AA muhabirinin Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğünden edindiği bilgiye göre, ABD, Almanya, Rusya Federasyonu, Hırvatistan, Danimarka, İtalya, Fransa, İsviçre, Sırbistan-Karadağ, Bulgaristan, Ukrayna ve İngiltere gibi ülkelerde Türkiye'den çıkarılmış bir çok tarihi eser bulunuyor. Bakanlık, Dışişleri Bakanlığı ile koordineli şekilde, müzelerde sergilenen, müzayedelerde satıya çıkarılan veya gümrüklerde ele geçirilen eserlerin takibini yapıyor, iadesini isteyip, dava açıyor ve satışlarını durduruyor. Bunun sonucunda bazı eserler geri gönderiliyor ama hala iade edip etmeyeceği belli olmayan çok sayıda eser yurt dışında. Örneğin, alt yarısı Antalya Müzesi'nde sergilenen Herakles Heykeli'nin üst kısmı ABD'de Boston Museum of Fine Art'da bulunuyor. Eserin iadesine ilişkin müzakereler, Dışışleri Bakanlığı ile işbirliği halinde sürüyor. Antalya Kumluca'daki kiliseden 1963 yılında kaçırılan çoğunluğunu dini amaçlı gümüş kapların oluşturduğu tarihi eserler, Washington'daki Dumbarton Oaks Müzesi'nde sergileniyor. Eserin iadesi için müze yetkilileriyle toplantı yapılmasının planlandığı belirtiliyor. Los Angeles'taki J. Paul Getty Müzesi'nde de Türkiye kökenli eserler yer alıyor. Eserlerin geri alınması için çalışmaların devam ettiği bildirildi. -İADELER İÇİN YENİ POLİTİKA- Türkiye'nin iadesi için girişimlerinin sürdüğü Avrupa müzelerindeki Anadolu kökenli eserler şöyle: Rusya'dan 17 yıldır istenen Truva Hazineleri Puşkin Müzesi'nde tutuluyor. İadesi için Almanya ile 17 yıldır girişimlerin sürdüğü Hitit dönemine ait Boğazköy Sfenksi Berlin Müzesi'nde bulunuyor. Osmanlı Devleti döneminde onarım için götürülen sfenks, geri getirilmemişti. Yine Berlin'deki Bergama Müzesi'nde 19. yüzyılın ikinci yarısında Bergama'dan götürülen Zeus Altarı sunağının yanı sıra Pirene, Milet'ten giden eserler ile İznik çinileri, Uşak halıları, Selçuk ve Hitit buluntuları sergileniyor. Tatarlı Tümülüsü'ne ait 4 boyalı ahşap kalas da Münih'teki Archaologische Staatssammlung Müzesi'nde teşhirde tutuluyor. Bunun yanında, Ayasofya Cami Haziresi'ndeki Sultan II. Selim Türbesi'nin girişindeki çini pano ile Tralleis kökenli olduğu tahmin edilen üç kadın başı heykeli, Fransa'nın başkenti Paris'teki Louvre Müzesi'nde bulunuyor. Diyarbakır Müzesi'ne ait sfenks figürü, Akşehir Sedi Mahmut Hayrani Türbesi'nden sanduka, Cizre Ulu Camii'ne ait kapı tokmağı ve Nuruosmaniye Kütüphanesi'ndeki Kur'an-ı Kerim'in bazı yaprakları ise Danimarka'daki David's Samling Koleksiyonu'nda yer alıyor. Bakanlığın, ''Almanya'da bulunan eserlerin iadesi için 1991 yılından bu yana ikili ilişkiler ve toplantılar yoluyla girişimleri sürdürdüğü, eserlerin Türkiye'ye iadesi için yeni bir politika belirlenmesi için çalışmalara başlandığı'' kaydedildi. -ANADOLU ESERLERİ MÜZAYEDELERDE- Anadolu kökenli eserlerin, çeşitli müzayedelerde satışa çıktığı da görülüyor. Lidya uygarlığına ait 16 adet Grekçe yazıtlı mezar ve adak stellerinin ABD'de, www.edgarlowen.com adlı internet sitesinde açık artırma yoluyla satışa çıktığı 2006 yılında öğrenildi. Bakanlık, eserlerin iadesini istiyor. New York'ta geçen yıl yapılan Sotheby's Müzayedesi ise durdurulamadı ve Türkiye kökenli bir eser satıldı. Ancak, Türkiye'nin somut kanıtlar sunması halinde eserlerin iadesinin görüşülebileceğinin bildirildiği ifade edildi. Ayrıca, Almanya'da Gorny&Mosch Müzayede Evi'nde, satışa çıkarılan Hitit dönemine ait mezar steli parçası, orthostat parçası ve 3 adet minyatür Hitit arabasının iadesi için dava açıldığı; Hitit ve Urartu mührünün satışının durdurulduğu, dünya genelinde nadir bulunan iki Efes sikkesi ile bir lahit parçası için çalışmaların sürdüğü, kadın heykelinin ise şerh konularak müzayedede satıldığı belirtildi. Almanya'da Hermann Historica Müzayede evinin internet sitesinde geçen yıl satışa çıkarılan Urartu dönemine ait bir kazanın da iadesi henüz sağlanamadı. Bunun yanında, İstanbul