Sabah'ın haberine göre İsviçreli petrol ticaret şirketi Vitol'ün haziran ve temmuz aylarında New York Emtia Borsası'nda (NYMEX) yaptığı vadeli petrol işlemlerinin fiyatlardaki büyük yükselişlerde önemli rolü olduğu anlaşıldı. Fiyatların ciddi dalgalanma gösterdiği temmuz ayında da NYMEX'teki vadeli petrol işlemlerinin üçte birinin dört işlemci tarafından gerçekleştirildiği tespit edildi. Petrol İhracatcısı Ülkeler Örgütü (OPEC) ile büyük petrol şirketleri ve batılı devletler arasında da tartışmaya neden olan petrolün fiyatının spekülasyon kaynaklı yükseldiği iddiası önemli bir zemin buldu. Washington Post gazetesinin "Birkaç spekülatör büyük petrol piyasasına hakim oluyor" başlıklı haberine göre ABD vadeli işlemler piyasasını düzenlemekten sorumlu CFTC, piyasalarda yapılan vadeli petrol teslimi sözleşmelerinden oluşan işlemleri mercek altına aldı. Petrol ticaretinde küresel bir dev olarak kabul edilen 147 milyar dolar cirolu Vitol, zaten önemli bir piyasa oyuncusuydu. Ancak NYMEX'te sözleşmelerini petrolü teslim etmek üzere yapan tüccar şirket statüsünde bulunuyordu. CFTC'nin yaptığı incelemeler ise Vitol'ün NYMEX'teki işlemlerini ticaretten fiyat spekülasyonuna kaydırdığını ve piyasayı da önemli oranda etkilediğini ortaya çıkardı. 1 GÜNDE 11 DOLAR ZIPLATTILAR CFTC'nin bu tespitini iki önemli noktaya dayandırdı. Öncelikle Vitol, 6 Haziran'da 57.7 milyon varillik fiyatların yükseleceğine dayalı petrol sözleşmeleri bağladı. ABD'nin günlük petrol tüketiminin üç katı olan 57.7 milyon varillik işlemle birlike petrolün fiyatı o gün 11 dolar yükselerek 138.54 dolar oldu. Temmuz ayına yönelik yapılan incelemelerde de Vitol'ün belli bir noktada NYMEX'teki petrol sözleşmelerinin yüzde 11'ini elinde tuttuğu anlaşıldı. Şirketin bütün bu operasyon için NYMEX düzenlemeri çerçevesinde 1 milyar dolar yatırmasının yeterli olduğu belirtildi. KONTRATLARIN 3'TE 1'İ ONLARIN CFTC'nin incelemelerinde NYMEX'te petrole yönelik işlemlerin giderek birkaç elde toplandığı da anlaşıldı. Temmuz ayı sonu verilerine bakıldığında NYMEX'teki petrol sözleşmelerinin üçte birinin sadece dört işlemcinin elinde bulunduğu görüldü. CFTC'nin araştırmalarının devam ettiği ancak bu noktakada elde edilen verilerden yapılan analizlerin NYMEX'teki petrol işlemlerinin yüzde 81'inin finansal spekülasyon amaçlı yapıldığını gösterdiği kaydedildi. CFTC'den yapılan açıklamada ise petroldeki fiyat artışlarında arz-talep dengesinin önemini koruduğu vurgulandı. Vitol'den ise bir açıklama yapılmadı. ABD emtia piyasalarında 1991 yılına kadar finansal şirketlerin işlem yapmasına yönelik ciddi sınırlamalar bulunuyordu. O yıl sınırlamalar kaldırılırken, 2000 yılında yapılan yasal düzenlemeyle ciddi rahatlama getirilmesi emtia piyasalarında finansal dalgalanmaların önünü açtı. Vitol, geçtiğimiz yıl kasım ayında ABD'de aldığı tazminat cezasıyla gündeme geldi. Şirket, New York'ta yapılan soruşturmada ABD'nin Irak'ı işgalinden önce petrol temin edebilmek için Saddam Hüseyin rejimine 13 milyon dolar ödeme yaptığını kabul etti. Soruşturma, 1996 ve 2003 yılları arasında Irak'ın petrol gelirlerini silaha yatırmaması ve uygulanan ambargonun etkilerinin hafifletilmesi için hayata geçirilen Birleşmiş Milletler'in gözetimindeki Gıda Karşılığı Petrol Programı'ndaki yolsuzluklar için açıldı. Vitol, Irak'tan daha fazla petrol temin edebilmek için rüşvet dağıttığını kabul etti. Irak'ın işgalinden sonra ortaya çıkarılan belgeler, Saddam Hüseyin ve ailesinin de program nedeniyle dağıtılan rüşvetlerden yararlandığını ortaya çıkarmıştı. 1966 yılında kurulan Vitol, ağırlıklı olarak petrol ve petrol ürünleri ticareti yapıyor. Bazı bölgelerde doğrudan kendi kuyuları da olan şirket, aynı zamanda terminal işletmeciliği de yapıyor. 147 milyar dolarlık 2007 cirosunun 56.7 milyar dolarını petrolden elde eden şirket, 36.9'unu da doğalgaz ticaretinden kazanıyor.