Geçen yıl, ''ciddi para ya da kredi kıtlığı'' ifadesiyle gündeme gelen küresel kredi krizi, son zamanlarda ABD'de bazı bankaların iflas etmesi ve hükümetin bazı finans kuruluşlarına el koyması, Avrupa, Orta Doğu, Güney Asya ve Asya-Pasifik'te de benzer sorunlarla karşılaşılması nedeniyle artık dünya gündeminin ana konusu haline geldi. Küresel finansal krizin etkilerini hafifletmek amacıyla başta ABD, Almanya, Fransa ve İngiltere olmak üzere birçok ülke 100 milyarlarca dolar kaynak ayırdı. Avrupa Merkez Bankası (AMB), İngiltere Merkez Bankası ve İsviçre Merkez Bankası 13 Ekim'de, donmuş para piyasalarını çözmek amacıyla sabit faizli sınırsız kısa vadeli dolar kredisi sağlayacağını açıkladı. Ayrıca birkaç Avrupa ülkesi aynı gün mali kurumları korumak için sermaye desteği sağlayacaklarını ve bankalar arası kredilere garanti vermeyi planladıklarını bildirdi. Uluslararası Para Fonu da (IMF), kredi krizinden etkilenmiş ülkelere, ilk olarak 1990 yılındaki Asya mali krizinde kullanılan acil fon mekanizmasını kullanarak kredi vermeye hazır olduğunu belirtti. ABD Merkez Bankası (Fed) ve AMB ile İngiltere, Kanada, İsveç ve İsviçre merkez bankaları 8 Ekim'de, krizin önüne geçmek amacıyla görülmemiş bir adım atarak eşgüdüm içinde faiz oranlarını yüzde 0,5 puan indirdi. Küresel finansal krizden dünyanın birçok bölgesi etkilendi. -AMERİKA KITASI- ABD: Krizin en fazla zarar verdiği ABD'de, Hazine, Kongre'nin onayladığı 700 milyar dolarlık kurtarma planını derhal uygulamak istiyor. Hazine ayrıca JP Morgan Chase, Goldman Sachs ve Bank of New York Mellon bankalarının da arasında bulunduğu bankalara 250 milyar dolar sermaye pompalamayı planlıyor. ARJANTİN: Arjantin hükümeti, krizin etkilerini azaltmak amacıyla, işsizliğin artmasının önüne geçmek için iş adamları ve sendikalarla anlaşma, ithalata yüksek vergi, dış ticarete engel ve para birimi pesonun değerinin düşmesi gibi bir dizi önlem almayı planlıyor. BREZİLYA: Brezilya Merkez Bankası, parasını istikrara kavuşturmak ve önceki haftalardaki kayıplarının bazılarını geri almak için dÖviz rezervlerini satmayı sürdürüyor. Banka rezervleri üzerindeki limitleri hafifleten banka, 10 milyar dolar krediyi serbest bıraktı. KANADA: Kanada Merkez Bankası, 8 Ekim'de diğer merkez bankalarıyla eş güdüm içerisinde faiz oranını yüzde 0,5 azaltarak yüzde 2,5'e çekti. Maliye Bakanı Jim Flaherty, 10 Ekim'de ülkenin önemli bankaları ve hükümetin sahip olduğu Kanada Mortgage ve Konut Kurumu arasında 21 milyar dolar değerinde varlık değişimi açıklamıştı. Kanada Merkez Bankası da üç gün sonra mali sisteme likidite sağlayacağını bildirdi. MEKSİKA: Devlet Başkanı Felipe Calderon, ekonomiyi desteklemek amacıyla altyapı ve enerji projelerine 4,4 milyar dolan harcamayı önerdi. Merkez Bankası ABD doları karşısında değer kaybeden para birimi pesoyu desteklemek için 8,9 milyar dolar sattı. -AVRUPA- AVUSTURYA: Avusturya Başbakanı Alfred Gusenbauer, dün zor durumdaki bankalara 85 milyar avroya (114 milyar dolar) kadar destek vereceklerini, ayrıca hükümetlerinin 15 milyar avro (20 milyar dolar) daha desteğe hazır olduğunu belirtti. Ayrıca hükümet 1 Ekim'den itibaren Avusturya bankalardaki mevduatlara tam garanti verdiğini açıkladı. BELÇİKA: Devlet, bankalardaki mevduat garantisini 20 bin avrodan 100 bin avroya çıkardı. Ülkenin en büyük bankacılık grubu Fortis'in Belçika ve Lüksemburg birimleri ile birlikte ''en sağlıklı parçası'' Hollanda birimleri, Fransa'nın en büyük bankası BNP Paribas'ın oldu. Fortis'in ABN Amro'daki hisseleri ise Hollanda hükümetince satın alındı. DANİMARKA: Danimarka parlamentosu, bankalardaki mevduatlara limitsiz garanti veren kriz planını onayladı. ESTONYA: Hükümet, bankalarda mevduatlara verilen garantiyi