Süleymaniye Kütüphanesi'ne bağlı Nuruosmaniye Kütüphanesi koleksiyonundan 1990 yılında çalınan tarihi Kur'an-ı Kerim'in 62 yaprağı ise Londra'daki Christie's Müzayede Evi'nde satışa çıktı. İngiltere'de Bonham Müzayede Evi'ndeki satışı durdurulan Lidya dönemine ait gümüş Kyathosun (kepçe), Türkiye'ye geri getirilmeye çalışılıyor. Paris'te geçen yıl Christie's Müzaeye evinde Eyüp Sultan Türbesi ve III. Murat'ın Has Odası'na ait çiniler satışa çıkarılmış olup, Pescheteau-Badin şirketinin müzayedesindeki Eyüp Sultan Camisi'ne ait çinilerin satışı durduruldu. -TRUVA ESERLERİ 17 YILDIR İSTENİYOR- Türkiye, ülkelerde ele geçirilen Anadolu kökenli eserlerin vatanına dönmesi için de çalışmalar sürdürüyor ama ülkelerin yeterli desteği göstermediği görülüyor. Örneğin, İngiltere'deki Stansted Havaalanında bulunan sikkelerin iadesi için girişimler sürüyor. Almanya'da yaşayan bir Türk vatandaşının evinde bulunan 6 bin eserden Anadolu kökenli olduğu tespit edilen bin 100'ünün iadesi için Alman makamlarına talepnamenin iletildiği ama adli yardım talebinin yerine getirilmediği öğrenildi. Ayrıca, Rusya'da iki yıl önce ele geçirilen, Türkiye kökenli Bizans dönemine ait gümüş haç ve altın bilezik, Rus makamlarınca ''şimdiki sahiplerine'' verildiği ve şahıslar bulunamadığı için geri getirilemiyor. Rusya'dan kaçırılan Truva eserleri de 17 yıldır geri isteniyor. Diğer ülkelerde ele geçirilen ve iadesi istenen diğer Türk eserleri şöyle: -Hırvatistan'ın Macelj Sınır Kapısı'nda geçen yıl kontrolde bulunan 115 sikke, 7 yüzük, 9 kurşun madde ve 2 ok ucu, -Sırbistan-Karadağ Batrovci Sınır Kapısı'nda 2004 yılında ele geçirilen eserler, -Bulgaristan Malko-Tırnova sınır kapısında 2005 yılında bulunan 328 adet sikke ile 23 arkeolojik eser, -Bulgaristan'ın Kaptan Andeerevo sınır kapısında geçen yıl ele geçirilen Tunç çağı ve Roma dönemine ait 28 parça tarihi eser, -Türkiye'den Ukrayna'ya giden bir gemide 2002 yılında bulunan M.S. 1. ile 4. yüzyıla tarihlenen 4 amphora ve 7 amphora parçası. -2 BİNİ AŞKIN ESER GERİ GETİRİLDİ- Öte yandan, 2000-2008 yılları arasında 2 bini aşkın eser yurt dışından geri getirildi. Bu yıl bin civarında eser Türkiye'ye iade edildi. Buna göre, Almanya'nın Bremen kentinde, 2002 yılında ele geçirilen 700 sikke ile değişik dönemlere ait 300'ün üzerinde eser, 5 yıllık uğraş sonunda ana vatana döndü. Kocaeli Müzesi'nden 2001 yılında çalınan ve Almanya'nın Münih şehrinde bulunan 2. yüzyıl Roma dönemine ait heykel başı da bu yılın başında geri alındı. Ayrıca, geçen yıl Almanya, İngiltere, Avusturya, Birleşik Arap Emirlikleri ve İsviçre'den sikke, stel parçaları, heykel başı, bronz el gibi farklı türde toplam 349 eser vatanına döndü. Bunun yanında, 2006 yılında İngiltere'den Afrodisias Friz Bloğu iade edilirken, 2005'te 18, 2004'te 396, 2002'de 1, 2001'de 126, 2000 yılında 347 eser Türkiye'ye getirildi. -''CİDDİ İADELER VAR''- Konuyla ilgili AA muhabirinin sorularını yanıtlayan Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay, yurt dışındaki Anadolu eserlerini ciddi biçimde takip ettiklerini söyledi. Günay, ''Müzayedeleri takip ediyoruz, satışları takip ediyoruz. Dışişleri ve biz ilgili birimlere derhal müracaat ediyoruz, durdurduğumuz satışlar oldu. Ciddi biçimde bu yıl iadeler oldu, bunlar içinde önemliler var, bazılarını henüz basınla paylaşma noktasında değilim, ilerde açıklayacağız'' dedi. Yurt dışında arkeoloji müzelerini gezerken ''çok derin bir hüzün yaşadığını'' dile getiren Günay, ''1700-1800'lü yıllarda ülkeyi yönetenlerin izniyle Anadolu'dan çok sayıda eserin yurt dışına çıkarıldığını'' anımsattı. Bakan Günay, ''Koca bir anıt mezarın, koca bir mozolenin bir başka müzenin ortasında ayakta olduğunu görüyorsunuz. Geçenlerde British Museum'da ağlamaklı oldum. Yani bizim ülkemizden bunların bir biçimde çıkarıldığını ve bunların teşhir edildiğini görünce içimi derin bir üzüntü kapladı'' diye konuştu. AA