Dış politikası Rusya ve ABD arasında gidip gelen Saray rejiminin Washington’la ilişkileri düzeltmek için yeni bir hamle yaptığı öne sürüldü. Milliyet gazetesinin “İlişkilerin seyrini belirleyecek” başlığıyla manşetten duyurduğu habere göre 30 Eylül’de Ankara, Amerikan Savunma Bakanlığı’na, yabancı askeri satışlar kanalıyla 40 adet F-16 Block 70 ve 80 F-16’nın modernizasyonu için talep mektubu yolladı. İngiltere merkezli Reuters ise kaynaklarına dayandırdığı haberinde, Türkiye’nin F-16 savaş uçağı modernizasyonu ve 40 yeni uçak alımı için ABD’ye talepte bulunduğunu aktardı. Bu hamle 30 Ekim’de Erdoğan’ın Biden ile yapacağı görüşme öncesi siyasi rüşvet olarak yorumlandı.
Ankara bu hamleyi yaparken geçen haftalarda Erdoğan’ın görüşme talebi reddeden ABD Başkanı Joe Biden ise Kongre’ye gönderdiği bildirim mektubunda TSK’nin Suriye’deki varlığını ilgilendiren ifadeler kullandı. Suriye hakkındaki Ulusal Acil Durum halini uzatan Biden Ankara’nın Suriye’deki harekâtının IŞİD’le mücadeleye zarar verdiğini belirtti.
NABIZ YOKLANMIŞ
Bu gelişmelerle ilgili Uluslararası İlişkiler Uzmanı Barış Adıbelli ve Emekli Büyükelçi Uluç Özülker BirGün’e konuştu.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın CBS televizyonuna verdiği röportajda F-16’lara değindiğini aktaran Adıbelli şunları söyledi: “Erdoğan röportajında F-35 ve F-16 konusunda da tıpkı S-400’de olduğu gibi alternatif kaynaklara yönelebileceklerinin işaretini vermişti. Bu röportajdan da anlaşılıyor ki, Türkiye, Erdoğan’ın ABD ziyareti öncesinde F-16 konusunda bir nabız yoklamış; ama Blinken-Çavuşoğlu görüşmesinde herhalde olumlu bir sonuç çıkmadı ki Cumhurbaşkanı Erdoğan, ‘Sayın Biden ile iyi başladık diyemem’ dedi. Bu durumu Türkiye’de Biden ile yüz yüze görüşmemesine daha çok yoruldu ama kanaatimce asıl neden S-400, F-35 ve şimdide anlıyoruz ki F-16’lar olmuş.”
Erdoğan’ın Soçi’de Putin’le yaptığı görüşmeye de değinen Adıbelli şöyle devam etti: “Esas merak edilen görüşme 30 Ekim’de Biden ile olacak. Türkiye, F-16 dosyasını da masaya getirecek. Ancak Biden’ın Kongre’ye gönderdiği mektubunda Türkiye’yi açıkça Suriye’de ABD’nin ulusal güvenliğine karşı bir tehdit olarak göstermesi 30 Ekim görüşmesinde hem F-16 satışı konusunda rengini de belli etmiş oldu. Türkiye’nin karşısında sadece Beyaz Saray engeli yok aynı zamanda Kongre’nin de Türkiye’ye karşı tutumu biliniyor. Birçok konuda ayrışan Cumhuriyetçi ve Demokrat Parti konu Türkiye olunca Kongre’de birlikte hareket ediyorlar. Daha şimdiden gelen haberler Kongre’nin bu satışı onaylamayacağı yönünde.”
KRİTİK KONGRE
Özülker ise F-16 talebinin kabul edilmesinin Kongre’den geçmesine bağlı olduğunu vurguladı. Özülker şöyle konuştu: “ABD ile ilişkilerini kopartmak istemeyen Ankara’nın, ABD’nin önünü kesmesi durumunda ‘Bunlara ihtiyacım var bu sebeple ben de başka kaynaklarda bulurum’ şeklinde bir politikaya yönelmesinin gerekçeleri oluşturulmuş olur. ABD’nin bunu kabul etmemesiyle çıkarcı bir politikayla devam etme ihtimali de olası görünüyor.”
Öte yandan ABD’de bulunan bir dizi STK, Türkiye’nin F-16 savaş uçağı satın almak için talepte bulunmasına karşı lobi faaliyeti başlattı.
KİŞİ BAŞINA GELİR DÜŞTÜ, ASKERİ HARCAMA ARTTI
Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsünün (SIPRI) raporuna göre, Ankara’nın 2011-2020 arasındaki askeri harcamaları sürekli artış eğilimi gösterdi ve yüzde 77 büyüdü. Dünya genelinde ise askeri harcamalarda 16’ncı sırada yer aldı.
Türkiye’nin askeri harcamalarında bu büyümenin özellikle 2015’ten bu yana daha dikkat çekici hale geldiği ifade edildi. SIPRI raporunda Türkiye’nin 2020’deki askeri harcamasının 17,7 milyar dolar olduğu belirtildi. Türkiye’nin de aralarında 11 Ortadoğu ülkesinde 2020 yılındaki askeri harcamaların toplam miktarı ise 143 milyar dolar olarak belirtildi.
Öte yandan Ankara kendisine teslim edilmeyen F-35’ler için 1,25 milyar dolar ödemişti. Erdoğan bir açıklamasında “F-35 projesi için 1,25 milyar dolar ödeme yaptık. Eğer yanlış bir hamle yaparlarsa uluslararası tahkim mahkemesine gideriz ve bugüne kadar yaptığımız harcamalarının geri ödemelerini isteriz” demişti.
Erdoğan’ın açıklamalarına rağmen ABD yönetimi Türkiye’yi F-35 savaş uçakları programından çıkarmıştı. Ankara’nın aldığı bazı uçaklara da Washington el koymuş ve paralarını iade etmemişti. Ankara S-400 için ise Rusya’ya 2,5 milyar dolar ödemişti. Bunlar da henüz faaliyete geçirilmedi. F-35 ve S-400’ler için toplamda 3,75 milyar ödenmesine rağmen şu ana kadar ikisinden de faydalanılmadı.
IMF’nin World Economic Outlook April 2021 Database’ine göre ise Türkiye, son beş yılda 200 milyar dolardan fazla GSYH kaybıyla, kişi başına gelirde 2 bin 400 dolardan fazla kayıpla karşılaştı. GSYH büyüklüğü açısından 16’ncı sıradan 18’inci sıraya, kişi başına gelirde 64’üncü sıradan 72’nci sıraya geriledi.
