolarına gerilemesi ve hizmetler dengesi kaleminden kaynaklanan net gelirlerin % 62,1 oranında artarak 948 milyar ABD dolarına yükselmesi ve gelir dengesi kaleminden kaynaklanan net giderlerin % 26,5 azalarak 255 milyon ABD dolarına gerilemesi, 2008 yılı Kasım ayı cari açığının 2007 yılının aynı ayına göre azalmasında etken olmuştur.
Öte yandan, aynı ayda cari transferlerden kaynaklanan girişler 2007
yılının Kasım ayına göre % 28,5 oranında düşerek 128 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir.
TCMB'den konu ile ilgili yapılan açıklamada şöyle denildi:
"2008 yılının Ocak-Kasım döneminde ise cari açık, 2007 yılının
aynı dönemiyle karşılaştırıldığında % 17,6 oranında artarak 33.056
milyon ABD dolarından 38.861 milyon ABD dolarına yükselmiştir.
2008 yılı Ocak-Kasım dönemi verilerine göre ödemeler dengesi
tablosundaki dış ticaret dengesi, 2007 yılının aynı dönemine oranla %
20,4 artarak 50.385 milyon ABD doları tutarında açık vermiştir. 2008
yılının 11 aylık dönemi alt kalemler itibariyle incelendiğinde,
ithalat (CIF) harcamalarının bir önceki yıla oranla % 23,8 oranında
artarak 190.527 milyon ABD dolarına ve ihracat (FOB) gelirlerinin %
27,4 oranında artarak 124.253 milyon ABD dolarına yükseldiği
görülürken, bavul ticareti gelirlerinin % 3,3 oranında artışla 5.671
milyon ABD dolarına ulaştığı tahmin edilmektedir.
Ekim ve Kasım ayları tahmini veriler olmak üzere, 2008 yılının 11 aylık döneminde turizm gelirleri 2007 yılının aynı dönemine oranla % 18,2 artarak 20.814 milyon ABD dolarına, turizm giderleri de % 8 artarak 3.162 milyon ABD dolarına yükselmiştir. Bunun sonucunda, söz konusu dönemde net turizm gelirlerinin % 20,2 oranında artarak 17.652 milyon ABD doları olarak gerçekleştiği tahmin edilmektedir.
Hizmetler başlığının diğer önemli bir kalemi olan taşımacılık
kaleminde 2007 yılının on bir aylık döneminde 187 milyon ABD doları
net çıkış olmuşken, 2008 yılı Ocak-Kasım döneminde 31 milyon ABD
doları tutarında net giriş gerçekleşmiştir. 2008 yılının on bir aylık
dönemi için taşımacılık kalemi alt kalemler itibariyle incelendiğinde, navlun kaleminde 2007 yılının aynı dönemine oranla % 13,9’luk artışla 2.745 milyon ABD doları net çıkış diğer taşımacılık kaleminde ise % 24,9 oranında artışla 2.776 milyon ABD doları tutarında net giriş gerçekleşmiştir.
Yurtiçinde yerleşik inşaat şirketlerinin yurtdışında gerçekleştirdikleri inşaat hizmetlerinden kaynaklanan net döviz
girişi, 2007 yılının Ocak-Kasım dönemine oranla % 27,1 artarak 873
milyon ABD doları olmuştur.
Yurtdışında yerleşik kişilerle gerçekleştirilen
sigorta ve
reasürans işlemlerine ilişkin verilerden oluşan sigorta hizmetleri
kalemiyle ilgili olarak net gider, 2008 yılının Ocak-Kasım döneminde
2007 yılının aynı dönemine oranla % 17,2 azalarak 642 milyon ABD
doları olmuştur.
Bu gelişmeler sonucunda, 2007 yılının on bir aylık döneminde
toplam 13.210 milyon ABD doları fazla veren Hizmetler Dengesi kalemi,
2008 yılının aynı döneminde % 26,1 artışla 16.660 milyon ABD doları
fazla vermiştir.
Ücret ödemeleri ve yatırım geliri kalemlerinden oluşan gelir
dengesi kalemindeki net çıkış, 2007 yılının Ocak-Kasım dönemine göre % 10,1 oranında artarak 7.005 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir.
