İşte hayatımızı etkileyecek değişikliliklerden bazıları: Bağ-Kur basamakları kalktı: 30 Eylül 2008 gününe kadar var olan 24 basamaklı Bağ-Kur gelir tabloları artık yok. Diğer bir ifadeyle her ay 5'inci basamak üzerinden (534,28 YTL gelir düzeyine göre) ayda 106,85 yeni lira prim ödemeniz gerekirken artık 1 Ekim'den sonraki dönem için asgari ücret (638,70 YTL) alt sınır ve bu rakamın 6,5 katı olan 4151,70 yeni lira üst sınır olmak üzere her ay dilediğiniz rakamın yüzde 32'si oranında prim ödemeniz gerekiyor. Mesela, aylık gelirinizi 1.000 yeni lira seçerseniz 320 YTL prim ödemeniz gerektiği gibi alt sınır olan 638,70 YTL'yi seçerseniz bu kere 204,40 yeni lira prim ödemeniz gerekiyor. Sağlık primi ödenmesi zorunlu: Başta kısaca değindiğim üzere anneniz ve tüm isteğe bağlılar bundan böyle GSS primi de ödemek zorundadır. Mesela, "Annem bugüne kadar sadece emeklilik primi ödüyor, sağlığı da babam-kardeşim veya benim üzerimden karşılıyor bu nedenle prim ödemeyeceğim." deme hakkınız yok. SSK'nın isteğe bağlısı artık yok: 1 Ekim'de yürürlüğe giren 'Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu' ile getirilen yeni isteğe bağlı sigortalılığın bazı gariplikleri var ve bu garipliklere insanlarımızın alışması zor olacak. Baştan sıralayalım, yeni gelen isteğe bağlıda en önemli değişiklik isteğe bağlı sigortalı olarak prim ödenecek sürelerin, eski adıyla Bağ-Kur yeni adıyla 4/b sigortalılığına sayılacak olmasıdır. Yani, ister eski SSK isteğe bağlısı olsun ister yeni isteğe bağlı olsun 1 Ekim 2008 günü ve sonrasında ödenecek isteğe bağlı sigorta primleri Bağ-Kur'a ödenmiş sayılacaktır. 1 Ekim gününden sonra SSK'lılara 4/a'lı, Bağ-Kur'lulara 4/b'li ve Emekli Sandığı iştirakçilerine de 4/c'li denecektir. Bunun ne önemi var diyorsanız, kimin nereden emekli olunacağı tespiti yapılırken son 7 yıllık (2.520 günlük) prim ödemelerinde en çok nereye prim ödenmişse o şartlarla emekli olunma ilkesine aynen devam edilecek olmasındadır. Halen SSK'ya 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu gereğince isteğe bağlı olarak prim ödeyenlerin reformdan sonraki sürelerde ödeyecekleri primler 4/b'li (eski adıyla Bağ-Kur'lu) olarak değerlendirilecektir. Bu durumda 1 Ekim'den sonra isteğe bağlıya 1.260 gün (3,5 yıl) prim ödeyen birisi şimdiki SSK şartları (4/a) ile değil şimdiki Bağ-Kur (4/b) şartlarıyla emekli edilecektir. Mesela bugün SSK'dan 5.000 veya 3.600 gün ile emekli olmayı beklerken birden hem emeklilik yaşının uzadığını hem de 9.000 gün prim ödemek yükümlüsü olabileceklerdir. Türkiye'de yasal olarak ikamet etmek şartı geldi: İsteğe bağlı sigortanın yeni gelen şartı artık Türkiye'de ikamet edenlerin prim ödeyecek olmasıdır. 30 Eylül 2008'e kadar Amerika'da, Azerbaycan'da, Kazakistan'da, Afrika'da otursa da Türk vatandaşları isteğe bağlı SSK veya isteğe bağlı Bağ-Kur'a prim ödeyebiliyorlardı. 1 Ekim'den sonra ise, "...Türkiye'de yasal olarak ikamet edenler ile Türkiye'de ikamet etmekte iken sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelerde bulunan Türk vatandaşları..." isteğe bağlı sigortalı olabilecekler. Ancak, 5510 sayılı kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce SSK'nın, Bağ-Kur'un ve Tarım Bağ-Kur'un isteğe bağlı sigortalılığına devam edenlerin sigortalılığı, yeni bir yazılı talep alınmaksızın ve Türkiye'de ikamet şartı aranmaksızın 5510 sayılı kanunun isteğe bağlı sigortalılığına ilişkin hükümlerine göre devam ettirilecektir. Öte yandan, 5434 sayılı Emekli Sandığı Kanunu'nun 12'nci ve geçici 218'inci maddelerine göre isteğe bağlılığına devam edenlerin ise yeni bir yazılı talep alınmaksızın 5434 sayılı kanuna göre devam ettirilecektir. Özetle; isteğe bağlı memurların ödedikleri 4/c'ye, ama diğerlerinin ödedikleri 4/b'ye (Bağ-Kur'a) sayılacaktır. 