Cumhuriyet tarihinin en büyük projelerinden GAP kapsamında sulamaya açılan ilk ova olma özelliği taşıyan Harran Ovası'nda aşırı sulama nedeniyle ortaya çıkan tuzluluğun miktarı ve neden olduğu verim kaybının tahmininin yanı sıra çoraklaşan tarımsal arazilerin haritasının belirlenmesi amacıyla uydu destekli bir proje başlatıldı. Proje kapsamında 150 bin hektarlık alanı tarayarak, toprak numunesi alacak ekip, çalışmalarını sürdürüyor. AA muhabirinin aldığı bilgiye göre, GAP'ın en önemli yatırımlarından Atatürk Barajıyla birlikte inşa edilen sulama kanallarının tamamlanmasının ardından Harran Ovası'ndaki tarım arazilerine 1995 yılında kademeli olarak su verilmeye başlandı. Aradan geçen sürede ovada 150 bin hektara yakın tarım arazisi suya kavuştu. Sulama öncesi daha çok hububat tarımıyla uğraşan yöre halkı pamuk üretimine ağırlık vermeye başladı. Sulama konusunda yeterli bilgi birikimine sahip olmayan ve fazla su vermenin ürün verimliliğini arttıracağını düşünen bazı çiftçiler, pamuğa gereğinden fazla su vermeye başlayınca ovada taban suyu miktarı hızla yükseldi. Bazı köylerde bu nedenle tarımsal alanlar kullanılamayacak hale geldi. Harran Üniversitesi (HRÜ) Ziraat Fakültesi ve ilgili diğer kurumlarca önceki yıllarda yapılan çalışmalarda bölgedeki arazilerin 15 bin hektarlık bölümünün çoraklaştığı belirlenmişti. ''GAP Eylem Planı''nda bölgedeki sulama projelerinin bir an önce bitirilmesine yönelik çalışmalara ağırlık verileceğinin belirtilmesinin ardından Harran Ovası'nda çoraklaştığı için bir bölümü kullanılamayan tarım alanlarının belirlenmesi, söz konusu arazilerin ıslahına yönelik bir çalışma başlatıldı. -TUZLULUK HARİTASI ÇIKARILACAK- GAP Bölge Kalkınma İdaresi (BKİ) Başkanlığının talebi üzerine Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Mehmet Ali Çullu başkanlığında, ''Harran Ovası Tuzluluk Haritasının Oluşturulması ve Tuzlanmanın Bitkisel Verim Kayıplarına Etkisinin Tahmini'' projesi hayata geçirildi. GAP BKİ ve DSİ 15. Bölge Müdürlüğü, Tarım Reformu Bölge Müdürlüğü, Toprak Su Kaynakları ve GAP Araştırma Enstitüsü Müdürlüğünün yanı sıra ilgili diğer kurumların desteğiyle bir süre önce başlatılan proje kapsamında, aralarında mühendisler ve ziraat fakültesi öğrencilerinin de bulunduğu 30 kişi, 3 grup halinde Harran Ovası'nda 150 bin hektarlık alanda GPS adı verilen cihazlarla; jeoistatistik yöntemlerle tarlalardan toprak numuneleri topluyor. Tuzluluk sorunu bulunan ve bulunmayan arazilerde 60 santimetrelik derinlikten alınan numuneler, Ziraat Fakültesindeki laboratuvarlarda incelenerek, topraktaki tuzluluk miktarı belirlenmeye çalışılıyor. 126 bin YTL bütçesi bulunan projeyle uzaktan algılama ve coğrafi bilgi sistemi teknolojilerinden yararlanılarak, ovanın tuzluluk haritası hazırlanmaya çalışılıyor. Farklı arazilerden alınan binlerce toprak numunesinin incelenmesinin ardından projenin 2009 yılı sonuna kadar tamamlanması planlanıyor. -10 BİN ANALİZ YAPILACAK- Proje Sorumlusu ve HRÜ Ziraat Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Çullu, AA muhabirine yaptığı açıklamada, ''İlk gözlemlerimize göre bölgede tuzlulaşan alan miktarı 15 bin hektardan fazla gibi görünüyor'' dedi. Harran Ovasında yıllardan beri tuzluluk problemleri bulunduğunu ve bundan dolayı verim kayıplarının yaşandığını aktaran Çullu, ovanın sulamaya açıldığı 1995 yılından sonra pamuğa aşırı su verildiği için taban suyu ve tuzlulaşan alan miktarının arttığını ifade etti. GAP BKİ'nin finansman desteğiyle yürütülen projeyle 3 ayrı ekip halinde ovanın tamamından toprak örnekleri aldıklarını aktaran Çullu, şu ana kadar 800 civarında toprak örneği aldıklarını ve 10 bin civarında analiz yapılacağını kaydetti. Analiz sonuçlarından elde edilecek verileri, coğrafi bilgi sistemlerinden faydalanarak haritaya dönüştüreceklerini belirten Çullu, ayrıca tuzluluğu manyetik olarak algılayan son teknoloji olan ''EM 38'' cihazı da kullanılarak ovadaki tuzluluğu belirlemeye çalışacaklarını bildirdi. Çullu, ''Böylece hafif, orta ve şiddetli tuzlu alanlar açığa çıkacak. Uydu teknolojileri kullanılarak örneklerin toplandığı arazileri belirleyerek, haritayla ilişkilendireceğiz. Bu sayede tuzluluğun yol açtığı ekonomik kayıpları ortaya çıkaracağız. Bu veriler ışığında ilgili kurumlar da önlemlerini alacak'' diye konuştu. -''200 MİLYON METRE KÜP SU BOŞA AKIYOR''- Prof. Dr. Çullu, 2004 yılı sonunda aynı bölgede yürütülen projede Harran Ovası'ndaki tuzlu alan miktarını 15 bin hektar olarak belirlediklerini hatırlatarak, yaklaşık 7 bin hektarlık alanın en tehlikeli seviyede bulunduğunu, geri kalan bölümün ise hafif ve orta şiddette tuzluluk tespit edildiğini dile getirdi. Pamuk bitkisinin toprağın hafif ve orta şiddetli tuzlanmasından zarar görmediğini, tamamen tuzlanan toprakta üretimi yapılan pamukta ise yüzde 60 civarında verim kaybı tespit edildiğine değinen Çullu, şunları kaydetti: ''Şu anda İlk gözlemlerimize göre bölgede tuzlulaşan alan miktarı 15 bin hektardan fazla. Aynı alandan alınan örnekleri yıl içerisinde 3 kez inceleyeceğiz. Tuzlanmanın en önemli nedeni aşırı sulamadan kaynaklanan yüksek taban suyudur. Harran Ovası gibi çukur ve buharlaşmanın yüksek olduğu sıcak bölgelerde, aşırı sulama kısa sürede çoraklığa neden oluyor. Bu nedenle bölgede halen yaygın şekilde kullanılan yüzeysel sulama metotlarından vazgeçilerek, devletin de desteklediği basınçlı sulama sistemlerinin devreye konulması gerekiyor. Ayrıca tarımsal sulamayla ilgili yasal yönetmeliklerin yeniden düzenlenmesi şart. DSİ hesaplarına göre Harran Ovasında yılda 200 milyon metre küp su boşa gidiyor. Bunun önüne geçmek lazım.'' AA