Kayıt dışı ekonomiyle mücadelenin bir devlet politikasına dönüştürülmesi kararı çerçevesinde, ilgili kamu kuruluşlarının da katılımıyla “Kayıt Dışı
Ekonomiyle Mücadele Stratejisi
Eylem Planı” hazırlandı. Sosyal
Güvenlik Kurumu,
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (
BDDK), Sermaye
Piyasası Kurulu (SPK),
Gümrük Müsteşarlığı,
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (
EPDK),
Hazine Müsteşarlığı, Devlet Planlama Teşkilatı (DPT), Tütün ve Alkollü Ürünler Piyasası Düzenleme Kurumu gibi uygulayıcı birimlere de gönderilen planda,
kayıt dışıyla mücadele için 2 yıl içerisinde 105 temel
düzenlemenin hayata geçirilmesi öngörüldü.
Planda,
Maliye Bakanı Kemal Unakıtan'ın
kayıt dışı ekonomiyle ilgili görüşlerine de yer verildi.Kayıt dışı ekonominin gelişmiş ve gelişmekte olan
ülkelerde ciddi bir sorun haline geldiğini vurgulayan Unakıtan, Eylem Planında şu değerlendirmede bulundu:
”İktisadi faktörler dışında sosyal, siyasi,
psikolojik ve ahlaki nedenlerin tamamıyla yakın ilişki içinde olduğu bilinen kayıt dışı ekonomi, teorik olarak birçok çözüm önerileri sıralanan, ancak bir türlü ortadan kaldırılamayan bir sorun olarak ortaya çıkmaktadır. Ülkemiz açısından 'Kayıt Dışı Ekonomiyle Mücadele Stratejisi Eylem Planı 2008-2010' çalışması, gerek kurumlar arası, gerekse toplumsal mutabakatın sağlanmasına yönelik olarak atılan ilk, önemli ve kapsamlı bir adımdır. Çalışmanın, kayıtlı ekonomiye geçişte önemli bir fonksiyon üstleneceğinden eminim. Yarınlara taşınması mümkün olmayan sorunlar nasıl
teker teker çözümlenmişse, müteşebbislerimizin, milletimizin ve kamu kurumlarının
işbirliği ile kayıtlı ekonomiye geçiş süreci de başarıyla tamamlanacaktır.
İŞTE EYLEM PLANI
Hükümetin Kayıt Dışı Ekonomiyle Mücadele Eylem Planı, 105 konu başlığından oluşuyor. Büyük bir kayıt dışılık ve
vergi kaçağı bulunan inşaat
sektöründeki katma değer vergisi (KDV) rejiminin değiştirilmesi, akaryakıt satışlarının online takibi, fuel oil, gazyağı ve naftada da 2010 sonunda ulusal markere geçilmesi,
uçak yolcularının görüntülerinin gümrüğe izlettirilmesi için
sistem kurulması ve kayıt dışı istihdam için Bilgi Bankası kurulması, Eylem Planının belli başlı unsurları olarak dikkat çekiyor.
