Bedelli askerlik yapmış biri olarak, bu psikolojiyi iyi bilirim. Hep uzun dönem askerlik yapacağımı hayal ediyordum. Üç çocukla geçim sıkıntısı içinde bocaladığım günlerdi. Bedelli askerlik çıkınca, para yatırmak için çırpınıp durdum. Borç harç 1992 yılının son günü 5 bin Mark'ı yatırabildim. O günden bugüne şartlar çok değişti ama toplumda her dönemde 'bedelli askerlik' beklentisi artarak devam etti. İşin ekonomik boyutuna yönelik bir değerlendirme yapma zorunluluğu doğdu. Bunun sathi bir hesaplama olduğunu söylemek lazım. Askerin maliyetinin içinde farklı parametreler var. Sadece askerin iaşesini, giyimini hesap etmekle sağlıklı sonuç alınmaz. Askerlik stratejik bir meseledir ve fizibilite yapılmaz. Zorunlu askerlik sadece ülkenin savunması değil, milli eğitim politikasının bir uzantısıdır da. 1992 yılında Türkiye nüfusu 57 milyon kişiydi. Bugün 71 milyona ulaştık. Nüfusun yüzde 50'sinin 25 altında olduğu hesap edilirse, bu beklentinin boyutunu daha iyi anlarız. 2003'te askerlik süresi kısalınca, askerlik görevi için ayrılan bütçe 200 trilyon lira (bugünkü tanımla 200 milyon lira) azaldı. Bir nevi tasarruf yapıldı. Olaya sadece tasarruf noktasında bakmıyorum. Bedelli askerlik bekleyenler incelenirse görülecektir ki kariyer planlamasında kritik noktadaki kişiler bunlar. Bizim dönemde vali, kaymakam, emniyet müdürü, profesör, doçent olanların yanı sıra çoğunluğu kariyerinin en verimli çağındakiler oluşturuyordu. Bedelli askerlikle ilgili pek çok web sitesi var. İnternet, Türkiye'de duyguların ifadesi olarak en sık kullanılan bir mecra oldu. Beklenti içinde olanlar öncelikle önüme hesap koyuyor. Ben de bu bağlamda işin ekonomisine yönelik basit bir hesap sunayım. Milli Savunma Bakanı Vecdi Gönül, ilgili soru önergesini Meclis'te cevaplandırırken 1 milyon yoklama kaçağı, bakaya olduğunu açıkladı. Bu sayının 150 bin adedinin bedelli beklentisiyle askere gitmediği tahmin ediliyor. Basit bir hesap yapıldığında bile büyük ekonomik değerin ortaya çıktığı görülecektir. Benim dönemimde 35 bin müracaattan 168 milyon Alman Markı gelir elde edilmişti. 1999 yılında çıkan bedelli kararında müracaat edenler 72 bin kişiyle iki katını aşarken, gelir 1 milyar 66 milyon markla neredeyse 10 katına çıktı. Peki bugün bedeli kaç olmalı ve ne kadar gelir elde edilir? 1992 yılında Türkiye'nin GSMH'si 368 milyar 37 milyon dolar ve kişi başına GSMH 1.931 dolardı. Nisan başında milli gelir istatistikleri açıklanacak. Gayri safi yurtiçi hasılanın (GSYİH) ise 717 milyar 266 milyon liraya ulaşması öngörülüyor. 31 Aralık 2008 itibarıyla nüfusumuz 71 milyon 517 bin olarak açıklandığına göre kişi başına GSMH'nin 10 bini bulduğu görülecektir. Ben askerdeyken, bölükte basit bir anket yaptım. Bedelli askerlik yapan arkadaşlarıma sordum: "5 bin mark ödediniz, eğer 10 bin olsaydı yine de bedelli yapar mıydınız?" Yüzde 100'ü 'Evet' cevabı verdi. "Peki rakam 20 bin olsaydı?" şeklinde soruyu devam ettirdim. Bu sefer 'Evet' diyenlerin oranı yüzde 70'lerde kaldı. Muhtemelen yeni bedel ve gelir hesaplanmasında, milli gelir ve ödeyebilme gücü de nazara alınıyordur. Bugün, ne yazık ki işsizlik sürecini askerde geçirmek isteyenler bile var. Kriz herkesi yeni hesaplara itiyor. Gelelim hesaba: En az 150 bin müracaat olması bekleniyor. Yine milli gelir ve ödeyebilme durumu açısından en az 7 bin 500 Euro bir bedel konulacağı tahmin ediliyor. Daha fazla da olabilir. Dünkü serbest piyasa Euro kuruyla (2,15) yaklaşık olarak 2,5 milyar lira gelir elde edilebilir. Bu askerlerin piyasada oluşturacakları katma değer dikkate alınarak, uzun dönemdeki zorunlu görev olması halinde Askeriye'nin bunlar için yapacağı masraf da hesap edildiğinde en az 5-6 milyar lira tasarruf sağlanabileceği öngörülebilir. Sağlıklı bir açıklama için uygun bir zamandır. Aksi askerlik ruhuna ve Silahlı Kuvvetler'in kurumsal şahsiyetine zarar vermeye devam edecektir. FİKRİ TÜRKEL - ZAMAN