İran meclisi para biriminde yaşanan çöküş ve yükselen enflasyondan sorumlu tuttukları ekonomi ve maliye bakanlarını azletmişti. Meclis 2 gün sonra bu kez de İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’yi sorularıyla terletti. Ruhani “Biz de hatalar yaptık” dedi ama genel olarak ekonomi alanındaki sicilini savundu, ülkedeki ekonomik sıkıntılardan kendi ekibinin yönetiminden ziyade Amerikan yaptırımlarını sorumlu tuttu.

İranlı milletvekilleri Ruhani’ye beş konuda soru yöneltti: İşsizlik, ekonomik büyümedeki yavaşlama, paradaki değer kaybı, sınır ötesi kaçakçılık ve İran bankalarının küresel finans hizmetlerine erişim izninin olmaması. İran meclisi yaptığı oylamada, Ruhani’nin bu beş konu başlığına ilişkin verdiği yanıtlardan sadece birini tatminkar buldu. Oylamada, bankalar dışındaki 4 konu başlığına ilişkin verdiği yanıtlar yeterli bulunmadı.

İran Cumhurbaşkanı Ruhani, “İslam Cumhuriyeti’ne yönelik kurulan komplonun başarılı olmayacağı konusunda İran halkına güvence vermek istiyorum” sözleriyle nükleer anlaşmadan çekilen ve sonrasında da Tahran’a yaptırımları yeniden devreye sokan Amerika’ya yüklendi. Ruhani, “Beyaz Saray’daki bir avuç İran karşıtlarının bize komplo kurmasına izin vermeyeceğiz” dedi. İran’da Aralık ayından bu yana yapılan gösterilerin de Trump’ın nükleer anlaşmadan çekilmek için elini güçlendirdiğini savundu.

İran’da ekonomi alanında reform ve İran’ı dış dünyaya açma vaadiyle seçimleri üst üste iki kez kazanan Ruhani’nin siyasi kariyeri ve imajı ekonomi alanındaki vaatlerin hayata geçememesi sebebiyle darbe almış durumda.

Ruhani’nin en büyük başarısı P5 artı bir ülkeleriyle nükleer anlaşmaya vararak ülkesine yönelik yaptırım ve ambargoların aşama aşama kalkmasını sağlamış olmasıydı. Ancak Trump yönetimi İran ile nükleer anlaşmadan çekilip yaptırımları yeniden devreye soktu.

İran meclisinde Ruhani’yi zor durumda bırakan oylamadan çıkan bu tablonun yargıya taşınması ihtimal dahilinde. Meclisteki oylama aynı zamanda Trump yönetiminin Tahran’a yönelik yaptırımları yeniden devreye sokma kararının İran’da yönetim kademesini ve ülkenin dış dünya ile ilişkilerini nasıl etkileyebileceğinin de göstergesi.

İran siyasetinde iki farklı siyasi görüş hakim. Bir grup daha iyi uluslararası ilişkileri savunan pragmatik bir bakış açısı benimserken, diğer grup reform yanlısı olmayan sertlik yanlılarından oluşuyor. Trump’ın İran’la nükleer anlaşmadan çekilme kararına Amerika’nın Avrupa’daki müttefikleri karşı çıkmış, böyle bir adımın Ruhani’yi sarsacağı ve sertlik yanlılarını güçlendireceği uyarısında bulunmuştu.

İran’da Ruhani ve kabinesi günlük siyasi faaliyetlerden sorumlu olsa da, İran siyasetinde son sözü, 1989 yılından bu yana görevde olan ruhani lider Ayetullah Ali Hamaney söylüyor. İran siyasetinde pragmatik grubun elinin zayıflaması Hamaney’in yerine kimin seçileceğini de etkileyebilir. Şu an için Ruhani’nin pozisyonunda yönelik doğrudan bir tehdit görünmüyor. İran yargısı Ruhani’nin yasaları ihlal ettiğine karar vererek Ruhani’yi azletme yetkisine sahip. Ancak İran siyaseti uzmanlarna göre ülkede iktidar savaşlarının daha dolaylı olarak kendini göstermesi bekleniyor.

Reuters’a konuşan İranlı ekonomist Said Laylaz “Meclisin hamlesi siyasi. B u adım önümüzdeki dönemde İslam Cumhuriyeti’nde gerilimin biraz daha artacağını gösteriyor” değerlendirmesinde bulundu.

Geçtiğimiz hafta iki bakanın görevden alınması sonrasında İran haber ajansı Tasnim, Sanayi Bakanı’nın da azledilmesi için 70 milletvekilinin önerge imzaladığını duyurmuştu. Ruhani gelen eleştiriler sonrası baskıya boyun eğerek İran merkez bankası başkanını da görevden almıştı.

İran’da resmi olarak açıklanan rakamlara göre işsizlik oranı yüzde 12. 80 milyon nüfusun yüzde 60’ının 30 yaşın altında olduğu İran’da genç işsilziği ise yüzde 25’e dayanmış durumda. İran’ın para birimi riyal bir yıl içinde değerinin üçte ikisinden fazlasını kaybetti.

İran ekonomisini dar boğaza sürükleyen sadece yaptırımlar değil. Yolsuzluk ve ülkede zenginliğin sertlik yanlısı Devrim Muhafızları’nın denetimindeki büyük şirketlerin elinde toplanmış olması da ekonomik sıkıntıları körüklüyor.

Washington, Ağustos ayı içersinde İran’la altın ve diğer kıymetli metal ticaretini hedef alan yaptırımları devreye sokmuştu. Kasım ayında da İran’ın bankacılık ve doğalgaz ve petrol sektörünü hedef alacak yaptırımların devreye girmesi bekleniyor. Amerika bu yaptırımlarla da İran’ın petrol ihracatını sıfıra indirmeyi hedefliyor.