Kayıt dışı Ekonomiyle Mücadele Stratejisi Eylem Planında yer alan ve 2010 sonuna kadar uygulamaya konulması öngörülen düzenlemelerden bazıları şöyle:
-Maliye
Teftiş Kurulu
internet sitesi üzerinden yapılan kayıt dışı istihdam ihbarlarının
elektronik olarak SGK'ye yönlendirilmesine yönelik değişiklik yapılacak. (2008)
-Vergi ve diğer kanunlarda vergiden
kaçırma veya vergi kaçırmaya ilişkin açıkların belirlenmesi ve bunların kapatılması için yapılacakları ortaya koyanbir çalışma yapılacak. (2008-2009)
Ücretlerin
bankalar vasıtasıyla ödenmesi zorunlu kılınarak, hem hiçbildirimi olmayan çalışanların kayıt altına alınması, hem de bildirimi olduğuhalde gerçek
ücretler yönünden bildirimin sağlanması suretiyle kayıt dışıistihdam önlenecek. (Çalışma 2009
Ekim'inde tamamlanacak)
Part-time çalışanlara yönelik, “ay içinde 30 günden az çalışanlarıneksik sürelerini isteğe bağlı
sigorta primi ödeyerek tamamlama imkanıgetirilmesi” suretiyle esnek çalışmaların teşviki ve bu tür çalışmaların kayıtaltına alınması yoluyla kayıt dışı istihdam önlenecek. (Ekim 2009'da tamamlanacak)
Bankalar,
döner sermayeli kuruluşlar, diğer gerçek ve tüzel kişiler vekamu idareleriyle kanunla kurulan kurum ve kuruluşlardan Kurumca bilgi ve
belgeisteme hakkının getirilmesi suretiyle işlemlerin basitleştirilmesi sağlanacak ve kayıt dışı istihdam önlenecek. (2008-2009)
Kayıt dışı istihdamın önlenmesi kapsamında, yoklama yetkisine haiz kişilerce düzenlenen yoklama fişlerine çalışanların adı,
soyadı,
TC kimlik numarası ve aldıkları ücret miktarlarının eklenmesi, Kuruma gönderilmesi ve bu fişlerde yer alanların Kuruma tescilli olup olmadıklarının araştırılmasına yönelik çalışma başlatılacak.-İş yeri denetimleri oransal olarak arttırılacak, ihtiyaç duyulan alanlarda proje denetimi gerçekleştirilecek.
LPG PİYASASINA GÖZETİM
LPG Piyasasının gözetim ve denetimine ilişkin çalışma yapılacak.(2008-2009)-
Akaryakıt satışlarının on-line takibi yapılacak. (2009)-Fuel oil, gazyağı ve nafta ürünlerinde 31
Aralık 2010 itibariyle ulusal marker uygulamasına geçilecek. (EPDK-2010)-Akaryakıt
analizleri için A
kredite
Laboratuvar Kurulumugerçekleştirilecek. (EPDK-2008)-Piyasada 10 numaralı yağ olarak ifade edilen yağa ilişkin risk analizive vergilendirilmesine yönelik düzenleme yapılacak. (10 numaralı yağ kullanımı azaltılacak) (2008)-
Petrol piyasasında lisanssız, kayıt dışı faaliyette bulunulmamasınıntemini için piyasa oyuncularının gözetim ve denetimine ilişkin çalışmalaryapılacak.-Dağıtıcı Bayii Denetim Sistemi kapsamında 1 Temmuz 2010 tarihinde yürürlüğe girecek olan istasyonlarda akaryakıt alım satım hareketlerini takip etmek üzere otomasyon sistemi kurma yükümlülüğü dışında da yükümlülükler başlatılacak. Uygulamalar izlenecek. -Gümrüklerdeki işlemlerin basitleştirilmesi ve mevzuatın sadeleştirilmesine ilişkin çalışmalar devam edecek. 2008 sonuna kadar “dışticarette e-belge” kapsamına giren 15 ayrı kurumun yaptığı ithalat
kontrol sonuçlarının elektronik ortamda alınması, aynı dönemde Gümrük kanununda yapılacak değişikliğe bağlı olarak gümrük işlemleri itibariyle “e-
imza” uygulamasına geçilmesi suretiyle kağıt ortamında gümrük işlemleri yapılmaması sağlanacak.
