İktidarın kamu yatırımlarıyla şişirdiği ekonomi, 30 Mart sonrası keskin fren yaptı. Kişi başı milli gelir 6 ay içinde 400 dolar birden düşüp 10.401 dolara indi

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın seçim meydanları da dâhil hemen her fırsatta dile getirdiği Yeni Türkiye’nin ekonomisi durgunluğa girdi. Yılın ilk çeyreğinde seçimler nedeniyle hayata geçirilen yüksek kamu yatırımlarına mecburi fren gelince ekonomide yavaşlama ve küçülme eğilimi iyice belirgin hale geldi. Ekonomik kalkınma hızı Nisan-Temmuz dönemindeki üç ayda yüzde 2.1 gerçekleşirken, ilk altı aylık büyüme oranı yüzde 3.3’e geriledi. Böylece yılsonu yüzde 4’lük büyüme oranını tutturma ihtimali imkânsız hale geldi.

KİŞİ BAŞI GELİR 10 BİN DOLARA İNDİ
Açıklanan rakamların asıl çarpıcı tarafı, kurlardaki artış nedeniyle, yılın ilk altı ayında ülke ekonomisi ve kişisel gelirlerdeki dolar bazlı azalışın, şok etkisi yaratacak kadar büyük olmasıydı. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, ilk altı ayda döviz bazında Türkiye yüzde 6 küçüldü. Bu gerilemenin ardından Türkiye’deki kişi başı gelir de altı ay içinde 406 dolar yani yüzde 3.75 düşüşle 10 bin 401 dolara indi. 2013 sonunda milli gelir 10 bin 807 dolar düzeyindeydi.

TÜKETİM YÜZDE 0.4 ARTTI
Hızlı gelir düşüşü ekonomideki talebi de etkiledi. Hane halkı tüketim harcamaları yüzde 0.4 artışla 2012’den sonraki en düşük büyüme hızını gördü. Bu durum, iç piyasadaki talebin ekonominin çok altında performans gösterdiğinin ispatı oldu. Düşük talep ve kamunun seçim öncesi genişleyen yatırımları kontrol altına alması nedeniyle yatırım harcamaları da negatife döndü. Yılın ilk altı ayında geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 1.9 küçüldü. Ayrıca tarım sektöründe yüzde 1.8’lik küçülme de genel performansı olumsuz etkiledi. Tarım, yatırım ve talep alanlarındaki kötüye gidişe rağmen, TÜİK’in açıkladığı işsizlik rakamlarının nasıl olup da düştüğü tartışma yaratan bir konu olarak ön plana çıktı.

TÜİK, 2013 yılının büyümesini ise yüzde 4.0 düzeyinden yüzde 4.1 ve birinci çeyrek için haziran ayında açıkladığı yüzde 4.3 büyüme verisini de yüzde 4.7 olarak yukarı yönlü revize etti.

İHRACATTAN 2.9 PUAN KATKI
Bankacıların yaptığı hesaplamaya göre, yılın ikinci çeyreğinde büyümeyi net ihracat 2.9 puan, yurtiçi tüketim 0.3 puan, devletin nihai tüketim harcamaları 0.3 puan yukarı çekerken, özel yatırımlar büyümeyi 0.9 puan, stok değişimleri ise 0.4 puan aşağı çekti. Devletin yatırım harcamaları ise büyümeye katkı sağlamadı.

TÜKETİM HARCAMASI 292 MİLYAR TL OLDU
Hanehalklarının nihai tüketim harcamalarının değeri 2014 yılı ikinci çeyreğinde cari fiyatlarla yüzde 6.1 artışla 292 milyar 388 milyon lira, sabit fiyatlarla yüzde 0.4 artışla 19 milyar 902 milyon lira oldu. Devletin nihai tüketim harcaması değeri ikinci çeyrekte cari fiyatlarla yüzde 7.6 artışla 61 milyar 8 milyon lira, sabit fiyatlarla yüzde 2.4 artışla 3 milyar 277 milyon lira oldu. Gayri safi sabit sermaye oluşumu değeri ikinci çeyrekte cari fiyatlarla yüzde 10.1 artışla 90 milyar 500 milyon lira, sabit fiyatlarla yüzde 3.5 azalışla 7 milyar 536 milyon lira oldu.

İHRACAT VE İTHALAT ARTTI
Mal ve hizmet ihracatı değeri ikinci çeyrekte cari fiyatlarla yüzde 20.8 artışla 118 milyar 769 milyon lira, sabit fiyatlarla yüzde 5.5 artışla 8 milyar 557 milyon lira oldu. Mal ve hizmet ithalatının değeri de, cari fiyatlarla yüzde 85 artışla 139 milyar 873 milyon lira, sabit fiyatlarla yüzde 4.6 azalışla 8 milyar 950 milyon lira oldu.

