Sayıştay’ın Türkiye Kömür İşletmeleri ve Türkiye Taşkömürü Kurumu’nun hesapları üzerinde yaptığı inceleme, bir “AKP klasiği uygulamayı’’ daha sergiledi. Açıklanan son rapora göre, Sayıştay’ın kurumlara ilişkin inceleme raporlarında daha önce ortaya koyduğu ve düzeltilmesini istediği aykırılıklar artarak sürüyor. Sayıştay, Bakanlar Kurulu kararıyla yoksul ailelere dağıtılan ve 2015 seçimleri öncesinde de artması beklenen kömür yardımı için Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarına teslim edilen kömür nedeniyle TKİ ile TTK’nin Hazine’den 1,9 milyar TL tutarında alacağı bulunduğu tespitini yaptı.

Birgün'ün haberine göre; Sayıştay raporunda TKİ’nin ve TTK’nin  uğradığı zarara ilişkin tespitler şöyle: “Kurum, iyi bir nakit yönetimi ile bankalardan kredi kullanmadan ve faiz ödemeden faaliyetlerini yürütmesine rağmen, fakir ailelere dağıtılmak üzere valiliklere gönderdiği kömürlerin bedellerini Hazine’den tahsil edemediğinden, zaman zaman faaliyetlerinin finansmanında zorlandığı gibi, yatırım araçlarında nemalandıracağı kaynaklardan da yoksun kalmaktadır. 2013 yılı sonu itibariyle Kurumu’nun Hazine’den alacağı 1,9 milyar TL, inceleme tarihi olan (Ağustos-2014) ayı itibariyle ise 1,6 milyar TL dir.”

Kurumu ciddi biçimde zarara uğratan AKP, bir yandan da piyasadan kömür alımını artırdı. TKİ’nin kendi ocaklarından kömür temini mümkün olduğu halde özel sektörden kömür alındığı ve dönemin yöneticilerinin bu yolla görevi kötüye kullandığı tespitleri Sayıştay’ın son raporunda yer aldı. Sayıştay’da sumen altı edilerek savcılığa sevkinin yapılmadığı iddia edilen raporda, fahiş fiyatla ihtiyaç olmadığı halde kömür alındığı ileri sürülmüştü. Son raporda yer alan verilere göre, özel sektörden alınan kömür, uygulamanın başladığı 2005 yılından itibaren her yıl daha da arttı. 2011 yılında 910 bin ton TKİ’den, bin 297 ton şirketlerden, 2012 yılında bin 58 ton TKİ’den, bin 102 ton özel sektörden, 2013’te bin 32 ton TKİ’den, bin 14 ton da özel sektörden temin edildi.

Raporda, özel sektörden ihalesiz olarak kömür alımında özetle şu uyarılarda bulunuldu: “Verimlilik ve kârlılık ilkelerine uygun davranılmalı, İdareler; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumludur. Kömür alımlarının İhale Kanunu’ndan istisna olabilmesi için satın alınacak kömürlerin ruhsatı TKİ’nin kendisine veya iştiraklerine ait sahalardan üretilmiş olması şart koşulmuştur. -Kurumun kömür alış fiyatının en düşük düzeyde gerçekleşmesi için gerekli tedbirleri almakla sorumlu olacağı hususunda gösterilen gayretin artırılması gereğine işaret olunur’’ denildi.

2013 yılı Faaliyet Genel Değerlendirme Raporu’nu tamamlayarak hükümete gönderen Sayıştay, bütçe gelir giderleri arasında büyük oranda sapmalar belirledi. Bütçe toplamında yapılan 24.8 milyar liralık sapmanın nedenini tespit edemeyen Sayıştay, 2013 yılı geliri 419.6 milyar lira olan Türkiye’nin, iç ve dış toplam borcunun 585.5 milyar liraya ulaştığı uyarısında bulundu. Raporda, personel giderleri için 89.9 milyar liralık ödenek ayrıldığına dikkat çeken Sayıştay denetçileri, bu kalemde bile 6.3 milyar liralık sapma yaşandığını belirterek, 96.2 milyar liralık harcama yapıldığını açıkladı. Ayrıca raporda, Sosyal Güvenlik Kurumu’nun merkezi bütçeden aldığı 14.9 milyar liralık devlet primi harcamasının 16.3 milyar liraya ulaştığına dikkat çekildi.

Enflasyon ve işsizliğin arttığı ülkede kamu harcamalarında kısıtlamaya gidilemeyince iç ve dış borçlanma rakamları da bütçe gelirlerini aştı. Sayıştay’ın aynı raporda yer verdiği rakamlara göre 2013 yılı sonu itibariyle 403 milyar lira iç borçlanmaya gidilirken, 182.8 milyar liralık da dış borçlanmaya gidildi. Gelir İdaresi Başkanlığı’nın rakamlarına göre 2013 yılı bütçe gelirinin 419,6 milyar lira olarak belirlendiği düşünüldüğünde iç ve dış borçlanma toplamının ülke gelirlerini aştığı gözlendi.

Rapora göre, taşeron baskısı altında sigortasızlık ve maaş sorunu çeken işçilerin olmasının yanı sıra madenlerde dahi taşeronlaşmanın olduğu Türkiye’deki mahalli idarelerde toplamda 207 bin 915 insan, personel hizmet satın alma yöntemiyle çalıştırılıyor. Rakamı açıklayan Sayıştay, 2013 yılında belediyelerde 194 bin 779 personel çalıştırılmasına karşın 175 bin 495 kişinin hizmet satın alma yöntemiyle çalıştırılmasına izin verildiğine dikkat çekti. Sayıştay raporda, belediyelerin bankalara olan kredi borcunun da 2012 yılına oranla yüzde 46 oranında arttığını vurguladı.