Gladyo ya da diğer ifadesiyle "gizli ordular" İkinci Dünya Savaşı sonrasında, Varşova Paktı ülkelerinin, Batı Avrupa'ya karşı muhtemel bir saldırısını önlemek için kurulmuştu. GLADIO: HANÇER Kelime olarak hançer veya kısa kılıç anlamına gelen Gladyo aslında sadece İtalya'daki NATO'ya bağlı gizli yapılanmaya verilen isimdi. Ancak zamanla, Avrupa genelinde oluşturulan tüm gizli savunma birimlerinin adı oldu. NATO'DAN ÖNCE KURULDU Gladyo, 1948'de daha NATO kurulmadan Müttefik Ülkeler arasında oluşturulan Batı Birliği'nin Gizli Komitesi bünyesinde yapılandırıldı. Projesinin baş katılımcıları ise Avrupa devletlerinin orduları ve askeri istihbarat servisleriydi. GLADIO AVRUPA'YI SARDI Sovyet tehlikesine karşı geliştirilen Gladyo’nun kolları bu süreçte hemen hemen bütün batı Avrupa'ya uzandı. Bazı ülkelerde diğerlerinden daha etkin ve güçlü hale geldi. Kimi ülkelerin Gladyo'su sessiz sedasız tetikte beklerken kimi devletlerin tarihini Gladyolar yazdı. ASKERİ İSTİHBARATLAR BAŞROLDE 1949'da NATO kurulduğunda Gladyo NATO ile ortak hareket etmeye başladı. 1951'de tamamen NATO'ya entegre edildi. Gizli faaliyetler yürütebilmesi için de ABD ve İngiltere istihbaratlarınca desteklendi. HÜCRE TİPİ ÖRGÜTLENME Gladyo'nun en dikkat çeken özelliklerinden birisi hücre yapılanmasıydı. Proje kapsamında gizli hücreler oluşturuldu. Toprağın altına silahlar gömüldü, kaçış rotaları hazırlandı. Mangalara suikast ve sabotaj yapabilecek şekilde askeri eğitim verildi. Gladyo'nun temel ayağı askeri olmakla birlikte sivillerden de destek sağlandı. FAŞİSTLER VE SOLCULAR BİR ARADA Sivil kanatta, eski Nazi subay ve sempatizanları, faşistler ve sağ siyasetten çeşitli isimler kadar bazen güç ve iktidar arayışındaki sol görüştekiler, bilerek veya bilmeyerek, Gladyo'nun askeri oldular. GLADYO'NUN YASADIŞI FAALİYETLERİ En başta vatan ve millet savunması için oluşturulan Gladyo zamanla hedef değiştirdi. Soğuk savaşın bitmesiyle görevi ortadan kalkan örgüt, yasadışı olarak faaliyetlerine devam etti. Hazırda bekleyen güç kendini feshetmek yerine illegal işlere bulaştı ve devleti ele geçirmeye çalıştı. KONTROLDEN ÇIKAN YAPILAR Bazı ülkelerde Gladyo o kadar güçlendi ki tüm devlet düzenine hükmedecek hale geldi. Gizli ordular kendi vatandaşlarına karşı işkencelerden darbelere, suikastlerden terörist eylemlere kadar bir dizi operasyon gerçekleştirdi. TASFİYE ETMEK YILLAR SÜRDÜ Devletle derindeki bu yapıyı erken ayırt edebilen ülkeler 1990'lı yıllarda çetin bir hukuki mücadele verdi. Ortaya çıkan bağlantılar ürkütse de hukuki süreçten vazgeçilmedi ve her devlet yıllar süren bir yargı süreciyle Gladyo’sunu tasfiye etmeyi başardı. GİZLİ ÖRGÜTLERLE NASIL MÜCADELE EDİLİR? İtalya'da Gladyo'nun deşifre edilmesinden sonra, Avrupa Parlamentosu diğer Avrupa ülkelerine uyarı ve tavsiye niteliği taşıyan bir rapor hazırladı. Tarih 22 Kasım 1990. İtalya'da devletin hayati kurumlarına sızan ve bir anlamda ülkenin gizli iktidarı haline gelen Gladyo'nun varlığı ispatlandıktan sonra Avrupa Parlamentosu önemli bir adım atıyor. Gladyo ve benzeri yapılara karşı, diğer Avrupa ülkelerini uyaran bir rapor hazırlıyor. Kısa ve öz olarak sunulan çalışmanın ilk bölümünde, devletleri ele geçiren Gladyo’nun tanımı, eylem ve faaliyetleri anlatılıyor. Rapora göre 40 yıldır gizli bir gayri resmi istihbarat ve silahlı operasyon örgütü, devletin kurumlarına sızarak yapılanıyor. Ve bu örgüt, bütün demokratik kontrollerden kaçarak, karanlık yapılanmasına ve eylemlerine devam ediyor. AP üye devletleri, Gladyo’nun eylemleri konusunda uyarıyor. 19 yıl önce yapılan bu uyarı dikkat çekici. Rapor, Gladyo’nun devletlerin iç siyasi işlerine yasadışı müdahale etmiş olabileceği ve hala müdahalesinin sürüyor olabileceğini söylüyor. Dahası bu örgütlerin, terör ve suç olaylarına karıştıklarının tespit edildiğini anlatılıyor. Gladyo’nun en önemli tehlikeleri de sıralanıyor. Belgede ayrıca Gladyo türü örgütlerin ellerinde cephaneler olduğuna ve saldırı potansiyellerine dikkat çekiliyor. Ve demokrasi için tehlikeli deniliyor. Avrupa Parlamentosu, 19 yıl önce yaptığı bu çalışmada alınacak tedbirler konusunda da tavsiyeler yapıyor. Buna göre, devletlerin ilgili kurumlarından, gizli örgütlerin ortaya çıkarılması için kapsamlı çalışma başlatılması isteniyor ve üye devletlerden, bütün gizli askeri ya da sivil örgütlerin lağvedilmesi çağrısında bulunuluyor. Söz konusu örgütlerin, üye devletlerin demokratik yapısını istikrarsız hale getirmek için çalıştıklarına da vurgu yapılarak, bu tür müdahalelerin ortaya çıkarılması isteniyor ve önemli bir çağrıda bulunuluyor. Gladyo ile mücadele raporunda, devletlere güç birliği de tavsiye ediliyor. Öyle ki gizli örgütlerle ilgili elde edilen bilgi, belge ve istihbaratların da paylaşılması gerektiğinin altı çiziliyor. Bu rapor henüz Gladyo'nun kimlere uzandığı, devletlerin yönetiminde ne kadar etkili oldukları henüz ayan beyan ortaya çıkmadan önce hazırlanmıştı. İtalya, Belçika ve İspanya'da yapılan soruşturmalar, gizli örgütlerin, siyaset, yargı, emniyet ve askeriyede yapılandıklarını, terörist eylemler yaptıklarını hatta devletin en üst makamlarına kadar ele geçirdiklerini ortaya çıkardı.