ÜCRET LİSTELERİ DE GÖNDERİLECEK
Gelir Vergisi Kanunu ile muhtasar
beyanname ekinde ücretlere ilişkin bildirim verilmesi hakkında Tebliğ çalışması yapılacak. (2008)-Muhtasar beyanname ile SSK bildiriminin birleştirilmesine ilişkinmevzuat ve tebliğ çalışması yapılacak. (2008)-İnşaat sektöründe KDV rejimi yeniden düzenlenecek.-KDV iadelerinde kullanılmak üzere
Türkiye genelinde bir kod sistemi oluşturulacak.-Motorlu Taşıtlar Vergisi ve Damga Vergisi Genel Tebliğleri, birer tebliğde toplanacak.-Mükellef Hizmetleri Merkezi
pilot uygulaması tamamlanacak ve standartlarbelirlenecek. -Vergi uyum maliyetinin
hesaplanması ve azaltılmasına yönelik çalışmalargerçekleştirilecek. -Sektörel analizlere dayalı etkin, güncel, caydırıcı ve
rehberlik misyonuolan bir denetim gücünün bilgi birikimi ve tecrübeleri sektör temsilcileriylepaylaşılarak, kayıt dışı istihdamın ve haksız rekabetin asgari seviyelereçekilmesi için
Sosyal Güvenlik Bilgilendirme Notları hazırlanacak. Bunun için sektörel bilgilendirme toplantıları yapılacak. (2008-2010)-Lisanslı Depoculuk sisteminin, vergisel ve tarımsal desteklemepolitikalarıyla teşvikine ilişkin çalışmalar yürütülmesi yoluyla kayıt dışılığınönlenmesi sağlanacak. (2009 sonuna kadar lisanslı depoculuk sistemininyerleşmesine ve yaygınlaşmasına yönelik vergisel ve tarımsal destekleme politikaları uygulamaya konacak.-Elektronik
fatura projesiyle ülke çapında uygulanacak bankacılık sistemiyle entegre bir elektronik fatura
modeli oluşturulacak.(2009)-Sanal ortamda açık artırma suretiyle yapılan satışlarda KDV rejimi belirlenecek.-Elektronik Belge. Fatura dışında düzenlenmesi öngörülen diğer belgelerin(yolcu
taşıma bileti, işlem sonuç formu ve benzeri) elektronik ortamda oluşturulması, muhafazası ve iletilmesiyle ilgili elektronik fatura projesiparalelinde çözüm üretilecek. (2009)-Muhasebe kayıtlarının elektronik ortamda saklanmasına ilişkin standartlar oluşturulacak. (2009)-Taşıt
Kimlik Birimi Sistemi projesine yönelik çalışmalar tamamlanarak,uygulamaya konulacak.-Bandrol denetimleri artırılacak. (2008-2009)
SERBEST MESLEK ERBABI DENETLENECEK
Risk analizine dayalı model geliştirilerek, serbest meslek erbabı
mükelleflerin seçimi ve denetimi gerçekleştirilecek. (2008)-Gerçek ve tüzel kişi mükelleflerde kayıt dışı hasılata yönelik denetimler yapılacak. -Elektronik Defter
Projesi: Mükelleflerin tutmak zorunda oldukları defterlerin elektronik ortamda oluşturulması, onaylanması ve muhafazası ile ilgili hukuki ve
teknik altyapı oluşturulacak. (2009)-SGK'ya iletilmek üzere kayıt dışı
işçi çalıştıran
firmalar ve çalıştırılan kişiler hakkında müteferrik raporlar düzenlenecek. -Hesap Uzmanları ARGE-RAM tarafından yapılan risk analizine dayalı vergi inceleme sayısı artırılacak.-Denetim birimlerinin internet sitelerindeki kayıt dışı istihdam ve işlemlere ilişkin ihbar ve şikayetlerin
