Spor-Toto, 1959 yılında kanunlaştı. Ve bu kanuna karşı çıkan parti CHP’ydi. Spor Toto’nun Türkiye’de kuruluş hikâyesi, 1940’lı yılların sonuna dayanıyor. Spor-Toto fikrini ilk ortaya atan kişi, o dönemin Beden Terbiyesi Genel Müdürü Vildan Aşir Savaşır. 1949 yılında İsveç’ten özel bir kuryeyle getirttiği Spor Toto mevzuatını bizzat tercüme eden Savaşır, dönemin Futbol Federasyonu Başkanı Ulvi Yenal ile birlikte Spor Toto organizasyonu kurulabilmesi için çalışmalara başlayan kişi. 1950 yılında Spor Toto organizasyonunun Türkiye’de kurulması fikri, Demokrat Parti Rize Milletvekili Zeki Rıza Sporel ile Konya Milletvekili Saffet Gürol’un hazırladığı kanun teklifi ile Meclis’e sunuluyor. Ancak teklif kabul görmüyor. O günlerde, ‘Çocukları kumara mı alıştıracaksınız!’, ‘Futbol profesyonelliğe geçti, yetmedi mi?’, ‘Madem uygar ülkelerin hepsinde oynanıyor, neden Fransa’da bu oyun yok?’ gibi eleştiriler öne çıkıyor. 1959 yılına gelindiğinde ise Spor-Toto Kanunu Meclis’te görüşülmeye başlıyor. Ancak CHP milletvekillerinin kanuna büyük tepkisi vardır. 29 Nisan 1959 günü TBMM’de yapılan ve Meclis tutanaklarında yer alan konuşmalara baktığımızda bunu açıkça görüyoruz. O gün kürsüye çıkan CHP Tokat Milletvekili Şahap Kitapçı’ya söz verelim: “Birçok ehemmiyetli işlerin karara bağlanması, kalabalık vatandaş kitleleri tarafından beklenirken, futbolda bahsimüşterekin, binnetice Ceza Kanunu’nun anlayışı karşısında kumarın sahih tarifine uygun olan bahsimüşterek tasarısının üzerinde uzun boylu durulmadan, takdimin görüşülmesine imkân olmadığı kanaatindeyim.” CHP Mardin Milletvekili Mehmet Kamil Boran ise daha da sert bir konuşma yapıyor: “Böyle şey olmaz arkadaşlar. Ahlaka aykırı, beşerî zaafları geliştiren, teşvik eden hiçbir fiile kanunlarla meşruiyet ve ahlaklılık kazandırılamaz. Bu memleketin istikbali ve ümidi olan körpe vatan yavrularına öğretimini, eğitimini emanet ettiğimiz Maarif Vekaleti (Millî Eğitim Bakanlığı)’nin böyle hicabaver ve son derece tehlikeli bir teşebbüse ön ayak olması, bence hadisenin en korkunç ve ümitsizlik verici unsurudur.” Cumhuriyet Halk Partisi Adana Milletvekili Kemal Sarıibrahimoğlu, hararetle, tartışmaların yaşandığı o anlarda daha da ileri giderek konuyu at yarışlarına getiriyor: “Muhterem arkadaşlarım, at yarışlarında da bahsimüşterek vardır. Acaba bu bir kumar değil midir? Bunun aksi iddia edilebilir mi? At yarışlarını spor hâline getirip birtakım ahlaksız kimselerin kumar mahiyetinde oyunlar…” TBMM Başkanı, burada Kemal Bey’in sözünü kesiyor: “Beyefendi, burada at yarışlarından değil, futboldan ve kanundan bahsediyoruz.” Demokrat Parti İzmir Milletvekili Behzad Bilgin’in konuşması sırasında ise CHP Van Milletvekili Ferit Melen’in itirazları da kayıtlarda yer alıyor. Behzat Bilgin’in “Eğer arkadaşlarımız bu derece