GÜLTEN İKİZOĞLU PSİKOLOG Dinî bayramlarımız bize manevi iklimlerin kapısını açan, sosyal dayanışma ve yardımlaşma, sevgi, saygı, merhamet duygularını harekete geçiren, toplumsal birlik ve kardeşliğimizi güçlendiren, insani değerlerimizi hatırlatan çok özel günlerdir. Kurban Bayramı da tüm Müslümanların sevinç ve coşkuyla karşıladıkları bu kutsal günlerdendir. Ancak bu bayramda yerine getirilmesi gereken dinî görev (kurban kesimi) anne-babaların zihninde bazı soru işaretleri uyandırıyor. 'Çocuğuma kurban kavramını nasıl anlatırım?' sorusu zihinleri meşgul ediyor. Öncelikle "kurban" kavramı dâhil tüm kavramların çocuğun zihninde doğru şekillenmesi için, çocuğun algı dünyasını iyi tanımak gerekiyor. Çocuğun tüm gördükleri, tüm duydukları ve tüm yaşadıklarından sonuçlar çıkararak algı ve kavram dünyasını şekillendirir. Duyduklarını ve gördüklerini doğru yorumlayabileceği altyapısı oluşmadan, kurban, ölüm gibi açıklanması güç kavramlar anlatılmamalı. Burada temel soru neyi, ne zaman, nasıl ve kimin öğreteceğidir. Bunda çocuğun gelişim dönemi özelliklerinin bilinmesi, anlayacağı somut ve net açıklamalar yapılması önemlidir. 0-3 yaş döneminde çocuğun kavramlara verdiği tepkiler çoğunlukla anne-babasının tutumlarını izleyerek oluşur. Bu dönemdeki çocuğun bayramlarda anne-babanın ve çevresindekilerin mutluluğunu görmesi, ailece yapılan ziyaretlerde bulunması, ufak tefek hediyelerle sevindirilmesi kurban bayramı kavramı için yeterlidir. 3-6 yaş dönemindeki çocuğa, bayramın sosyal boyutu anlatılmalı. Et yemenin insan sağlığı için önemli bir gıda olduğu hatırlatılarak, bu bayramda koyun, inek gibi hayvanların kesilerek et alacak gücü olmayan insanlara dağıtılıp yardım edildiği ifade edilmeli. Eğer çocuk hayvanların nasıl kesildiği ile ilgili soru sorarsa detaya inmeden cevap verilmeli. İnek ve koyunların insanlara sağlık verdikleri için mutlu oldukları ve canlarının yanmadığı söylenebilir. Yine bu dönemde de çocuğun kurban kesimini izlemesi sakıncalıdır. 7-12 yaş döneminde çocukta soyut düşünce kademeli olarak gelişmeye başladığından, çocuğun duygusal gelişimi dikkate alınarak Allah'ın koç, koyun vs. gibi hayvanların kurban edilerek etlerinin ihtiyaç sahibi kişilere dağıtılmasını emrettiği anlayabileceği dilde anlatılmalı. Bu emri yerine getiren Müslümanların sevap kazandığı söylenilmeli. Çevredeki insanlara eti dağıtmak için çocuktan yardım istenmeli. 9 yaşından itibaren kurban kesimini şayet çocuk izlemek istiyorsa uzaktan izlemesine izin verilmeli. Kesimi görmek çocuk için bir travma mıdır? Eğer anne-baba çocuğunun gelişim düzeyine uygun olarak kurban kesimi hakkında açıklama yapmamışsa ve çocuk beklemediği bir anda kesime tanık olmuşsa bir travma etkisi yapabilir. Hassas, ürkek, duygusal yapıda olan çocuklara özellikle dikkat edilmeli, yaşı kaç olursa olsun zorla izletilmemelidir. Anne-babanın çocuğun duygularını hafife alarak 'zaten ölecekti, ne var bunda büyütülecek?' demesi, çocuğu ihmal ederek hiç açıklama yapmaması, kurban etini yedirdikten sonra, 'dün sevdiğin kınalı koç var ya, bu onun eti' gibi duyarsız açıklamalar yapması, çocuk üzerinde olumsuz izler bırakabilir. Ama çok hassas davranıp da çocukları dinî vecibelerden uzak da tutmamak gerekir.