Ekonomik kriz hangi ülkelerde hükümetleri düşürecek? Amerikan mali krizi Avrupa ekonomilerini zor duruma düşürdü. Almanya Başbakanı Angela Merkel’in “bu krizi biz çıkarmadık” diye ABD’yi suçlaması sorunları çözmüyor. Çünkü global krizden en fazla Avrupalı ülkeler etkileniyor. Özellikle Avrupa Para Birliği’ne üye olan ülkeler, Almanya’nın aşırı değerli avroya kayıtsız kalması nedeniyle son beş yıldır sıkıntı içindeydi. Üretimde verimlilikleri Almanya ile aynı seviyede olmayan İrlanda, İspanya, İtalya, Yunanistan ve Fransa, Avrupa para birimi avronun aşırı değerli olması nedeniyle rekabet güçlerini kaybettiler. Ayrıca bu ülkelerin Almanya ile eşit verimlilikte olmayan çalışanlarına Almanya seviyesinde ücret ve maaş ödemesi bütçe açıklarını da arttırdı. Böylece ekonomik sorunlar global krizin çok öncesinde birikti. Amerika’dan gelen kriz, ekonomisi ihracata dayalı olan Almanya’yı da olumsuz etkileyince Avrupa ekonomileri birden çöktü. Almanya’nın ekonomisi düzelmeden Batı Avrupa, Orta Avrupa, Baltık ve Balkan ülkeleri ekonomilerinin düzelmesi pek mümkün gözükmüyor. Avrupa ekonomisinde zaten önceden var olan kötü gidiş, Amerika’dan gelen mali krizin etkisiyle Avrupa’da siyasi istikrarı sarsıyor ve hükümetleri düşürüyor. Avrupa’da 2009 yılının ilk çeyreğinde Macaristan, Çek Cumhuriyeti ve Litvanya’da ekonomik krizin etkisiyle hükümetler düştü. ABD’de faaliyet gösteren önemli bir stratejik araştırma kuruluşuna göre, 2009’un ikinci çeyreğinde Yunanistan, Letonya, Estonya, Britanya, Bulgaristan, Romanya, İspanya ve Danimarka’da da hükümetler düşebilir. Çünkü bu ülkelerin ekonomik gidişatı iyi değil. Özellikle Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinin başlarını suyun üzerinde tutabilmeleri için IMF desteğine ihtiyaçları var. Garip bir tesadüf ama IMF’den yakın dönemde destek alan Macaristan, Çek Cumhuriyeti ve Letonya’da hükümetlerin değiştiği dikkati çekiyor. Türkiye’ye gelince... Türkiye, Avrupa’nın sallanan ekonomilerinden farklı özelliklere sahip. Anadolu sermayesinin son yirmi yıldır güçlenmesi ve Türkiye’nin Ortadoğu ile komşu olması, Orta Asya, Kuzey Afrika pazarlarına da ulaşması, ihracatın aniden kesilmesini önlüyor. Ayrıca Türkiye’de vatandaşın borçluluk oranının Avrupa ülkelerine göre düşük olması da global finansal strese karşı ekonominin direnme gücünü arttırıyor. Bu arada global faizlerin düşmesi, ithal edilen enerji ve emtia fiyatlarındaki gerileme, Türkiye ekonomisine destek veriyor. Global mali-ekonomik krizde Türkiye’den sermayenin çıkması, ihracatın azalması ve Türk parasının değer kaybetmesine rağmen özel sektörün dış borçlarının geri ödenmesinde 2008’ün eylül ayından bu güne herhangi bir problem yaşanmadı. Çünkü alınan dış borçlar Türkiye ekonomisinin kendi kaynaklarıyla Türkiye’ye verilen borçlar olduğu için geri ödemesi zorluk çıkmadan yapılabiliyor. Kamu maliyesinin dış borcunun az ve bankacılık sisteminin sermayesinin yeterli olması da Türkiye’nin bir diğer önemli avantajı. Sıraladığımız bütün bu faktörler nedeniyle Türkiye, Avrupa’nın diğer ülkelerinden ayrışıyor. Bazıları Türkiye’nin global ekonomik krizde finansal strese niçin dayanıklı kaldığını bir türlü anlayamıyorlar ya da anlamak istemiyorlar. Ünlü iktisatçı Paul Krugman’a, söylemediği halde, Türkiye’yi iflas edecek ülkeler arasında saydırıyorlar. Sonra da yaptıkları ortaya çıkıyor. Krugman, ben böyle bir şey söylemedim diye açıklama yapıyor. Amerikan Dışişleri Bakanlığı sitesinde yayınlanan dış basınla konuşma tutanaklarında, ne Avusturyalı bir gazetecinin kendi ülkesiyle ilgili Krugman’a sorduğu soruda, ne de Krugman’ın verdiği cevapta Türkiye’nin adı geçiyor. Bu sahte haberi yapanların daha pek çok benzeri haber yapacakları anlaşılıyor. Ama görünen o ki, ekonomide olaylar Türkiye’nin aleyhine gelişmiyor. Bu nedenle ABD’li önemli stratejik araştırma kuruluşu 2009’un ikinci yarısında sallantıda olan hükümetler arasında Türkiye’yi saymıyor. Hatta Türkiye’nin öneminin arttığını ve güçlü duruma geldiğini ileri sürüyor. SÜLEYMAN YAŞAR-TARAF