Osmanlı’nın, İngilizler tarafından şehit edilen Güney Afrika’daki ilk ve son elçisi Remzi Efendi’nin torunu Christopher Lowe, dedesinin mezarını 70 yaşında ilk defa ziyaret edebildi. Güney Afrika doğumlu Lowe, 10 yıl öncesine kadar hakkında hiç bir şey duymadığı Remzi Efendi’nin naaşının, Hint mezarlığından Nizamiye Kabristanı’na nakli sebebiyle çok duygulandığını söyledi.
Hristiyan olarak büyüyen ve Sydney’de yaşayan Lowe, Güney Afrika ziyaretinde eşi ve yeğeni ile birlikte Johannesburg’da bulunan Nizamiye Camisi’ni ziyaret etti ve Remzi Efendi’nin kabrinde dua etti.
Cami ziyaretinden çok etkilenen Lowe, "34 yıldır Avustalya’da yaşıyorum. Annem Remzi Efendi’nin kızı Ferahfeza Mukila’dır. Biz çocukken dedem hakkında hiç bir şey duymadık, çok tuhaftır kimse de bahsetmedi. Sadece bir Türk dedemiz olduğunu biliyorduk. Remzi Efendi’nin eşi Tiflisli idi ve 80 yaşında vefat etti. Mehmet Remzi’nin Reginald Remzi adında bir de oğlu vardı ve Cape Town Üniversitesi’nde tıp okudu, doktor oldu. Vefat eden dayımın 2 kızı var ve East London’da yaşıyorlar. Annemin anlattıkları ve internetten öğrendiğim kadarıyla, Osmanlı 1. Dünya Savaşı’na Almanların yanında girince, İngiliz Kolonisi olan Güney Afrika’ya gelen dedem için zor günler başlamış. Bir hikayeye göre, savaş kampındaki hapishaneye atılan Mehmet Remzi kalp krizi geçirerek vefat etmiş. Diğer rivayete göre, Zulu kabilesinin isyanında İngilizler tarafından öldürülmüş. Naaşının İstanbul’a götürülmesi için uğraş verilmiş, ama engeller çıkmış. Daha sonra Hintlilerin sahip çıkması ile Johannesburg’taki Braamfontein Kabristanı’nın Müslüman kısmına defnedilmiş. Dedemin hakkında yazılanları internetten takip ediyorduk. Dedemin kabrinin yakın zaman önce Midrand bölgesinde Türkler tarafında inşa edilen Nizamiye’nin arka bahçesindeki kabristana nakledildiğini duyduk. Hazır Fas ve Mısır’ı ziyaret etmişken, Osmanlı büyükelçisi dedemin kabrini ziyaret etmek için rotamı değiştirdim. Dubai’den uçabilecekken, bir gün de olsa Güney Afrika’ya uğradım ve dedemi hayatımda ilk defa ziyaret ettim." dedi.
Cape Town’da doğan ve Remzi Efendi’yi hiç tanımayan annesi Ferahfeza’nın, bir İskoç olan babası James ile evlendiğini söyleyen Lowe, Misha adında bir de kardeşinin olduğunu ve Kanada’da yaşadığını ifade etti. Lowe, Tiflisli olan büyükannesinin Remzi Efendi’nin ölümünden sonra İstanbula’a dönemediğini, Güney Afrika’da yalnız başına çok zor günler geçirdiğini annesinden duyduğunu anlattı.
Mehmet Remzi’nin diğer torunu ve Christopher’un yeğeni Mark Lowe ise, "Nizamiye’de bir gün geçirdim. Karşılaştığım Türkler çok kibar ve canayakın insanlar. Türklerin Mehmet Remzi Efendi’ye çok büyük saygı duyduklarını gördüm. Böyle bir insanın torunu olmaktan çok büyük gurur duydum." dedi.
Bulgaristan, Sırbistan, Rusya, Gürcistan ve İran'ın ardından 21 Nisan 1914'de Johannesburg Başkonsolosluğuna atanan Remzi Efendi, göreve başlamasından çok geçmeden 46 yaşındayken, 14 Şubat 1916'da Johannesburg'da vefat etti. Osmanlı, savaşın şiddetli günlerinde çok uzaklarda vefat eden Türk diplomatın naşını İstanbul'a getirememişti. Ailesi ve naaşı Güney Afrika’da kalan Mehmet Remzi, Osmanlı'nın önemli devlet adamlarından Adliye Nezareti Başkâtibi Rauf Bey'in oğluydu.
CİHAN
