İran da Türkiye içinde tüketilmek koşuluyla Türkmen gazı için transit geçiş belgesi verdi. İran boru hattının inşasını üstlenen Turang hızlı davranarak çalışmalara başladı. İran ayrıca Turang’ın ana ortağı SOM Petrol ile mutabakat anlaşması imzaladı. Uzmanlar ise her iki boru hattının eşzamanlı başlaması gerektiğini, aksi halde İran’ın avantaj sağlamış olacağını  belirtiyor. 

Zaman'da yer alan habere göre Türkiye’nin, İran doğalgazını Avrupa’ya taşıyacak boru hattına, İran’ın Türkmen gazının Türkiye’ye transit geçişine izin vermesi şartıyla onay verdiği ortaya çıktı. İran, transit geçiş için milli şirketine verdiği izni, Enerji Bakanlığı’na iletti. Bunun üzerine Sıtkı Ayan’ın sahibi olduğu Turang Transit Taşımacılık, hattın inşasına başladı. Kamulaştırma işlemlerini başlatan şirket 11,5 milyar lira teşvik aldı. Ancak uzmanlar, İran’ın kendi şirketine izin vermesinin, Türkiye’nin istediği şartın karşılığı olmadığını belirtiyor. Hattın İran-Türkiye çalışmalarının eşzamanlı başlaması gerektiği, aksi halde bunun İran’a kıyak olacağı ifade ediliyor.

İran doğalgazını Türkiye üzerinden Avrupa’ya taşıyacak doğalgaz boru hattına 2010 yılında geçiş izni verildi. İzinle ilgili çok önemli bir ayrıntı ortaya çıktı: İran’ın Türkmenistan doğalgazını İran topraklarından Türkiye’ye transit olarak taşınmasına izin verdiğine dair Türk makamlarına resmi bildirimde bulunmadan, belge kapsamında herhangi bir proje faaliyetine başlanılmayacaktı. İran, Türkmen gazının Türkiye’ye transit geçişi için kendi milli şirketini (İran kamu şirketi OIL Industry Investment Company) yetkilendiren yazıyı Petrol İşleri Genel Müdürlüğü’ne (PİGM) verdi.

Yazıdan sonra projenin sahibi Turang Transit Taşımacılık AŞ, hızlı davranarak boru hattı inşaatına start verdi. Kamulaştırma işlemleri başlayan projeye geçen ay 11,5 milyar liralık yatırım teşviki (KDV istisnası, Gümrük Vergi muafiyeti ve sigorta primi desteği) verildi. Uzmanlara göre, Türkiye’nin İran boru hattına izin vermesine karşılık İran’ın da Türkmen gazının transit geçişine izin vermesi gerekiyordu. Zaten İran şu an için Türkmen gazını alıyor. Uluslararası projelerde mütekabiliyetin esas olduğuna işaret edilerek, projenin, Türkmen gazının İran ayağıyla eşzamanlı başlaması gerektiğine vurgu yapılıyor. Uzmanlar, “Bu yazıyı Türkiye’nin kabul etmesi, İran’a bir jest-kıyak olmuştur.” değerlendirmesini yapıyor. Enerji Bakanlığı, İran’ın Türkmen gazına geçiş izni vermesiyle ilgili yazının PİGM’ye zamanında ulaştığı bilgisini verdi.

