2013 Yılı Sayıştay Denetim Raporu, Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne bağlı taşınmazların ihalesi ve devirleri esnasında yaşanan usulsüzlük ve skandalları ortaya çıkardı. Bu yüzden kamunun milyarlarca zarara uğratıldığı ifade edildi. Bazı bölge müdürlüklerinde taşınmazların ihale edilmeden protokol ve işgalden sözleşme usulleriyle kiralandığı tespitine de yer verilen rapora göre bu yöntemde işgal edilen taşınmazların ihale edilmeden doğrudan işgalci konumundaki kişilere kiraya verildi ve bunlarla kira sözleşmesi düzenlendi. Örneğin; Kayseri Vakıflar Bölge Müdürlüğünde 114 adet taşınmaz, Tokat Vakıflar Bölge Müdürlüğü’nde 34 adet taşınmaz işgalden sözleşme veya protokol yapılarak gerçek ve tüzel kişilere kiraya verildi. Böylece taşınmazların ihale yapılmadan devir, protokol ve işgalden sözleşme usulüyle kiralanması, idarenin bilgisi ve yazılı onayı olmadan sözleşmeye aykırı olarak devredilmesi taşınmazların objektif, rekabete açık ve şeffaf bir şekilde değerlendirilmesini engelledi. Böylelikle taşınmaz kira gelirlerinin kaybına neden oldu.

Sayıştay’ın bölge müdürlüklerinde yaptığı incelemelerde ihale edilmeden yapılan taşınmazların kira sözleşmelerinde iki türlü devir uygulamaları ile karşılaşıldı. Bazı taşınmazların ihale edilmeden protokol ve işgalden sözleşme usulleriyle kiralandığı tespit edildi. Bunlardan ilkini idarenin yazılı onayı ile yapılan devirler oluşturdu. Bu devirlerin bir kısmında kiracının halk arasında 'hava parası' olarak bilinen yüksek bedeller alarak kira sözleşmelerini devrettiği ortaya çıktı. Burada, kiracı ile üçüncü kişi arasında imzalanan gayri resmi bir sözleşme ortaya çıkıyor ve bu sözleşme ile kira ilişkisinin devir amacın dışına çıkılıyor. Böylelikle kiracı kira konusunu kullanım ve devir amacını aşan bir maddi yarar ve haksız kazanç elde ediliyor. 

Vakıf taşınmazlarında 'hava parası' alınarak devirlerin yapılması, büyük oranda taşınmaz kiralarının günün emsal ve rayiç bedellerine göre düşük olmasından kaynaklanıyor. Raporda bu usulsüzlüğe ilişkin şu tespitler yapıldı: “Kanuni düzenlemelere aykırı bir şekilde, vakıf eski kiracısı ile yeni kiracısı arasında gerçekleştirilen bu gayri resmi devir sözleşmesi ile aslında idareye resmi olarak gelmesi gereken bir paranın eski kiracılara haksız kazanç olarak gitmesi söz konusudur. ”

İzinsiz devirler nedeniyle kiracı tarafından üçüncü şahıslardan alınan yüksek bedel ve halk arasında bilinen adıyla 'hava paraların' alınmasının Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün elde etmesi gereken kira gelirlerinin haksız bir şekilde üçüncü şahıslara aktarılmasına neden olduğu kaydedildi. Raporda, bölge müdürlüklerinde kiralanan taşınmazların büyük çoğunluğunun devir yoluyla kiraya verildiği ifade edilerek, Örneğin Tokat Vakıflar Bölge Müdürlüğüne ait 549 taşınmazdan 233 taşınmaz ve Kayseri Vakıflar Bölge Müdürlüğüne ait bin 111 taşınmazdan 334 taşınmazın devir yöntemi ile kiraya verildiği bildirildi. 

Devirlerin ikincisini idarenin bilgisi ve yazılı onayı olmadan sözleşmeye aykırı yapılan devirler oluşturdu. Diğer bir ifadeyle kiralanan yerler kiracı tarafından yeniden kiraya verildi. Bu devirlerde kiracı, idareden izin almadan idareye ödediği kira bedelinden daha yüksek bedel ile taşınmazı üçüncü bir kişiye kiraya verdi. Böylece kiracı, sözleşmeye aykırı olarak idareye ödediği kira bedelinden daha yüksek bedel ile taşınmazı üçüncü bir kişiye kiralayarak idareye ait taşınmazdan haksız kazanç elde etti. 

6098 sayılı Borçlar Kanunun 323’üncü maddesi uyarınca kiracı, kiraya verenin yazılı rızasını almadıkça, kiralanan taşınmazı başkasına devredemiyor. Vakıf Taşınmazların Kiraya Verilme Genel Şartnamesinin 16’ncı maddesinde; kiracının, idareden izin almadan kiralanan yerin bir kısmını veya tamamını başkasına devredemeyeceği, hiç bir nedenle kiralananı kısmen veya tamamen başkasına işgal ettiremeyeceği, iş ortağı veya kar ortağı alamayacağı, kiraya verilen yeri genişletemeyeceği ve amacı dışında kullanamayacağı açıkça belirtiliyor.  CİHAN