Cep telefonu günlük hayatımızın vazgeçilmezi haline geldi. Bize her zaman ulaşılabilir olunması için telefonumuzu nadiren kapatırız, uykuya dalmadan önceki son dakikaları internette geçiririz, hatta çoğumuz uyurken bile cep telefonumuzu yatağımızın yanında tutarız. Bazılarımız sabahları telefonumuzun alarmı çalmadan uyanamayacağımızdan endişe ederiz. Hatta yastığının altında telefonla uyuyanlar bile var. Cep telefonunu geceleri bu kadar yakın tutmanın riski var mıdır? Cep telefonlarının sağlığa etkileri nelerdir? Ve uyku düzenini nasıl etkiler?

Teknolojinin gelişmesiyle birlikte riskler ve tehlikeler de değişti. Artık avuçlarınızın içinde, hayatınızın her anında olan akıllı telefonların getirdiği kolaylıklar, bazı endişeleri de beraberinde getiriyor. Farklı, pek çok olumsuz etkisini bildiğimiz cep telefonlarından yayılan elektromanyetik dalgaların girdikleri dokulara enerjilerini aktararak onların ısısını artırdığı kanıtlamıştır. Bu elektromanyetik dalgaların etkisi merak konusudur?

Cep telefonları, radyo frekansı radyasyonu veya radyo dalgaları adı verilen az miktarda radyasyon yayar. Bu radyasyon çeşidine iyonlaştırıcı olmayan radyasyon denir ve FM radyo dalgalarında ve mikrodalgalarda bulunanlarla aynı tiptedir. X-ışınları ve ultraviyole ışık gibi şeylerden gelen iyonlaştırıcı radyasyondan farklıdır. Bu tür radyasyon DNA'nıza kimyasal olarak zarar verebilir ve kanser riskinizi artırabilir. Telefonlardan gelen iyonlaştırıcı olmayan tür, hücrelerinizdeki DNA'ya doğrudan zarar vermek için yeterli enerjiye sahip değildir.  İnsanlarda radyo frekansı radyasyonu emiliminin biyolojik açıdan belirlenmiş doğrudan etkileri yoktur. Ancak yine de olabilecek riskleri azaltmak isteyenlerin uyurken cep telefonlarını yakınlarda tutmaktan kaçınmaları gerektiğini belirtmek gerekir.

Cep telefonları ve kanser arasındaki olası bağlantı tartışmalıdır. Cep telefonları ve kanser üzerine uzun yıllara dayanan araştırmalar çelişkili sonuçlar verdi. Şu anda, cep telefonu kullanımının neden olduğu kanser riskinin derecesi hakkında net fikir birliği yoktur. Cep telefonları ve kanserle ilgili birincil endişe, cep telefonu kullanımıyla ilişkili beyin tümörlerinin gelişimi gibi görünüyor. Ancak Dünya Sağlık Örgütü'nün bir parçası olan Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansı üyeleri, cep telefonları ve kanserli hücreler arasındaki bağlantı üzerine yeteri kadar çalışma olmadığı konusunda hem fikirler. Kanser hücreleri artışına sebep olduğuna dair yeteri kadar zaman geçmemiş olması herhangi bir olumsuz etkisi olmadığına gelmiyor. Bu yüzden cep telefonu kullanımını sınırlandırılması öneriliyor.

Beyniniz, çevrenizdeki potansiyel tehlikelerin farkında olacak şekilde yaratılmıştır. Gereksiz hassasiyet ve tedirginlik durumları hipervijilans olarak bilinir. Hipervijilans bir tanı olmasa da, çeşitli zihinsel sağlık durumlarının bir parçası olarak ortaya çıkabilen bir semptomdur. Hipervijilans anksiyete ile ilişkilidir. Bir durum veya olay hakkında özellikle tetikte, gergin veya endişeli hissettiğinizde, yüksek düzeyde farkındalık veya uyarılma yaşayabilirsiniz. Telefonunuzu gece açık tutma suretiyle kontrol etme ihtiyacı duymanız sürekli tetikte olma halinizin göstergesidir. Bildirim aldığınızda sesler, ışıklar veya titreşimlerle uyarılacaksınız. Bu, sizi her zaman yanıt vermeye hazır ve asla tamamen kapanmayan bir hipervijilans durumunda tutar. Sürekliliği halinde ise panik atak veya anksiyeteye kaçınılmaz olur. Bu yüzden en azından gece yatarken telefonu uzak tutmak, bu durumlara karşı sizi koruyacaktır. 

Vücudunuzdaki sirkadiyen ritimin, güneşten gelen mavi ışığa bağlı olduğunu daha önce bahsetmiştim. Mavi ışık dalgaları görülebilir yüksek enerjili ışınlar olarak bilinir. Kısa ve güçlü dalga boyuna sahip mavi ışık dalgaları kolay titreşir. Bu titreşim de görsel keskinliği ve netliği etkileyen bir  durum oluşturur. Bu titreşim, göz yorgunluğu, uyku düzeni bozuklukları, bulanık görme, odaklanma zorluğu, göz kuruluğu ve tahrişi gibi birçok probleme neden olur.

Telefon, ekranlarından gelen ışığın uykuya dalma yeteneğini etkilediği de biliniyor. Ekranlardan gelen yapay ışık sirkadiyen ritimde gecikmeye neden olabilir. Cep telefonu ekranından yayılan ışığın uyku süresini azaltmasının nedeni; vücutta gündüz/gece karmaşasına neden olması ve uyumanızı sağlayan kimyasallarnı  üretilmesini engellemesidir. Ayrıca cep telefonlarının yaydığı mavi ışık vücudu uyarıcı etkiye sahiptir. Telefonunuzu yatmadan önce ve hatta gecenin bir yarısında kullanmak uyku kalitenizi olumsuz etkiler. 2018'de yapılan bir çalışma, yatmadan önceki bir, iki saat içinde ekran kullanımının uykuyu olumsuz etkilediğini ve bu etkinin özellikle küçük çocuklar ve ergenlerde belirgin olduğunu belirtti.

Cebinizdeki akıllı telefonların yapabildikleri göz önünde bulundurulunca, hayatınızın her alanına girmesi ve baş ucunuzda olması şaşırtıcı değil. Cep telefonunun gece kullanımını sınırlamak ve yatağınızı rahat, ekransız bir bölge olarak tutmak, daha kaliteli bir dinlenme sağlamaya yardımcı olabilir. Vücudunuzun ihtiyaç duyduğu uykuyu alması, genel zihinsel ve fiziksel sağlığınızı korumanın kritik bir yoludur.