diğer Avrupa Birliği üyelerine paralel olarak 50 bin avroya çıkardı. FRANSA: Fransa Cumhurbaşkanı Nicolas Sarkozy, hükümetin zor durumdaki bankalar arasındaki kredi alışverişinde 320 milyar avroya kadar garanti vereceğini, yine zor durumdaki bankaların sermaye artırımı için ise 40 milyar avro ayıracağını bildirdi. Ayrıca bakanlar kurulu zor durumdaki bankalara vakit geçirmeden yardım yapacak ve fon ayıracak özel bir mekanizmanın kurulması için hazırlanan yasa tasarısına onay verdi. Yasa tasarısı bu hafta içinde meclis ve senatoda oylanacak. ALMANYA: Almanya Başbakanı Angela Merkel'in ''mali piyasa istikrar fonu'' kurulmasını kapsayan banka kurtarma paketi bakanlar kurulunca onaylandı. Toplamı 500 milyar avro olan paketin 400 milyar avroluk kısmı bankalar için garantilerden, 80 milyar avroluk kısmı bankaların sermayelendirilmesinden ve 20 milyar avroluk kısmı ise garantilerin desteklenmesinden oluşuyor. Para, yeni oluşturulan ''mali piyasa istikrar fonu''na transfer edilecek ve bankalar gelecek yılın sonuna kadar bu fondan yararlanabilecek. Almanya hükümeti, emlak piyasasında ülkenin ikinci büyük kredi sağlayıcısı Hypo Real Estate'in kurtarılması için toplam 50 milyar avroluk kurtarma planını kabul ederken, üst yöneticisi de istifa etti. YUNANİSTAN: Yunanistan'da hükümet 3 Ekim'de vatandaşlarının bankalardaki tüm mevduatlarına tam garanti verdiğini, ancak bunun politik taahhüt olduğunu çünkü ülkenin bankacılık sisteminin risk altında olmadığını bildirdi. MACARİSTAN: Hükümet, bankalardaki mevduat garantisini 67 bin dolara çıkardı. Macaristan Ticaret Bankası, döviz kredisi almak isteyenlere kredi vermeyi dondurdu. Uluslararası Para Fonu (IMF), tarihinde ilk kez küresel finansal kriz nedeniyle piyasalarında büyük baskı gözlemlenen Macaristan'ın son günlerde aldığı önlemleri güçlendirmek için mali ve teknik destek paketi için harekete geçti. İZLANDA: Krizin en fazla etkilediği ülkelerden biri olan İzlanda'da hükümet, ülkenin üç büyük bankasına el koydu. Borsa, 3 işlem günü üst üste kapatıldı. Bugün yeniden açılan borsa kısa bir süre sonra yüzde 76 oranında değer kaybetti. Rusya'nın İzlanda'nın döviz rezervlerini destelemek için 5 milyar dolar kredi vereceği bildirdi. İRLANDA: İrlanda bankalardaki mevduatlara tam garanti veren ilk hükümet oldu, ülkedeki 6 bankadaki mevduatlar 2 yıl süreyle garanti altına alındı. İTALYA: İtalya'da da kurtarma planı onaylandı. İtalya Maliye Bakanı Giulio Trementi, planın tutarının ''gerektiği kadar'' olduğunu, benzer önlemler alan ülkeler gibi belirli bir tahsisat ayrılmadığını belirtti. İtalya'da hükümet bankalardaki mevduatlara 103 bin avroya kadar garanti verirken, bankalardaki hisselerin devletçe satın alınarak sermaye artımının desteklenmesine de karar verdi. HOLLANDA: Hükümet, mali şirketlerini korumak için 20 milyar avroluk bir fon kurulacağını açıkladı. Ülke bankalarındaki mevduatlar 100 bin avroya kadar koruma altına alındı. NORVEÇ: Merkez bankası, piyasadaki likiditeyi artırmaya yardımcı olmak için 55 milyar dolar enjekte etti. PORTEKİZ: Hükümet, bankalardaki mevduatları garanti altına aldı ve likiditeyi artırmak için piyasaya 20 milyar avro (27 milyar dolar) verdi. RUSYA: Rusya'da parlamentonun üst kanadı Federasyon Konseyi, Dış Ekonomik ilişkiler Bankası'na (Vnesheconombank) 1,3 trilyon ruble (50 milyar dolar) ödemeyi içeren yasağı onayladı. Rusya Devlet Başkanı Dimitriy Medvedev krizden en fazla etkilenen bankacılık sektörünün yaralarının sarılması için 36 milyar dolarlık ilave kredi sağlanmasını kararlaştırdı. İSPANYA: İspanya, banka kredileri için bu yıl 100 milyar avro garanti edecek. Bu yıl sonuna kadar İspanya bankalarının kredi operasyonları garanti altına alınacak, ayrıca garanti İspanya'daki