Yatırım geliri kaleminin altında büyük ölçüde kar transferlerinden
oluşan doğrudan yatırımlar ve
faizlerden oluşan diğer yatırımlarda
gerçekleşen net çıkış, sırasıyla % 16,7 artışla 2.211 milyon ve % 20,8 artışla 5.710 milyon ABD doları olurken portföy yatırımlarından
kaynaklanan net giriş 984 milyon ABD dolarına ulaşmıştır.
2008 yılı Ocak-Kasım döneminde uzun ve kısa vadeli
kredilere
ilişkin faiz giderleri, 2007 yılının aynı dönemine oranla % 13,1
artarak 7.545 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir.
Cari transferler kalemi, 2008 yılının on bir aylık döneminde % 3,9
oranında azalarak 1.869 milyon ABD doları giriş kaydetmiştir. Bu
dönemde, Genel
Hükümet kalemi 700 milyon ABD doları gelir kaydederken, diğer sektörler kalemi altında yer alan
işçi gelirlerinde ise 1.186 milyon ABD doları gelir gerçekleşmiştir.
2008 yılının Ocak-Kasım döneminde
finans hesaplarında gerçekleşen
net
sermaye girişi, 2007 yılının aynı dönemine göre % 17,9 artarak
36.481 milyon ABD doları olmuştur. Bu dönemde gözlemlenen başlıca
gelişmeler aşağıda özetlenmektedir.
Doğrudan yatırımlar kalemi altında,
Türkiye’deki
yabancı sermayeli
şirketlerin yurtdışındaki ortaklarından kullandıkları kredileri ve
yurtdışında yerleşik kişilerin Türkiye’de gerçekleştirdikleri
gayrimenkul alımlarını da içeren yurtdışında yerleşik kişilerin
yurtiçinde yaptıkları net yatırımlar, 2007 yılının Ocak-Kasım
döneminde 18.809 milyon ABD doları olarak gerçekleşmişken 2008 yılının aynı döneminde % 14,6 azalışla 16.055 milyon ABD doları olmuştur. Alt kalemler itibariyle incelendiğinde, yurtdışında yerleşik kişilerin Türkiye’de gerçekleştirdikleri net gayrimenkul alımlarının 2007 yılının aynı dönemine oranla % 2,9 artarak 2.751 milyon ABD dolarına yükseldiği tahmin edilirken, Türkiye’deki yabancı sermayeli şirketlerin yurtdışındaki ortaklarından kullandıkları kredilerle ilgili olarak 78 milyon ABD doları net kredi kullanımı
gerçekleştirilmiştir.
Yurtiçinde yerleşik kişilerin yurtdışında yaptıkları net
yatırımlarla ilgili olarak, 2007 yılının on bir aylık döneminde net
1.992 milyon ABD doları tutarında yatırım yapılmışken 2008 yılının
aynı döneminde yapılan yatırım miktarı 2.378 milyon ABD dolarına
yükselmiştir. Sonuç itibariyle, doğrudan yatırımlar kaleminde 2008
yılının Ocak-Kasım döneminde gerçekleşen net sermaye girişi, 2007
yılının aynı dönemine oranla % 18,7 azalarak 13.677 milyon ABD doları
olmuştur.
2007 yılının Ocak-Kasım döneminde 110 milyon ABD doları net
sermaye girişi olan portföy yatırımlarında 2008 yılının aynı döneminde 4.945 milyon ABD doları tutarında net çıkış gerçekleşmiştir.Alt kalemler itibariyle incelendiğinde, varlıklar başlığı altında,yurtiçinde yerleşik kişilerin yurtdışında menkul değer alım-satımları ile ilgili olarak, 2007 yılının Ocak-Kasım döneminde 1.720 milyon ABD doları net alım gerçekleştirilmişken, 2008 yılının aynı döneminde 1.274 milyon ABD doları tutarında net alım yapılmıştır.Portföy yatırımları kaleminin yükümlülükler başlığı altında yurtdışında gerçekleştirilen tahvil ihraçlarıyla ilgili olarak Genel Hükümet, Kasım ayında yeni tahvil ihracı veya
geri ödemesinde bulunmamış bu nedenle, on aylık dönemde 1.134 milyon ABD doları olarak gerçekleşen net kullanım tutarı Ocak-Kasım döneminde de aynı kalmıştır.