Maliye Bakanı: \% 4’ün altında kalma riski arttı
Maliye Bakanı Mehmet Şimşek yüzde 2.1’lik büyümeyi; yaz aylarında yaşanan kuraklık, AB ülkelerinde devam eden ekonomik sorunlar ile Irak ve Ukrayna kaynaklı jeopolitik gerginliklere bağladı. Bu gelişmeler yüzünden reel GSYH’nin yılsonunda Orta Vadeli Program’da (OVP) öngördükleri yüzde 4’ün altında kalma riskini artırdığını söyledi. Bakan Şimşek, “Yılın ilk yarısında büyümenin en önemli kaynağı 2.7 puanlık katkıyla dış talep olurken iç talep 0.6’lık katkıyla nispeten sınırlı kalmıştır” dedi.

Ekonomi Bakanı: Faiz kemeri çok sıkıldı
Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekci, yıl sonunda yüzde 4 büyümeye ulaşabilmek için son çeyrek performansının çok önemli olduğunu belirtti. Zeybekci, “İç talebin büyümeye olan katkısını etkileyen faktörlerden en önemlisi şüphesiz faiz oranları ve kredi kullanımı. Bu çerçevede Merkez Bankası’na faiz konusundaki sitemlerimizin sebebi bugün (dün) açıklanan verilerde daha net olarak görülebilir. Faiz kemeri çok sıkıldı ve iç talep katkısı negatife indi. Bizim Türkiye olarak sürdürülebilir ve dengeli büyümemiz hem iç hem dış talebi büyümeye benzer katkıları vermesinden geçiyor” dedi.

Kalkınma Bakanı: \% 3-4 arası olacak
Kalkınma Bakanı Cevdet  Yılmaz, Orta Vadeli Program’da (OVP) 2014 yılı için büyüme öngörülerinin yüzde 4
olduğunu ancak şimdi onun üzerinde çalıştıklarını belirterek, “Büyüme açısından yeni OVP’de muhtemelen yüzde 3 ila 4 arası bir beklentimiz, tahminimiz olacak’’ dedi.

Dolar yükseldi, borsa geriledi
Türkiye ekonomisinin yılın ikinci çeyreğinde beklenenden düşük çıkması liradaki değer kaybını hızlandırdı. Güne 2.20 liranın üzerinde başlayan dolar, ikinci çeyrekte ekonomik büyümenin yüzde 2.1 ile beklentilerin altında gelmesi üzerine, 2.21 lirayı da aşıp, 2.2131’e çıkarak mart ayından bu yana en yüksek seviyesine ulaştı. İkinci çeyrek büyümesinin düşük gelmesi, Borsa İstanbul’da hisse senedi fiyatlarını da etkiledi. Ekonomik büyüme verisinin açıklanmasından önce 79 bin 800 puan düzeyinde olan Borsa İstanbul Endeksi 78 bin 969 puana kadar geriledikten sonra ilk seansı 79 bin 400 puandan kapattı. Endeks günü ise yüzde 0.66 düşüşle 79 bin 551 puandan kapattı. Analistlere göre, ekonomik büyümenin düşük gelmesine bağlı olarak gerileyen hisse senetlerini asıl zayıflatan unsurun liradaka değer kayıpları olduğuna dikkat çekiyorlar. Büyümenin beklenenden düşük çıkması, gösterge devlet tahvilinin faizini de yükseltti. Sabah yüzde 9.05 dolayında olan gösterge faiz yüzde 9.23 düzeyine kadar yükseldi.

Gıda, içki ve tütün harcaması yüzde 16 arttı
Yurtiçi tüketim 2013 (II)* 2014 (II)* Değ. (\%)
Gıda, içki ve tütün 69.745 81.121 16
Giyim ve ayakkabı 14.530 14.795 2
Konut, su, elektrik, gaz 53.067 57.486 8
Mobilya, ev aletleri 21.106 23.066 9
Sağlık 8.450 9.255 10
Ulaştırma ve haberleşme 57.238 64.591 13
Eğlence ve kültür 9.686 11.325 17
Eğitim 3.201 3.716 16
Lokanta ve oteller 15.840 17.629 11
Çeşitli mal ve hizmetler 38.051 26.963 -29
Toplam 290.917 309.953 7
*Yerleşik ve yerleşik olmayan hanehalklarının ikinci çeyrekteki yurtiçi tüketimi/ Milyon TL

İlk 10’da Türkiye yok

Ülke Büyüme (\%)
Çin 7.5
Hindistan 5.7
Endonezya 5.1
Macaristan 3.9
Güney Kore 3.5
Polonya 3.3
İngiltere 3.2
Avustralya 3.1
Çek Cumhuriyeti 2.7
ABD 2.5
Kanada 2.5
Singapur 2.4
Türkiye 2.1
Almanya 1.3