Taraf Gazetesi yazarı Süleyman Yaşar IMF raporunu işlediği yazısında tahminlere göre 2015'te büyüme biraz daha düşecek, işsizlik artacak. Raporda en kritik detay, bankaların artık kırılgan hale geldiği gerçeği.
İşte o yazı
***
İMF hafta sonunda Türkiye raporunu yayınladı. Raporda dikkat çeken bölüm bankalar oluyor. Çünkü IMF, uzun süredir ilk defa bankaların çok riskli olduğunu belirtiyor. Ve IMF bankalarda açık pozisyon riskinin çoğaldığını ileri sürüyor
Peki, nedir açık pozisyon sorusu hemen akla gelebilir.
Cevaplayalım; açık pozisyon bankaların döviz varlıklarıyla döviz yükümlülükleri arasındaki fark anlamına geliyor.
İşte IMF bu açık pozisyonun Türkiye bankalarında son dönemde yükseldiğini belirtiyor.
Şöyle söylüyor IMF; Türkiye’de bankacılık varlıkları 1 trilyon 793 milyar lira ya da milli gelirin yüzde 102’si düzeyinde bulunuyor. Ve bu toplamın yüzde 34’ünü döviz varlıkları, yüzde 42’sini döviz yükümlülükleri oluşturuyor. Bu hesaba göre bankaların kısa vadeli yüzde 8,5 oranında açık pozisyonu bulunuyor. Yani bankaların kısa vadeli doğrudan risk olarak görünen yaklaşık 70 milyar dolar tutarında açık pozisyonu var. Bunun yanında finansal olmayan kuruluşların, yani reel kesim şirketlerinin döviz borçlarının dolaylı etkisiyle bankaların net açık pozisyonu 170 milyar dolar oluyor.
IMF bu açık pozisyonun çok büyük olduğunu söylüyor. Ve Türkiye’de şirketlerin güven sınırı olmadan dövizle borçlandığını belirtiyor. Bunu önlemek için Güney Kore modelini Türkiye’ye örnek gösteriyor. Güney Kore’nin 2008 krizinin ardından bankalara getirdiği döviz yükümlülüğü sınırlamasıyla, banka varlıklarının günlük kontrol edildiğini ve bu yöntem sayesinde 2010-2013 yılları arasında bankaların kısa vadeli döviz yükümlülüklerinin 180 milyar dolardan 120 milyar dolara indirildiğini belirtiyor.
Kısaca, Türkiye’de 2001 krizi ardından alınan tedbirlerle güçlendiğini bildiğimiz bankalar son dönemde kırılganlaşmış. Ve bankalar, yüksek kısa vadeli açık pozisyonları nedeniyle riskli hâle gelmişler. Bu kırılganlığa kamu bankalarının da katkı yaptığını, kısa vadeli dış borçlarını son bir buçuk yılda 12 milyar dolardan 19 milyar dolara yükselttiklerini belirtmiştik.
Gelelim IMF raporundaki diğer tespitlere…
IMF’ye göre 2015’te Türkiye’de büyüme hızı yüzde 3, enflasyon yüzde 7 oranında olacak. Bu arada işsizlik oranı yüzde 9,5’tan yüzde 10,4’e yükselecek. Yine 2015’te cari açığın milli gelire oranı yüzde 6 olacak. Tabii bir de IMF’nin bazı tuhaf önerilerini belirtmekte fayda var. IMF enflasyonun düşürülmesi için politika faizlerinin yükseltilmesini istiyor. Bu arada yine IMF iç tasarruf oranının yüzde 14’ün altında olduğunu belirttikten sonra, dış dengenin yatırımlar azaltılmadan sağlanmasını tavsiye ediyor. Bunun nasıl olacağı belli değil.
Kısaca bundan böyle, IMF’nin bu son raporunu okuyan kreditörler Türkiye’de bankaların kırılgan hâle geldiğini görecekler. Bankalar borçlanmada zorlanacaklar. Tabii faizler yükselecek. Dolayısıyla büyüme hızı düşük olacağından önümüzdeki dönemde işsizlik artacak.
SÜLEYMAN YAŞAR