Yurtdışında yerleşik kişiler,
hisse senedi piyasasında 2008 yılı
Kasım ayında 256 milyon ABD doları tutarında net satım yaparak
Ocak-Kasım 2008 döneminde toplam 460 milyon ABD doları net alım
gerçekleştirmiştir. Öte yandan, devlet iç borçlanma senetleri
piyasasında 2008 yılı Kasım ayında yapılan 820 milyon ABD doları
tutarındaki net satımla birlikte Ocak-Kasım 2008 döneminde yurtdışı
yerleşiklerce toplam 5.265 milyon ABD doları tutarında net satım
gerçekleştirilmiştir.
Ticari ve nakit krediler ile
mevduatlardan oluşan bu kalemde 2007
yılının Ocak-Kasım döneminde 20.797 milyon ABD doları net giriş
gerçekleşmişken, 2008 yılının aynı döneminde 30.089 milyon ABD doları
net giriş olmuştur.
Bu bölümde yer alan ticari kredilerde, ihracat karşılığı
yurtdışına açılan kredilerle ilgili olarak, 2007 yılının on bir aylık
döneminde 2.086 milyon ABD doları tutarında net kredi açılmışken, 2008 yılının aynı döneminde açılan net kredi miktarı 403 milyon ABD doları olmuştur. Aynı dönemler için nakit kredilerde yurtdışı yerleşiklerce gerçekleştirilen net geri ödeme tutarı, 2007 ve 2008 yıllarında sırasıyla 162 milyon ABD doları ve 37 milyon ABD doları olmuştur.Bankaların yurtdışı muhabirleri nezdindeki döviz varlıkları, 2007 yılının on bir aylık döneminde 333 milyon ABD doları azalmışken, 2008 yılının aynı döneminde 6.486 milyon ABD doları artış
gerçekleştirmiştir.
2007 yılının Ocak-Kasım döneminde 22.388 milyon ABD doları artış
gözlemlenen yükümlülükler kaleminde 2008 yılının aynı döneminde 36.135 milyon ABD doları artış olmuştur.
Alt kalemler itibariyle incelendiğinde, ithalat karşılığı sağlanan
ticari krediler kaleminde 2008 yılının Ocak-Kasım döneminde 2.304
milyon ABD doları net kullanım kaydedilmiştir. Aynı kalemde 2007
yılının aynı döneminde 3.922 milyon ABD doları net kullanım
gerçekleşmişti.
Krediler kalemi incelendiğinde ise
Uluslararası Para Fonu
kredileriyle ilgili olarak Genel Hükümet, Kasım ayında gerçekleşen 102 milyon ABD doları geri ödeme ile birlikte 2008 yılı Ocak-Kasım
döneminde 1.906 milyon ABD doları net kullanım gerçekleştirmiş söz
konusu on bir aylık dönemde yurtdışı piyasalar ve diğer uluslararası
kuruluşlardan sağlanan uzun vadeli kredilerle ilgili olarak net 1.001
milyon ABD doları geri ödemede bulunmuştur. Ayrıca, 2007 yılının
Ocak-Kasım dönemiyle karşılaştırıldığında, bankacılık sektörünün
yurtdışından sağladığı net kredi miktarı % 10,8 artarak 5.389 milyon
ABD doları olmuşken, diğer sektörlerin sağlamış olduğu net kredi
miktarı % 4,9 artarak 24.164 milyon ABD doları olmuştur.
Yurtdışında yerleşik kişilerce
Merkez Bankası ile yurtiçinde
yerleşik bankalarda tutulan mevduat hesaplarından oluşan mevduatlar
kaleminde, 2007 yılının Ocak-Kasım döneminde 5.504 milyon ABD doları
net çıkış gerçekleşmişken, 2008 yılının aynı döneminde 2.940 milyon
ABD doları tutarında net giriş gözlemlenmiştir. Bu dönemde yurtdışı
bankaların yurtiçinde tuttukları net mevduat tutarı 4.251 milyon ABD
doları tutarında artmıştır.
Finans hesaplarının son kalemi olan
rezerv varlıkların içinde
bulunan resmi rezervler, 2007 yılının Ocak-Kasım döneminde 6.779
milyon ABD doları artmışken, 2008 yılının aynı döneminde 2.340 milyon
ABD doları artış göstermiştir."