Geçen yüzyılın bu büyük projesi belki çok kısa süren bir hayata sahip olsa da
Osmanlı’nın birleştirici gücünün ve
Müslümanlarının birlik olarak bir eser ortaya koymasının güzel bir misali olarak karşımızda duruyor.
İŞTE KİTAPRA YER ALAN FOTOĞRAFLARDAN BAZILARI- TIKLAYIN
Günümüz insanının hiç bilmediği, okullarda okutulan kitaplarda bahsedilmeye değer bulunmadığı bir ortamda Yitik
Hazine Yayınları Hicaz Demiryolu’nun 100. Yılı anısına Prof. Dr.
Metin Hülagü tarafından kaleme alınan Hicaz Demiryolu eserini piyasaya sunmaya hazırlanıyor. Alanında ilk defa yayınlanan
İngiliz belgelerine, ilk defa yayınlanan fotoğraflara pek çok yeni bilgiye dayanarak hazırlanan kitap için Prof. Dr. Metin Hülagü: “ Bu çalışma bütünü ile İngiliz
arşiv vesikalarına ve İngiliz arşivinde o dönemde yer bulan bilgi, belge ve raporlara dayanmaktadır.” diyor.
Osmanlı’ya yönelik iç ve dış baskıların arttığı ve devletin içerisinde bulunduğu zaaf ve kudretsizlikten dolayı
Avrupa devletlerinin “
hasta adam” diye kendisini küçümseyip
iştah kabarttığı bir dönemde Osmanlı devletinde iktidarda bulunan Sultan II.
Abdülhamid, Osmanlı coğrafyasında
iletişim ve
ulaşım hizmetlerinin gelişmesi ve zenginleşmesine ehemmiyet veriyor. Döşenen telgraf hatları ve kurulan
demiryolu ağı ile merkezî otoriteyi güçlendirmeye çalışıyor. Hicaz Demiryolu da padişahın Batı
Anadolu Demiryolu Hattı ve
Bağdat Demiryolu Hattı gibi ehemmiyet verdiği diğer iki demiryolu hattından biri olarak karşımıza çıkıyor.
Demiryolu İnşaatı Devlete Yük Olunmadan Bitirildi
Hicaz Demiryolu,
yabancı sermaye ile inşa edilmiş olan diğer Osmanlı demiryollarının aksine, Osmanlı sınırları içinde ve dışında yaşayan Müslümanların
bağışları ile finanse edilmiştir. Osmanlı
bütçesinin ancak % 18’i hattın inşasına tahsis edilmiş. Oysa dönemin İngiliz raporlarında inşaatın tamamlanabilmesi için toplam 8 milyon poundluk bir finansmana ihtiyaç duyulduğundan bahsedilmektedir. Bundan dolayı inşaat için
Osmanlı Devleti’nce tahsis edilen bütçe yetersiz kalmıştır. Sultan II. Abdülhamid’in dış borçlanmaya sıcak bakmaması dolayısıyla, hattın inşası için ihtiyaç duyulan finansmanın dış kredilelerle karşılanması yoluna gidilmemiştir.
Projenin hayata geçirilebilmesi için mutlak surette paraya ihtiyaç duyulması dolayısıyla başvurulan yollardan biri bağış
kampanyaları olmuştur. İlki 1900 mayısında düzenlenen bu kampanyayı bizzat Sultan II. Abdülhamid kendi cebinden verdiği 50.000 lira ile başlatmış ve Osmanlı coğrafyası içinde ve dışında yaşayan bütün Müslümanları kampanyaya katılmaya davet etmiştir. Onun bu davetine öncelikle
cevap verenler kendi paşaları, memurları, tüccarları ve halkı olmuş, cömertçe yapılan bağışlar ile başlatılan kampanya anlam bulmuştur. Halifenin Hicaz Demiryolu prejesi inşaatının tamamlanabilmesi için yapmış olduğu
yardım çağrısı dış dünyada bulunan zengin, fakir her Müslüman nazarında kabul görmüştür. Nihayet
İran gibi en aykırıda yaşayan Müslümanlardan;
Cezayir,
Sudan veya
Hindistan gibi en uzak diyarlarda bulunanlara kadar bütün inananlar tarafından yapılan bağışlar neticesinde hatırı sayılır bir gelir elde edilmiştir.
Hicaz Demiryolu inşaatının gerçekleştirilebilmesi için yapılan yardımların bütünü bağış yoluyla gerçekleşmemiş, inşaatın yapımına mali kaynak sağlamak bakımından memurların maaşlarından zorunlu kesintiler yapılmıştır. Ancak bu türden uygulamalar dolayısıyla gizli veya aşikâr hiçbir surette rahatsızlık da yaşanmamıştır.
Demiryolundan Geriye Kalan
Sekiz yıl süren yoğun ve daimi bir çalışma ve gayret neticesinde yaklaşık yarım asırlık bir
rüya, ağır tabiat ve iklim şartlarına rağmen, gerçekleşmiş ve 1.464 km. uzunluğundaki Hicaz Demiryolu’nun yapımı 1908’de bütünüyle tamamlanmıştır. Hattın resmen hizmete açılması Sultan II. Abdülhamid’in
tahta çıkışının yıldönümü olan 1
Eylül 1908’de düzenlenen bir
tören ile gerçekleşmiştir.
Prof. Dr. Metin Hülagü “Bugün Hicaz Demiryolu’ndan geriye kalanın terk edilmiş
istasyon binaları, etrafa atılmış raylar, traversler ve perişan haldeki vagonlardır.” Diyor. Bugün hattın
İsrail’den geçen kısmının gariptir ki diğer kısımlarından çok daha iyi olduğunu ve korunduğunu vurguluyor. İsrail 2005 yılında “Hicaz Demiryolu’nun İsrail’e gelişinin 100. Yıldönümü için çeşitli faaliyetler yaptı. Düzenlenen sempozyuma
Türkiye’den davet edilen Prof. Dr. Metin Hülagü, İsrail’in şaşırtıcı bir şekilde hattı, istasyonu ve diğer müştemilatı koruduğunu gördüğünü ayrıca o uluslar arası sempozyuma katılanlara Sultan Abdülhamid’in demiryoluna katkıda bulunanlara dağıttığı
Hamidiye Hicaz Demiryolu Madalyası’ndan dağıtıldığına şaşırdığını belirtti.
Günümüzde gerek Türkiye ve
Suriye arasında gerekse Türkiye’nin
Orta Doğu’da ağırlığı göz önüne alındığında demiryolu hattı için yapılan çalışmalar umut
vaat edicidir.
Gönül ister ki
İstanbul’dan Peygamber diyarına uzanan bu gönül köprüsü bir an önce kurulsun.
Mukaddes Beldelere Havayolu dışında hiçbir ulaşım imkanın olmadığı düşünüldüğünde Hicaz Demiryolu yüz yıl öncesinden çok ciddi bir alternatif olarak yerini koruyor. Önümüzdeki hafta piyasaya çıkacak Hicaz Demiryolu kitabı da padişahın gerçekleşen rüyasını gözler önüne sermesi bakımından apayrı bir önem taşıyor.