30 günden az çalışanlara isteğe bağlı prim ödeme hakkı: Ayda 30 günden az olarak SGK'ya bildirilerek (part-time) çalışan işçiler, 30 günden az olan çalışma günlerinin emeklilik primlerini ise isterlerse isteğe bağlı olarak ödeyebilecekler. Mesela, ayda 10 gün işveren bildiriyorsa, kalan 20 günü kendisi isterse ödeyebilecek ama işverenin bildirdiği 10 gün eski adıyla SSK'ya (4/a'ya), isteğe bağlı ödediği 20 gün ise eski adıyla Bağ-Kur'a (4/b'ye) sayılacak. Bu şekilde öderse de ileride SSK'lı gibi değil Bağ-Kur'lu gibi emekli olma riskiyle karşı karşıya gelebilecektir. Topluluk sigortasına prim ödeyenlerin durumu garip olacak: Bugüne kadar sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmayan ülkelerde iş üstlenen Türk işverenlerce çalıştırılmak üzere bu ülkelere götürülen Türk işçileri için topluluk sigortası kapsamında, sadece emekliliğe yönelik uzun vadeli sigorta primleri ödenirken, kısa vadeliler ödenmiyordu. Sosyal Güvenlik Reformu ile durum tersine çevrildi; 1 Ekim'den sonra sadece kısa vadeli sigorta primleri ödenecek olup, işçiler isterse kendileri isteğe bağlı olarak uzun vadeli (emeklilik) sigorta primi ödeyeceklerdir. Ancak, bu düzenlemede gariplik vardır, bu kişiler işçi olup eski adıyla SSK yeni adıyla 4/a sigortalısı gibi emekli olmaları gerekmektedir ama 1 Ekim'den sonraki isteğe bağlı sigorta ödemeleri eski adıyla Bağ-Kur yeni adıyla 4/b sigortalılığına sayılacağından bu işçiler, sanki işçi değil de işverenmiş gibi 9.000 günle emekli olmakla karşı karşıya kalacaklardır. Avukat ve noterlere uyarı: Bu arada bugüne kadar 506 sayılı kanunun 86'ncı maddesine göre SSK'ya (topluluk sigortası kapsamında) prim ödeyerek emekli olmayı bekleyen avukat ve noterler de aynı durumla karşı karşıya kalacaklardır. Reformdan sonra 4/b'li sayılacaklarından, 1 Ekim'den sonra 1.260 gün veya daha fazla prim öderlerse eski adıyla SSK şartlarıyla emekli olma hakkını kaybedeceklerdir. İşverenler prim vhizmet belgelerini her ayın 23'ünde verecek 30 Eylül 2008 gününe kadar işverenler çalıştırdıkları sigortalılarını SSK'ya izleyen ayın sonuna kadar aylık prim ve hizmet belgesi ile bildirebiliyorlardı. Sosyal Güvenlik Kurumu'nun yeni çıkardığı tebliğler ile bu uygulama değiştirildi. Buna göre, yeni adıyla 4/a'lı (SSK) sigortalıları çalıştıran; özel nitelikteki işyeri işverenleri, cari aya ilişkin olarak düzenleyecekleri asıl, ek veya iptal nitelikteki aylık prim ve hizmet belgelerini, en geç belgenin ilişkin olduğu ayı izleyen ayın 23'ünde, resmî nitelikteki işyeri işverenleri ise, cari aya ilişkin olarak düzenleyecekleri asıl, ek veya iptal nitelikteki aylık prim ve hizmet belgelerini, en geç belgenin ilişkin olduğu dönemi izleyen takvim ayının 7'sinde, saat 23.59'a kadar e-sigorta kanalıyla kuruma göndermek zorundalar. Belgenin gönderilmesi gereken sürenin son gününün resmî tatile rastlaması halinde, aylık prim ve hizmet belgesi, son günü izleyen ilk iş günü saat 23.59'a kadar, e-sigorta kanalıyla gönderilebilecek. ZİYA PERVER- ZAMAN