tetkike, vukufa, spor hareketlerini takibe lüzum gösteren bu hadiseyi baht işi ve her bakımdan kumar mevzuu telakki edeceklerse, o hâlde Türkiye’de bundan çok daha evvel kumar telakki edilebilen ve bununla alakası olmayan şeylerin de mevcudiyetini kabul etmeleri lazım gelir. Uzağa gitmeye hacet yok, ‘Millî’ adını taşıyan bir piyangomuz vardır…” sözüne Ferit Melen anında müdahale ediyor: “Kumardır.” Behzat Bilgin devam ediyor: “Eğer Millî Piyango kumarsa, bu müessesenin kuruluş şerefini taşıyan da o zamanın iktidarıdır.” diyerek CHP’ye gönderme yapıyor. Ancak Melen, partisini savunmuyor ve “Maalesef!” diyor. Bu münakaşalar, kanuna karşı çıkan CHP milletvekilleri ile kanunu savunan DP milletvekilleri arasında bütün celse boyunca sürüp gidiyor. Ve yapılan oylama sonunda Futbol Müsabakalarında Müşterek Bahisler Tertibi Hakkındaki 7258 sayılı kanun 29 Nisan 1959 tarihinde kabul ediliyor ve Spor Toto resmen kuruluyor. Dönemin Beden Terbiyesi Genel Müdürü Mehmet Arkan, Beden Terbiyesi ve Spor Dergisi’nin Ağustos 1988 tarihli sayısında yer alan anılarında, Spor-Toto Kanunu’nun nasıl geçtiğini bakın nasıl anlatıyor: “Bir gece yarısı aniden Beden Terbiyesi Umum Müdürlüğü’ne getirildim. Ertesi gün Meclis’te Spor-Toto Kanunu görüşülmesi olacak. Zamanın Millî Eğitim Bakanı’nın (o zaman teşkilat, Millî Eğitim Bakanlığı’na bağlı idi) söz konusu kanun hakkında pek fikri yoktu. Diğer milletvekillerinin de Spor-Toto hakkında hiç bilgileri yok. İtiraf etmem lazım ki benim de bu sahada bir fikrim yoktu. Yalnız benim elimde; İsveç ve İngiltere Spor-Toto’larında kullanılan kuponların örnekleri ve bir iki de yönetmeliğe ait kısımlar vardı. Uzatmayayım; Allah yardım etti ve o zaman kanun çıktı.” 7258 sayılı yasanın Beden Terbiyesi Genel Müdürlüğü’ne vermiş olduğu yetkiye dayanarak gerekli hazırlıklara başlanmış, 1 Ekim 1959 tarihinde Futbol Müsabakalarında Müşterek Bahis Teşkilatı’nın başına Hasan Örengil vekaleten getirilmiş. Bu dönemde toto oynamak ve oynatmak için Türkiye’nin koşullarına uygun sistem arayışına girilmiş ve en uygun sistemin Alman Koblenz Sistemi olduğu kanaatine varılmış. Bu sistemle ilgili adaptasyon çalışmalarının yürütülmesi için Koblenz Müdürü Hans Leizer, Türkiye’ye davet edilmiş. Spor Toto, başlangıçta sadece Ankara, İstanbul ve İzmir’de oynatılmış, aynı yıl içerisinde sırası ile Adana, Mersin, Kayseri, Konya, Kocaeli, Eskişehir, Sakarya ve Bursa illerinde başbayi ve bayilikler açılarak yaşama geçirilmiş. Kısa bir zamanda ülkenin dört bir yanına yayılmış, beş yılda tüm illerde ve çoğu ilçede bayilikler açılmış. CHP milletvekillerinin 1959 yılında ‘ahlaka aykırı, beşerî zafiyetleri geliştiren, teşvik eden’ bir oyun olduğunu düşünerek karşı çıktıkları Spor-Toto Kanunu, gelinen nokta itibariyle CHP milletvekillerini haklı çıkarttı diyebiliriz. AKSİYON