Kasım 2004'te yürürlüğe giren 5253 sayılı Dernekler Kanunu'nun denetimleri önceden bildirme mecburiyeti getirmesi, kumar oynatan, horoz dövüşü yaptıran, kadın pazarlayan, uyuşturu satılan ve gürültü kirliliği oluşturan bazı dernek görünümlü suç merkezlerinin ekmeğine yağ sürüyor. Yasal zorunluluk nedeniyle derneklere yapılacak denetimin birkaç gün önceden haber verilmesi nedeniyle, dernekler il müdürlüğü görevlilerinin kontrol ettiği dernekler genelde 'temiz' çıkıyor. Getirdiği bir çok yenilikle sivil kuruluşlarına geniş hareket alanı getiren "Dernekler Kanunu"ndaki bazı maddeler, dernekleri amaçları dışında kullananların işini kolaylaştırıyor. Bir tüzük hazırlayan 7 kişinin kurabildiği derneklerin lokallerinde illegal faaliyetler de yapılıyor. 5253 sayılı kanunla getirilen lokal açılabilmesi için derneğin en az bir yıl faaliyette bulunmuş olma şartı çoğu zaman ihlal ediliyor. Dernekler, lokalleri müdür vasfıyla sözde atama yaparak üçüncü kişilere kiralıyor. Adeta suç yuvası gibi çalışan lokaller, yasal zırh sayesinde kumar, alkol ve uyuşturucu üssüne dönüştürülüyor. Birçok yuvayı yıkarak ailelerin parçalanmasına neden olan kumar illeti, yasak olmasına rağmen dernek lokallarinde varlığını sürdürüyor. DERNEKLERE DE DENETİM İÇİN HAKİM KARARI GEREKİYOR Yasa uyarınca derneklerin denetimini kolluk kuvvetleri yapamıyor. Lokallere ise dernek eklentisi sayıldığı için kanun gereği hakim kararı olmadan polis giremiyor. Bu görevi dernekler il müdürlüğü yetkilileri belli dönemlerde rutin olarak gerçekleştiriyor. Ancak 5253 sayılı Dernekler Kanunu'nun 19. maddesinde bulunan 'denetimler en az yirmidört saat önce derneklere bildirilir' ibaresi yetkilileri eli boş çeviriyor. Söz konusu madde, kumar oynatan dernekler için adete 'emniyet kemeri' niteliği taşıyor. Enaz bir gün önceden kontrolleri haber alan kumarbaz dernek yöneticileri, illegal faaliyetlerine ara verip, masum dernekler gibi davranıyor. Dernekler il müdürlüğü yetkilileri, kurallara uygun tüzük hazırlayan 7 kişinin dernek kurabildiği bilgisini veriyor. Kimsenin niyetini sorgulayamadıklarını söyleyen yetkililer, "Müdürlüğümüze yapılan başvurularda, örneğin kuşları koruma amaçlı dernek kuracaklarını söyleyip, tüzüğü getiriyorlar. Eğer tüzük doğru hazırlanmış ise derneğin kurulmasına izin veriyoruz. Kimin ne amaçla dernek kurduğunu bilemeyiz ki. Dernekleri belli aralıklarla denetliyoruz. Ancak kanunuda yer alan 'denetimler en az yirmidört saat önce derneklere bildirilir" maddesi işimizi zorlaştırıyor. Denetime gitmeden bir gün önce arayıp kontrol yapacağımızı bildiriyoruz. Onlar da memnuniyet duyacaklarını söylüyorlar. Önceden haber vererek yaptığımız kontrollerde 2006 yılı içeresinde kumar oynatan derneğe rastlamadık. Yasa koyucuların kanundaki bu boşluğu ortadan kaldırması gerekiyor." ifadelerini kullanıyor. Emniyet birimleri ancak hakim kararı çıkararak dernek lokallerini kontrol edebiliyor. Ayrıca çıkarılan kararın bulunulan il veya ilçenin mülki ve idare amirinin onayından geçmesi de gerekiyor. Bu da emniyet güçlerinin işlerini yavaşlatıyor. Konya Emniyet Müdürlüğü Asayiş Şube Müdürlüğü ekipleri 2006 yılı içerisinde 34 dernek lokalini kontrol etti. Gölyazı Kasabası