Başbakan Recep Tayyip Erdoğan 2006 yılında fındığın satılamayarak yağlığa ayrıldığı eleştirilerinde bulunmuş, sürekli zarar gösteren Fiskobirlik'i kurtarmak için Toprak Mahsulleri Ofisi'nin (TMO) devreye sokmuştu. Şimdi ise TMO elinde yağlığa ayrılmayı bekleyen 300 bin ton fındığı ve alım sözü verdiği 431 ton fındık yüzünden yaklaşık 3 milyar YTL'lik zarar edecek. Hazine'ye çıkacak zarar faturasında TMO'ya yardım için devreye ise eleştirilen Fiskobirlik sokulacak. TMO'nun stoklarında 300 bin tona yakın fındık var. Ayrıca Ofis'e ürün satmak isteyen üreticinin randevu aldığı miktar 431 bin tona ulaştı. Bu rakamın tümünü TMO alırsa geçen yıllardan kaynaklanan 1.1 milyar YTL'lik fındık maliyetine, en az 1.8 milyar YTL'lik eklenecek. Böylece toplam zarar 3 milyar YTL'ye ulaşacak. Oy kaygısı ile izlenen yanlış fındık politikası, küresel kriz ortamında kendini daha ağır biçimde hissettirecek. Fındık için finansman bulmakta zorlanılırken, bulunan finansmanda yüksek maliyete sahip olacak. Erdoğan istedi, fındık alındı TMO, 2006'da Başbakan Erdoğan'ın Fiskobirlik'in politikasını sert biçimde eleştiren konuşmalarının ardından Bakanlar Kurulu tarafından görevlendirilerek fındık alımına başlamıştı. Erdoğan, söz konusu konuşmalarında "Fındık fiyatını 7 milyon lira (7 YTL) olarak açıklayan kim? Bakın aynı olay çayda da oldu. Nasıl burada fındığı yağlığa ayırıp beklettiler 5-6 yıl. Orada da çayı derelere döküyorlardı. Bakın hala Fiskobirlik'te fındık var, stokta duruyor. Tabii bu fındık geçen yılın fiyatlarını bulamayabilir" demişti. Erdoğan, Fiskobirlik'in devlete olan 1.5 milyar YTL'lik borcunu da sildiklerini söylemişti. Herkes TMO'ya satmak istiyor Ancak Erdoğan'ın bu sözlerinin üzerinden geçen 3 yıl, Başbakan'ın isteğiyle uygulamaya giren yeni politikanın da çıkmaza girdiğini ortaya koydu. TMO müdahale alımı yaptığı 3 yılın sonunda, resmi verilere göre stoğunda 355 bin ton fındığa sahip. Bu stoğun 65 bin tonu 2008'in yeni hasat dönemine ait bulunurken, geri kalan rakam 2007 ve öncesine ait mahsulden oluşuyor ve bu mahsulün büyük bir bölümünün zararına yağlığa ayrılmasına kesin gözüyle bakılıyor. Fındık, stokta 3-4 yıldan fazla tutulamıyor ve yağlığa ayrılıyor. Yağlığa ayrıldığında dörtte bir fiyatına satılıyor. 2007 ve öncesi döneme ait ürünün kamuya ortalama maliyeti; 1.1 milyar YTL'yi geçiyor. Rekoltenin yarıdan fazlasını TMO'nun TMO'ya bu yılki ürününü satmak isteyen üreticiler ise şu ana kadar 431 bin tonluk fındık için randevu aldı. Bu yılki fındık rekoltesinin ise 730-800 bin ton arasında kesinleşmesi bekleniyor. Yani rekoltenin yarıdan fazlasını TMO satın almak durumunda kalacak. Bunun en önemli sebebi ise fındığın serbest piyasada, halen ortalama 2-2.5 YTL'den işlem görmesi. TMO ise halen 4.5 YTL'den ürün topluyor. Bu durumda sadece kasım ve aralık ayında verilen randevuların gerçekleşmesi durumunda dahi TMO'nun üreticiye, 725 milyon YTL'lik ödeme yapması gerekiyor. Tüm randevuların alıma dönüşmesi halinde ise ofisin 2008 fındık alımlarına yapacağı ödemenin 1.8 milyar YTL'nin de üstüne çıkması gerekiyor. Bu da fındığın -şu anki veriler ışığında- kamuya olan son 3 yıldaki maliyetini 3 milyar YTL'ye yaklaştıracak. TMO fındığın bir bölümüne müşteri bularak bu maliyeti azaltabilecek. Ancak bu rakamın büyük kısmı; fındığın satılmaması ve yağlığa ayrılması nedeniyle görev zararı olacak ve Hazine tarafından TMO'ya ödenmesi gerekecek. Hazine, bu konudaki görev zararını ise bütçeye gider olarak yazacak. Kademeli fiyat sıkıntılara sebep oldu TMO'nun finansmanda zorlanması, Fiskobirlik'in de devreye girmesine sebep oldu. Fiskobirlik Yönetim Kurulu Başkanı Lütfi Bayraktar, bu yıl kesinlikle fındık alımı yapacaklarını belirterek, konunun gelecek hafta netlik kazanacağını söyledi. Bayraktar, alımın TMO adına mı yoksa kendi adına mı yapılacağını gelecek hafta tespit edeceklerini bildirdi. Bayraktar "Bu mesele aslında fiyatla ilgili. Fındık fiyatı kademeli olacağı için, bir takım sıkıntılara maruz kalındı. Ancak herkesin kendi açısından haklı olduğu gerekçeler var. Dolayısıyla piyasada fındığın fazla olacağını herkes biliyor. Alıcı buna göre davranıyor. Fındıkta son yılların en yüksek rekoltesi görüldü. Fiyatın kademeli olmasının temel sebebi TMO'nun elindeki nakit paranın az olmasıdır. Dolayısıyla 2009 bütçesi hesabıyla kademeli fiyat artışı yapılıyor" demişti. TMO fındığa eylülde 4, ekim-kasımda 4.5 ve aralık ayı ile sonrasında 5 YTL fiyat veriyor. TMO, fındıkta yaptığı müdahale alımları sonrasında 2009 bütçesinde görev zararı olarak kendisine bir finansman kaynağı ayrılmasını bekliyor. Ancak, şu ana kadar yapılan çalışmalarda ekonomi yönetiminin TMO'yu rahatlatacak bir kaynağı bütçeye koymadığı öğrenildi. 2009 bütçe çalışmalarının netleşmesinin ardından TMO'ya aktarılacak kaynağın da kesinleşmesi bekleniyor. Ancak yaklaşan küresel krizin Türkiye'ye yansımalarının beklendiği bir ortamda kamu maliyesinde sıkılaşma gerektiğine dikkat çeken yetkililer, böyle bir ortamda görev zararlarına yol açacak gelişmelerin kamu finansmanını tehdit ettiğini belirtiyor. Orta vadeli program ve 2008 programında, fındık için bu yıl eylül sonuna kadar yeni bir politika belirleneceği net biçimde taahhüt olarak gösterilmişti. Ancak, siyasi irade ofisin müdahale alımı yapmasına karar verince, yeni politika belirleme taahhüdü de başka bir bahara kaldı. REFERANS