Son yıllarda özellikle gençlerin, uzun yola çıkanların, sınava çalışanların, spor yapanların veya yorgun hissedenlerin tercihi olan enerji içecekleri maalesef sanıldığı kadar masum değil. Beyinde ve metabolizmada ani yükselmelere neden olan bu içeceklerin vücudunuzda pek çok yan etkisi olduğunu biliyor musunuz?

Adından da anlaşılacağı gibi, enerji içecekleri size daha fazla enerji vermek için formüle edilmiş içeceklerdir. Taurin, ginseng ve şeker gibi bileşenlerle hazırlanan bu karışımlar, enerji seviyeleri ve zihinsel odaklanma gibi faktörleri destekleyen uyarıcılardır.

Bir enerji içeceği, enerjisini glikozdan alır ve en yaygın uyarıcı maddesi ise kafeindir. Kafein, adenosin (ne kadar yorgun hissettiğimizle ilgili bir kimyasal) yollarını geçici olarak bloke eden, beyindeki iyi hissetme moleküllerinin (dopamin gibi) daha kolay salınmasını sağlayarak destek veren kurnaz bir maddedir. Kafeine ilaveten bazıları guarana, taurin ve ginseng gibi bitki bazlı "enerjiyi arttırmaya" yardımcı olan bileşenleri içerebilir.

Enerji içecekleri kahveye nazaran üç kat daha fazla kafein içerir. Kalori içeriğini azaltmak için tatlandırıcı kullanılarak enerji içeceklerinin “sıfır şeker" veya "diyet" versiyonları da üretilir. Ancak kullanılan tatlandırıcıların yan etkileri bilinirse bu çeşitlerinin çok masum olmadığı anlaşılır.

 

 

Enerji içeceklerinin aşırı tüketiminden kaynaklanan fiziksel etkiler çoğunlukla kafein ile ilişkilidir. Çocuklarda ve ergenlerde artan kafein tüketimi kan basıncında artışa, uyku bozukluklarına, baş ve mide ağrılarına neden olur. Ergenlik, aynı zamanda kemiklerin gelişiminin yoğun olduğu dönemdir ve kafein ince bağırsaktan kalsiyum emilimini engeller. Bu durumda kemiklerdeki kalsiyum birikiminin azalmasına neden olabilir. Ergenlerde enerji içeceklerinin kullanımı, beynin gelişen ödül ve bağımlılık merkezindeki değişikliklerden ve yüksek kafein içeriğinden dolayı yiyecek ve içecek seçimlerini olumsuz etkileyebilir.

Yetişkinlerde enerji içeceği tüketiminden sonra EKG çekimlerinde (elektrokardiyografi kalp ve damar hastalıklarının teşhisinde kullanılan bir tetkik) farklılıklar belirlenmiştir. Bu içeceklerdeki kafein oranının çok yüksek olması, hızlı kalp atışına, çarpıntıya, kan basıncının yükselmesine, anksiyeteye ve nadir de olsa kalp durmasına neden olduğu görülmüştür. 

Pek çok enerji içeceği aynı zamanda çok yüksek oranda şeker içerdiğinden, pankreasın insülin üreten hücrelerini yıpratır ve bu da tip 2 diyabete yol açabilir. Bu içeceklerden alınan fazla kafein, çarpıntı, obezite, bulantı, uykusuzluk, sinirlilik, kusma, yüksek tansiyon, kasılmalar ve hatta bazı durumlarda ölüm dahi görülebilir. Heyecanda artış, uykusuzluk, davranışları düzenlemede sorunlar, kaygı ve anksiyeteye de sebep olabilir. Günlük yaşantıyı etkileyen bu durum duygusal dengesizlikleri doğurabilir. Enerji içeceklerindeki birçok bileşen, alerjik reaksiyonlardan olan kaşıntı, soluk borusunda daralma gibi durumlara neden olabilir.

 

“Enerji takviyesi” ihtiyacı enerji içeceklerini tüketmek için iyi bir neden gibi görünse de, gençlerin enerji içeceklerini tercih etmelerinin sebebi tam olarak anlaşılabilmiş değil. Yapılan araştırmalarda gençlerin yüzde 30 ile yüzde 50 arasında enerji içeceğine yönlendiği gözlemlenmiştir. Reklamların, gençlerin bu ürünleri içme isteğinde büyük rol oynadığını göz ardı edemeyiz. Yan etkileri bilinmesine rağmen gençler arasında tüketimi hızla artan enerji içecekleri ile ilgili 2011 yılında yapılan bir çalışmada 20 binden fazla acil servis ziyaretinin enerji içeceği kullanımından dolayı olduğu görüldü. 2014 yılında yapılan başka bir incelemede, kalp durması da dahil olmak üzere ciddi kalp sorunları olan on bir hastadan beşinin aşırı enerji içeceği içtiği tespit edilmiştir.

 

 

Enerji içeceği üreticileri, enerji içeceklerinin yararlarını, artan sportif performans, dayanıklılık, zihinsel uyanıklık ve konsantrasyon olarak belirtiyorlar. Bu iddiaları destekleyen az sayıda bilimsel çalışma olduğunu belirtmekte fayda var.

Enerji içecekleri, insanların kahve veya çaya alternatif olarak tercih edebilecekleri bir kafein kaynağı olarak düşünülebilir. Bununla birlikte, sağlıklı bir insan için zararlı olabilecek miktarda şeker ve kafein içerirler. Enerji içecekleri, çocuklar, gençler, hamile kadınlar, diyabet ve kalp-damar hastalığı gibi tıbbi durumları olanlar dahil olmak üzere hassas gruplarda ciddi sağlık riski oluşturabilir. Bu içecekleri tüketmeyi seçen yetişkinler, kafein içeriği için etiketi kontrol etmeli ve fazlasından (içecek başına 200 mg'dan fazla kafein) kaçınmalıdır.

Her ne kadar enerji ihtiyacını karşılamak için enerji içecekleri tercih edilse de, bu ihtiyacı giderebilecek daha sağlıklı alternatifler bulunabilir. Düzenli ve aktif bir yaşam ile daha fazla enerji dolu ve sağlıklı hissedilebilir.