Yerde gördüğümüz zaman almaya bile gerek duymadığımız, alışverişlerde paraüstü olarak kullanmadığımız ya da alamamaktan şikayet ettiğimiz madeni paraların ekonomideki değeri, 1 milyar 370 milyon lirayı buluyor. etiket' title='Yaşar haberleri'>Yaşar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Ekonomi Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Serpil Kahraman, müşteri şikayetlerinin, özellikle peşin yapılan küsuratlı alışverişlerde paraüstü olarak kuruş ödemelerinin yapılmadığı yönünde yoğunlaştığına dikkat çekti: “Son zamanlarda 1 kuruş sorunu sıklıkla gündeme gelmeye başladı. Zira piyasada 1 kuruş görmek neredeyse imkansız, hattâ 1 kuruş madeni paraların tedavülde olmadığını düşünenler dahi var. Bir diğer sorun da 1 kuruşun madeni değerinin 2,64 kuruş olması nedeniyle eritilip satıldığı iddiaları. Darphane’nin tedavüle sürdüğü 1 kuruş miktarı hiç de azımsanmayacak ölçüde. Sadece geçen yıl, 52 milyon 620 bin adet basılmış ancak her iki durumda da kayıtdışı gelir sağlandığı bir gerçek.”

Türk Lirası’ndan 2005 yılında altı tane sıfır atılmasıyla beraber kuruş madeni paralar da tedavüldeki yerini aldı. 2009 yılında da YTL’den TL’ye geçişle birlikte halen kullanılan madeni paralar basılmaya başlandı. Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü, 2009 yılından bu yılın temmuz ayına kadar, 3 milyar 984 milyon 543 bin 950 adet madeni para bastı. 75 milyon nüfuslu ülkede kişi başına 53 tane madeni para düşerken bunların ekonomik değeri ise 1 milyar 370 milyon lirayı buldu.

Vatandaşların, çoğu zaman yerde görse almadığı 1 kuruşlarla ilgili şikayette bulunduğunu kaydeden Yrd. Doç. Dr. Kahraman, “2009 yılından 2013 yılına dek 125 milyon 260 bin adet 1 kuruş tedavüle çıkmış. Madeni para miktarını, ekonomi parametrelerinin diğer unsurlarından bağımsız düşünmek son derece anlamsız olsa da bu sayede, ‘Dolaşımda ne kadar 1 kuruş var?’ sorusunu da cevaplayabiliyoruz. ‘Madem öyle, nerede bu 1 kuruşlar?’ diyebilirsiniz. Aslında sorun tam da bu noktada, özellikle tüketici şikayetlerinde yoğunlaşıyor. Tüketiciler, firmaların piyasada 1 kuruşun bulunmayışından yola çıkarak, küsuratlı fiyatlama yoluyla haksız kazanç elde ettiklerini söylüyor. Şikayetler genel olarak iki senaryoda toplanıyor. Diyelim ki ürünün etiket fiyatı 1.99 TL, haliyle 2 TL ödeme yapmış oluyorsunuz veya bir diğer senaryo, ürünün bedeli 1.71 TL olsun, bu durumda da muhtemelen 1.75 TL ödeme yapmış olacaksınız, eğer kredi kartı kullanmıyorsanız. Para üzeri almak, kuşkusuz tüketicilerin en doğal hakkı olsa da genelde cevaplar, ‘1 kuruşum yok.’ oluyor. Sonuç, kayıtdışı gelir. Oysa piyasaya yeteri kadar 1 kuruş sürülüyor ancak ülkemizde ekonomik aktivitelerde 1 kuruş madeni paraya ne yazık ki itibar edilmiyor, bu bir gerçek.” şeklinde konuştu.

“Madem öyle nerede bu 1 kuruşlar?” sorusunun sorulduğu, diğer bir sıkıntının da tedavüle çıktığı tarihte üretim maliyeti 0.89 kuruş olan, çinko ve bakır alaşımlı 1 kuruş madeni paranın bugünkü maliyetinin 2.64 kuruş olmasından kaynaklandığını ifade eden Kahraman, “Haliyle tedavüldeki 1 kuruşların, birileri tarafından toplanarak eritilip gelir elde edildiği şeklinde iddialar da mevcut. Sonuç, bu kez başka bir kanaldan yine kayıtdışı gelir.” dedi.

Darphane, 2009 yılından bu yılın temmuz ayına kadar en fazla 10 kuruş, en az da 1 kuruş bastı. Beş buçuk yılda 1 milyar 37 milyon 241 bin adet 10 kuruş, 953 milyon 946 bin 600 adet 5 kuruş, 859 milyon 691 bin 150 adet 1 lira, 582 milyon 570 bin 100 adet 25 kuruş, 425 milyon 835 bin 100 adet 50 kuruş, 125 milyon 260 bin adet de 1 kuruş madeni para basıldı. Nüfusu yaklaşık 75 milyon olan Türkiye'de, kişi başına ortalama 53 adet bozuk para düşüyor. Cebimizdeki madeni paralarla asgari ücretle çalışan 1 milyon 537 bin kişinin maaşları ödenebiliyor.

CİHAN