bazı yabancı bankaların şubelerindeki operasyonları da kapsayabilecek. Hükümet, mali kuruluşları istikrara kavuşturmak için 30 milyar avroluk (40 milyar dolar) bir fon oluşturulmasına karar verdi. Ayrıca, bankalardaki mevduat garantisi 20 bin avrodan 100 bin avroya çıkarıldı. İSVEÇ: Maliye Bakanı Anders Borg, mali sistemi korumak için kapsamlı önlemler açıklayacaklarını, ancak bankalara likidite enjekte etmeye gerek olmadığına inandıklarını söyledi. Borg, bu ay bankalardaki mevduat güvence miktarının 500 bin krona (70 bin dolar) çıkarıldığını, ancak daha da fazla artırmayı düşündüklerini bildirdi. Merkez Bankası da bankacılık sistemine desteğini artırarak 80 milyar kron (11,3 milyar dolar) ve krediler için de 10 milyar dolar vereceğini açıkladı. İSVİÇRE: Ekonomi Bakanı Doris Leuthard, hükümetin, milyarlarca dolar zararı olan ülkenin iki büyük bankası UBS ve Credit Suisse Group'un batmasını engellemek için bir ''acil durum planının'' olduğunu söyledi. Hükümet, şu an 30 bin İsveç Frangı (26 bin dolar) olan mevduat garantisinin de yükseltilmesini planlıyor. İNGİLTERE: Ülkede 3 büyük bankanın kurtarılması için plan açıklandı. Royal Bank of Scotland, HBOS ve Lloyds TSB'in devlet garantili hisse satışı yapmasına, hisselerden alınmayan bölümünün bizzat devletin satın almasına karar verildi. Bu operasyonların maliyeti ise devlete 37 milyar dolara mal olurken, devlet bu üç bankanın yönetimlerini doğrudan üstlenmek ya da çoğunluk hisselerine sahip olmak durumunda kalabilecek. Royal Bank of Scotland, 20 milyar sterlinlik hisse satışa çıkartacak, bu hisselerin 5 milyar sterlinlik bölümü devlet tarafından hemen satın alınacak. HBOS ve Lloyds TSB plan çerçevesinde gerektiği kadar hisseyi satışa çıkartabilecek. Zor durumdaki 4. büyük İngiliz bankası Barclays ise sermayesini 6,5 milyar civarında arttırmayı planlıyor. Öte yandan, hükümet mali piyasalar ve banka kredileri için ilave 450 milyar avro kaynağın kullanılabileceğini belirtti. -ASYA-PASİFİK- AVUSTRALYA: Başbakan Kevin Rudd, ekonomiye 7,4 milyar dolar pompalayacağını söyledi. Merkez Bankası faiz oranını yüzde 1 azaltarak yüzde 6'ya çekti. Hükümet, gelecek üç yıl boyunca bütün banka mevduatlarını garanti altına alacağını bildirdi. ÇİN: Çin Merkez Bankası da diğer merkez bankaları gibi faiz oranında indirime giderek, faiz oranını yüzde 0,27 azalttı. HONG KONG VE TAYVAN: Hong Kong ve Tayvan merkez bankaları da faiz oranlarını indirerek, diğer ülkelerle birlikte hareket etti. JAPONYA: Başbakan Taro Aso, parlamentonun alt kanadı 18 milyar dolarlık ekonomi teşvik planını onayladıktan sonra bile ülkenin ekonomisinin desteklenmesi için daha fazla çalışmaya ihtiyaç olduğunu söyledi. Japonya Merkez Bankası bankacılık sistemine 45,5 milyar dolar destek verdi. YENİ ZELANDA: Hükümet mevduatlara iki yıllığına garanti vermeyi planlıyor. GÜNEY KORE: Merkez Bankası faiz oranlarını kesti ve para birimi wonu desteklemek için döviz piyasasına müdahalelerini sürdürüyor. Düzenleyici kurumlar piyasada spekülasyonu azaltmak için çeşitli önlemler açıkladı. -ORTA DOĞU- ARAP ÜLKELERİ: Arap ülkelerindeki borsalar ciddi oranda değer kaybetti. Ancak ekonomistler petrolün yarattığı zenginlik nedeniyle bölgede büyümenin devam etmesini bekliyorlar. Suudi Arabistan Merkez Bankası (SAMA) 12 Ekim'de son iki yılda ilk kez faiz oranını indirdi. Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), bugün bankacılık sektörüne 19 milyar dolar acil fon pompalayacağını bildirdi. -GÜNEY ASYA- HİNDİSTAN: Merkez Bankası para birimi rupeenin değer kaybetmesi ve borsanın hızla düşmesi nedeniyle para piyasalarına 12,2 milyar dolar vermek için harekete geçti. Ayrıca 12 Ekim'de faiz oranını 150 baz puan indirerek yüzde 7,5'e çekti. AA