Kültür, Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği Lokali hakkında 2 Ocak ve 9 Ekim 2006 tahilerinde iki kere, Garsonları Koruma Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği lokaline ise bir kez kumar oynatmaktan adli işlem yapıldı. Bu iki lokalde kumar oynayan 11 kişiye Kabahatler Kanunu'na göre toplam bin 913 YTL para cezası kesildi. Dernekte kumar oynatanlar, Yeni TCK'nın 228. maddesine göre yargılanıyor. Kumar oynatanlara verilen hapis cezası 1 gün ile 1 yıl arasında değişebiliyor. 100 Ykr ile 14 bin 600 YTL arasında para cezası da verilebiliyor. Ancak mahkeme başkanı inisiyatif kullandığı için cezalar genellikle alt sınır üzerinden uygulanıyor. Bir emniyet yetkilisi 5253 sayılı Dernekler Kanunu'nun 20. maddesinin kumarbaz derneklere karşı polisi yetkisiz bıraktığını vurguladı. Yetkili, "Bir yerde kumar oynandığını belirlememiz için delil olarak masada para yakalamamız gerekiyor. Yasa icabı hakim kararı alıp gittiğimizde lokalin kapıları genellikle kapalı oluyor. Biz aramaya iznimiz olduğunu gösterirken, onlar masadaki tüm paraları kaldırıyorlar. Delil bulamadığımız zaman kimi neyle suçlayacağız." diye yakınıyor. Ortaya çıkan son durum hakkında görüşlerini açıklayan Kayseri Emniyet Müdürü Orhan Özdemir, dernekleri kumarhane olarak kullanan kişilerin varlığını bildiklerini söyledi. Özdemir, bir yıl boyunca lokallerde hakim kararıyla yapılan denetimlerde çok sayıda dernek hakkında inceleme başlatıldığını bildirdi. Topluma faydalı ve yasalmış gibi görünen derneklerin altında yasa dışı olayların gerçekleştirildiğini bildiren Özdemir, yapılan kontroller sonucunda dernek lokallerinin kumarhane gibi kullanıldığını belirlediklerini kaydetti. Bu kişiler hakkında Dernekler Kanunu'na göre işlem yapıldığının altını çizen Özdemir, yasal gibi görünen derneklerin altından kadın ticareti, hayvan dövüşü, uyuşturucu kaçakçılığı gibi yasal olmayan faaliyetlerin de yaygın olarak gerçekleştirildiğini söyledi. Kumar oynatan, uyuşturucu ve kadın ticareti yapan derneklerin kendi aralarında alan paylaşımı yaptıkları bilgisini veren Özdemir, emniyetin tüm çabasına rağmen kanunlardaki eksiklilerin yasa dışı suç işleyen örgütlerin ellerini güçlendirdiğini aktardı. TÜRKİYE'DE 74 BİN DERNEK VAR Konya Sivil Toplum Kuluşları İcra Kurulu Üyesi Adem Seleş de yasal boşlukları değerlendiren bazı kişilerin dernek çatısı altında kumar oynatmasının tüm sivil toplum kuruluşlarını olumsuz etkilediğini söyledi. Özellikle kumar oynatmak ve diğer bazı illegal faaliyetleri gerçekleştirmek amacıyla kurulan dernekler bulunduğunu kaydeden Seleş, yasal boşlukların giderilerek, bu durumun önüne geçilmesi gerektiğinin altını çizdi. Türkiye'de kayıtlı toplam 73 bin 383 dernek var. Bazı derneklerin ne amaçla kurulduğunun pek anlaşılamadığını dile getiren Adem Seleş, "Uzunyol Sokak ve Çevresi Özelleştirme ve Bakım Derneği, Esenler Atışalanı Turgutreis Posta Güvercinleri Kafes Hayvanları Kültür ve Akvaryum Balıklarını Yetiştirenler Derneği, Dilaver Kumluca'nın Yaptığı Siteleri Sevenler Derneği, Bahçelievler Çevre Koruma ve Güzelleştirme Derneği, Akhisar Sokak Güvercinlerini Sevenler Derneği, Küçükesat Yarış Atı Yetiştirenler ve Sevenler Derneği"nin ilginç isimlerine dikkat çekti.