Lehman Brothers ile iflastan son anda kurtulan Merrill Lynch'in petrol fiyatlarını son beş yılda 25 dolardan 147 dolara yükselten aktörler olduğu belirtiliyor. Petrolün rekor seviyeden 90 doların altına hızlı bir şekilde düştüğü döneme işaret eden Akdeniz Ülkeleri Enerji Şirketleri Birliği (OME) Petrol ve Doğalgaz Bölüm Başkanı Dr. Sohbet Karbuz, şu değerlendirmeyi yapıyor: "Bu arada Rusya Gürcistan'a girdi. Bakü Tiflis Ceyhan Boru Hattı iki hafta kapalı kaldı. Teksas eyaletini kasırga vurdu. Norveç üretim tesislerini bakıma aldı. Petrol arzı günde 2 milyon varil azaldı ama petrol tam tersi hızlı bir şekilde düştü. Çünkü spekülatif işlemlere imza atan iki büyük parmağını kıpırdatamayacak durumdaydı." Aralarında İtalyan enerji devi Eni, Fransız Total, İspanyol Iberdrola gibi devlerin de yer aldığı 35 enerji şirketinin üyesi olduğu OME'nin üst yöneticisi Dr. Karbuz, bahsi geçen yatırım bankalarının fiyatların aşırı derece yükselmesinde ciddi rolü olduğunun altını çiziyor. 'Kağıt varil ticareti' olarak tanımlanan vadeli petrol işlemleri piyasasının yüzde 50'sinin beş küresel yatırım bankasının (Morgan Stanley, Goldman Sachs, Citigroup, Merrill Lynch ve Lehman Brothers) elinde bulunduğunu dile getiren Karbuz, "Bu oyuncular gerçek olmayan fiyatlar oluşturup daha sonra bunu gerçek piyasalara dayattılar. Sanal ortamda oluşturulan bu fiyatlarla ciddi kazançlar elde ettiler." tespitinde bulunuyor. Karbuz'un verdiği bilgilere göre, dünya günlük petrol üretiminin 85 milyon varil olmasına karşın vadeli işlemler piyasasında el değiştiren kâğıt varil miktarı 400 milyon varil civarında. Hampetrol fiyatları bu yolla speküle ediliyor. Bu sistem hem yatırım bankaları hem de petrol şirketlerine büyük kazançlar elde etme imkanı sağlıyordu. Sürecin Amerikan Senatosu tarafından yürütülen spekülasyon soruşturmasıyla bozulmaya başladığını dile getiren enerji uzmanı Karbuz, bankalar ve petrol şirketlerinin soruşturmadan ciddi anlamda rahatsız olduğunu ifade ediyor. OME yöneticisi, mortgage krizinin meydana getirdiği tahribatı petrol fiyatlarıyla yamama stratejisinin kapanmasıyla birlikte bankaların iflasın eşiğine geldiği bilgisini veriyor. Sadece iki ay önce 150 doları test eden fiyatların o tarihten bu yana yüzde 35 değer yitirdiğini hatırlatan Dr. Karbuz, şunları aktarıyor: "Halbuki o dönemden bu yana petrol arzını etkileyen çok sayıda olay meydana geldi. Günlük 2 milyon gibi göz ardı edilemeyecek bir kayıp oluşmasına rağmen fiyatlar geriledi. Bu da ancak yatırım bankalarının piyasadaki rollerinin zayıflamasıyla izah edilebilir." İş Yatırım Araştırma Direktörü Serhat Gürleyen ise Amerika'da devam eden krizin Türkiye açısından tek olumlu sonucunun petrol fiyatlarındaki düşüş olduğunu dile getiriyor. Cari açığının önemli bir bölümünün enerji ithalatından kaynaklandığını hatırlatan Gürleyen, fiyatlardaki düşüşün büyüme hedefleri açısından büyük önem taşıdığına dikkat çekiyor. Deneyimli analizci, 13 bankanın batmasıyla sonuçlanan finansal krizin henüz dibinin görünmediğini ifade ederek, "Amerika'da daha önce yaşanan bu ölçekteki krizlerde konsolidasyon oranı yüzde 25 düzeyindeydi. Şu anda ise bu oran sadece yüzde 13. Buna istinaden krizin henüz sona ermediğini söylemek mümkün." değerlendirmesini yapıyor. Gürleyen, Amerikan şirketlerinin değer kaybının Avrupa ekonomisini ciddi anlamda etkilediğini sözlerine ekliyor. ZAMAN