Turang Transit Taşımacılık AŞ, İran kaynaklı doğalgazın Türkiye toprakları üzerinden Almanya’ya iletilmesi için Petrol İşleri Genel Müdürlüğü’ne ‘Doğalgaz Boru Hattı Belge’ talebinde bulundu. Toplam 5 bin kilometreyi bulacak hat İran’ın Bazargan şehrinden başlayıp Türkiye üzerinden Yunanistan ve Almanya’ya kadar devam etmesi planlandı. Hattın Türkiye sınırları içerisinde kalan 1.720 kilometrelik kısmı Ağrı’nın Doğubayazıt ilçesinden başlayıp Erzurum,  Erzincan, Gümüşhane, Sivas, Yozgat, Kırşehir, Kırıkkale, Ankara, Eskişehir, Bilecik, Kütahya, Bursa, Balıkesir, Çanakkale, Tekirdağ, İpsala-Edirne’den Yunanistan’a ulaşacak. PİGM, şirketin başvurusunu mevzuata uygun bularak 26 Ağustos 2010 tarih ve 2010/882 sayılı Bakanlar Kurulu kararı sonrası Türkiye sınırları içerisinde boru hattının tesisi için Turang Transit Taşımacılık AŞ’ye, 30 yıl süre ile şartlı Doğalgaz Boru Hattı Belgesi verdi. Hattın tamamlanması halinde yıllık 35 milyar metreküp doğalgaz taşınacak. İran doğalgaz boru hattının sahibi Turang Transit Taşımacılık AŞ, son günlerde ismi kamuoyunda sıkça konuşulan Sıtkı Ayan’a ait. Sıtkı Ayan ismi, Başbakan Tayyip Erdoğan ile oğlu Bilal arasında geçtiği iddia edilen ve YouTube’a düşen ses kaydında geçiyor. Turang, ‘İran-Avrupa doğalgaz boru hattı projesi ve internete düşen ses kayıtları’ konusundaki soruları cevapsız bıraktı.

PİGM’in Bakanlar Kurulu kararı gereği İran doğalgazının Türkiye üzerinden Avrupa’ya taşınmasına verdiği iznin en önemli şartını Türkmen doğalgazı oluşturuyor. İran’a şartlı izin veren en önemli madde (4.) şöyle: “Türkiye Cumhuriyeti ile İran İslam Cumhuriyeti’nin ilgili bakanlıkları arasında daha önce yapılmış olan anlaşmalarda yer alan karşılıklılık esası çerçevesinde, İran İslam Cumhuriyeti, Türkmenistan menşeli doğalgazın İran topraklarından Türkiye’ye transit olarak taşınmasına izin verdiğine dair Türk makamlarına resmi bildirimde bulunmadan bu belge kapsamında herhangi bir proje faaliyetine başlanılmayacaktır.” Boru hatları için hayati öneme sahip geçiş ücreti konusu da verilen ruhsatta belirsiz bırakıldı. Konuyu ihtiva eden 20 maddeye göre projenin fizibilitesini engellemeyecek bir geçiş ücreti şirket ile müzakere edilecek ve işletme döneminde Türkiye Cumhuriyeti’ne ödenecek. Ayrıca projenin başlayabilmesi için finans ile doğalgaz üretici ve taşıtıcı firmalarla yapılan anlaşmaların iki yıl içerisinde PİGM’ye teslim edilmesi gerekiyor.

Türkiye’nin Türkmen doğalgaz boru hattına başlamadan İran’a izin vermesi, tartışma konusu oldu. Uzmanlara göre, İran gazı için verilen transit geçiş hakkının aynısının Türkiye’ye verilmesi gerekiyor. Oysa İran’ın kendi milli şirketine izin vermesi, transit geçişle aynı şey değil. Enerji Bakanlığı ise konuyla ilgili şu bilgiyi verdi: “İran Ulusal Doğalgaz Şirketi (NIGC) tarafından tayin edilen İran kamu şirketi OİL İndustry İnvestment Company (OIIC) tarafından satın alınan Türkmen doğalgazının, birlikte kararlaştırılacak İran-Türkmenistan sınır noktasından yine birlikte kararlaştırılacak Türkiye-İran sınır noktasına, yalnızca Türkiye içinde kullanılmak amacıyla transit geçişine izin verildiğine ilişkin İran Petrol Bakanı Vekili J. Owji tarafından imzalanmış olan 2 Ocak 2012 tarihli yazı ve bu yazı ekinde Turang şirketinin ana ortağı SOM Petrol AŞ ile imzalamış bir mutabakat anlaşması 16 Ocak 2012 tarihinde PİGM’e sunulmuştur.”