Semih Ardıç / Tr724
Cari açık, diğer bir ifadeyle bir memleketin döviz gelirleri ile döviz mükellefiyeti (ödemeleri) arasındaki fark kapatılamıyor. Bilakis cari açık Mart ayında yeni bir rekor kırdı ve aylık 4,8 milyar dolar olarak gerçekleşti.
2018 senesi Mart ayı itibarıyla Türkiye’nin 12 aylık cari açık tutarı 55,4 milyar dolara tırmandı. Millî gelirin (GSYH) yüzde 6,5’ine tekabül eden bir açığın finanse edilmesinin yegane şartı sermaye girişinin her ne şekilde olursa olsun devam etmesidir.
ASIL REKOR İTHALATTA
Oysa Türkiye ne kendi imkânları ile döviz gelirlerini artırabilecek bir kalkınma modeline geçebildi ne de yabancı sermayeyi cezbedecek bir ‘emniyetli liman’ haline gelebildi.
Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekci ihracat rakamlarını açıklarken ithalata hiç temas etmediği için Türkiye’nin döviz fazlası verdiği zannedilebilir. Oysa mart verileri tam aksine asıl rekorların ithalatta kırıldığını gösteriyor.
Dış ticaret açığı bir önceki yılın aynı ayına göre 1 milyar 692 milyon dolar arttı. Mart’ta sattığımız mala mukabil 4 milyar 608 milyon dolar daha fazla ithalat yapıldı. Bir ayda 5 milyar dolara yakın dış ticaret açığı.
MART’TA 1,2 MİLYAR DOLAR YERLİ SERMAYE DIŞARI KAÇTI
Cari açık hem aylık hem de senelik tırmanıyor. 2016 senesinin mart ayında 29 milyar dolar iken bu sene 55,4 milyar dolara yükseldi. Aradaki fark 26 milyar dolar.
Buna mukabil yatırım geliri kaleminde açık büyüyor. Mart’ta geçen senenin aynı ayına göre 218 milyon dolar artışla 1 milyar 238 milyon dolar doğrudan yatırım yurt dışına çıktı.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) 14 Mayıs’ta ilan ettiği rakamlar her veçheden endişe verici:
*Geçen seneye kıyasla yılın ilk üç ayında cari açık 21,9 milyar dolar arttı. Yüzde 65’lik artış felaketin habercisi.
*Portföy yatırımları, nam-ı diğer sıcak para cenahında 2,5 milyar dolar net çıkış oldu.
*Bankaların uzun vadeli net borçlanması ‘eksi’ye döndü.
*Yatırımları gösteren reel sektörün uzun vadeli borçlanmasının zayıf kaldı.
*Diğer yatırımlarda ise 1,6 milyar dolar çıkış dikkati çekmekte.
*Krediler kısmında yükümlülükler artıyor. Krediler hesabından 1,9 milyar dolar bankaların net ödemeleri için harcanmış.
*Şubat ayındaki ‘açık’ 4.15 milyar dolardan 4.52 milyar dolara revize edildi.
Hasıl-ı kelam mart ayında döviz harcamaları artarken gelirler azaldı. Açığı kapatmak için 2,9 milyar dolar esrarengiz para kullanıldı.
TÜRKİYE’YE ÜÇ AYDA 3,7 MİLYAR DOLAR ESRARENGİZ PARA GİRDİ
Hayli yüksek tutardaki kaynağı belirsiz para girişi (net hata ve noksan kalemi) açığı kapatmaya kâfi gelmeyince TCMB rezervlerinden kullanıldı.
Resmi rezervler mart ayında 4,8 milyar dolar azaldı. Esrarengiz para girişi yılın ilk üç ayında 3,7 milyar doları buldu.
İhracat, turizm, doğrudan yatırım ya da sıcak para kalemlerinde görünmeyen ancak bir şekilde piyasaya girdiği anlaşılan para tutarının 4 milyar dolara yaklaştığı bir dönemde rezervlerin azalması döviz talebinin ne denli yüksek olduğunun emaresidir.
TÜRK LİRASI ÜZERİNDEKİ BASKI ARTACAK
Hem cari dengedeki bozulmanın devam etmesi hem de ‘küresel normalleşme’ denilen ve Türkiye gibi döviz açığı veren piyasalardan sermaye çıkışlarını hızlandıran yeni temayül Türk Lirası (TL) üzerindeki baskıyı artıracak.
Merkez Bankası düne kadar faiz artışı ile döviz piyasasındaki tansiyonu bir nebze düşürebilirdi.
Mamafih cari açığın (muhtemelen 53-55 milyar dolar arasında) millî gelire oranının yüzde 6,5’i aşacağı 2018 senesinde faizde radikal artış olmadan sıcak parayı ikna etmek kolay olmayacak.
ARJANTİN YÜZDE 40 FAİZLE BİLE SICAK PARAYI TUTAMADI
Hatta gelişmekte olan piyasalardan para çıkışı hızlanırsa yüksek oranlı faiz artışı bile netice vermeyebilir.
Arjantin yüzde 40’a yükselttiği halde IMF’den 30 milyar dolar talep etmek mecburiyetinde kaldı.
‘Portföy yatırımları’ diye bilinen sıcak para azalıyorsa, eurobond ihraçlarında geçen yılki ivme yakalanamıyorsa cari açık önümüzdeki aylarda nasıl finanse edilecek?
Hükûmet şu ana kadar bu suâle cevap niteliğinde herhangi bir adım atmadığı gibi bütçe açığını artıracak seçim ekonomisinde karar kıldı.
İhmal edilen iktisadî meselelerin faturası 24 Haziran 2018 Pazar günü yapılacak seçimi müteakip 81 milyondan katbekat çıkacak.