Gelir İdaresi Başkanlığı üzerindenalınmasına ilişkin düzenleme yapılacak.-VEDOP ve Veri Ambarı üzerinden yapılacak veri analiz çalışmalarısonucunda, kayıt dışı işlemler açısından “Yüksek Riskli Mükellefler Matrisi”oluşturulacak ve bunlar diğer vergi inceleme birimleri ile paylaşılacak -Kaçakçılıkla mücadelede etkinliği arttırmak amacıyla, yolcu taşıyan firmalara varış öncesi bilgi verme yükümlülüğü getirilecek ve yolcu görüntülerinin Gümrük İdaresince görülebilmesi için havalimanlarında işletici kuruluşlarca gerekli düzenlemeler yapılacak. (
Gümrük Müsteşarlığı 2008-2010)
Banka kartı ve kredi kartı kullanımında faydalanılan alt yapının,güvenlik ihtiyaçlarını karşılama açısından iyileştirilmesine yönelik mevzuatçalışmaları yapılacak. (İyileştirici önlemlerin, alt yapı geçişlerinin zamanalıcı olması hususu göz önünde bulundurularak bunun 2010, 2011 yıllarındaetkilerini göstermeye başlaması bekleniyor) (BDDK-2008)-Teftiş
hizmetlerinin daha hızlı, etkin, verimli ve kesintisiz biçimdesürdürülmesi ve daha hızlı ve nitelikli hizmet sunulması amacıyla tüm işmüfettişlerine
dizüstü bilgisayar verilecek.-Denetim amaçlı Veri Ambarı kapasitesinin güçlendirilmesi amacıyla yeniveriler için
İçişleri Bakanlığı ve Noterler Birliği ile görüşmeler yapılacak. (2008)-Tütün mamulü ve alkollü içkilerde kayıt dışılığın azaltılması için, TPDKveri tabanındaki üretici, ithalatçı, dağıtıcı, satıcı ve ürüne ait bilgiler,internet ortamında sunulacak. Kolluk kuvvetlerince yakalanan ürünlerle ilgilibilgiler,
TAPDK Veri Tabanına kaydedilecek ve risk analizi değerlendirmeleriyapılacak. (2008)-Tütün mamulü ve alkollü içkilerde TAPDK koordinasyonunda Ortak Eylem Planı uygulamaya konulacak. (2008-2010) -
Kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılan işlemlerden, Kurum tarafından potansiyel sigortalı sayılabilecek kişilere ilişkin bilgiler, manuel veya manyetik ortamda alınarak, SGK'ya kayıtlı olup olmadıkları tespit edilecek. SGK'nın bu çalışması
Nisan 2009'da başlayacak ve 2009 Ekim ayı içinde tamamlanacak.
-Kayıt dışı istihdamla mücadele için Maliye,
Milli Eğitim, İçişleri,
Sanayi ve
Ticaret,
Sağlık,
Turizm,
Ulaştırma, Bayındırlık ve
İskan, Enerji Bakanlıkları ile
TÜİK, Sendikalar,
Meslek Kuruluşları bilgi işlem vergi tabanı paylaşımından oluşacak Bilgi Bankası kurulacak. (2008-2010)
KAYIT DIŞI İSTİHDAMA EK CEZA
Sebze ve
meyve ile diğer tarım ürünlerinin cinsine, miktarına, fiyatına, alıcı ve satıcı kişi ya da firma ile alım satım bildirimi ve tescillerine ilişkin (hal kayıt sistemi) bilgi işlem veri tabanı, elektronik ortamda hizmete sunulacak. (2008-2010)-Merkezi Tüzel
Kişilik Kayıt Projesi gerçekleştirilecek. (2008-2009)-Türkiye Sanayi Stratejisi çalışmaları kapsamında Sanayi Envanterioluşturulacak. (2008-2010)- Kayıt dışı çalıştıran işverenlere uygulanacak idari para cezalarıartırılacak, denetim faaliyetlerine engel olanlara ayrıca idari
para cezası uygulanacak ve haklarında TCK'ya göre suç duyurusunda bulunulacak.(SGK-2008-2009)-Dış ticaret ve gümrük mevzuatıyla ilgilenen gerçek ve tüzel kişilerin bilgisayarlı gümrük işlemleri konusunda her türlü sorununa
cevap vermek üzere 7gün 24 saat çalışan bir Çağrı Merkezi kurulacak.
AA