SAMANYOLUHABER | ANALİZ- Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK), Türkiye İş Bankası'nın 2018 yılı kârından 6,4 milyar TL tutarında temettüyü (kâr payı) dağıtmasına izni vermedi. Bankadan Borsa İstanbul’a (BİST) yapılan açıklama kulisleri hareketlendirdi.

İş Bankası 28 Şubat’ta akşam saatlerinde BİST’te işlem gören şirketlerin izahat ve duyurularının yer aldığı Kamuoyunu Aydınlatma Platformu’na (KAP) daha önce verdiği beyanların tam aksine bir beyanda bulundu. 

Banka özetle, "Daha önceden planlanmış temettü dağıtımı BDDK tarafından iptal edildi." mesajı verdi. 

2018 yılında 6,8 milyar TL net kâr elde eden İş Bankası, 6,4 milyar TL temettü dağıtmaya hazırlanıyordu. 

29 Mart’ta İstanbul Levent’te İş Kuleleri’nde toplanacak Genel Kurul’un onayının akabinde söz konusu temettü pay sahiplerine dağıtılacaktı. 

BDDK talimatı gereği Genel Kurul'da hissedarlara sadece tutar hakkında bilgi verilecek ve temettünün yedek akçe olarak tutulacağı belirtilecek.  

BDDK’nın İş Bankası’na nasıl müdahale ettiği KAP’a verilen beyanda şu şekilde ifade edildi: “Bankamız, bankacılık mevzuatı çerçevesinde, Esas Sözleşmeye göre kâr dağıtımı izni için Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu'na başvuruda bulunmuştur. Kurum, bankacılık sektörünün geneline ilişkin özkaynak yapısının olabildiğince güçlü tutulmasına yönelik ihtiyatlı politikası paralelinde kârın bünyede bırakılması gerekliliğinden hareketle, Bankamız net dönem kârının Esas Sözleşmeye göre nakden dağıtılması talebini uygun bulmamıştır.” 

BDDK’nın temettü dağımıtına son dakika kararı ile izin vermemesi manidar bulundu. Konuya yakın kaynaklar, Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) lideri ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın son dönemde, “Cumhuriyet Halk Partisi’ne (CHP) ait yüzde 28,1 İş Bankası hissesi Hazine’ye devredilecek.” sözlerini sık sık tekrar ettiğine dikkati çekti. 

Daha önce İş Bankası yönetiminde görev almış bir ismin Samanyoluhaber’e verdiği bilgiye göre AKP hükümeti muhtemel hisse devri öncesi temettü dağıtılmasına sıcak bakmadı ve özerk bir kurum olması gereken BDDK'ya "Gereğini yapın." diye talimat verdi. 

BDDK Başkanı Mehmet Ali Akben'in geçen hafta Ankara'ya çağırdığı 13 özel bankanın genel müdürüne, "Seçime kadar kredileri artırın." talimatı verdiğini bankacılık kaynakları teyit etmişti.  

Samanyoluhaber'e konuşan kaynak temettü tutarına dikkati çekti. 

Aynı kaynak şunları kaydetti: “BDDK kararı şu anlama geliyor: 6,4 milyar TL kasada bekleyecek. Tabii buna niye ihtiyaç duyulduğu yakında ortaya çıkacaktır. Kaynak arayışı içindeki hükümetin gözardı edemeyeceği kadar büyük bir rakam. Seçime kadar her şey olabilir Ankara'da. İş Bankası siyasi hesaplaşmanın cephesi oldu. Gelinen nokta ortaklar ve küçük yatırımcılar açısından ise büyük bir hayal kırıklığı.” 

BIST’te CHP hisseleri etrafından yoğunlaşan sis bulutu İş Bankası’nın piyasa değerini düşürdü.

 

Samanyoluhaber’in BİST verileri üzerinden yaptığı hesaplamaya göre İş Bankası’nın piyasa değeri hisselerin Hazine’ye devredileceği, dolayısı ile idarenin hükümete yakın isimlere geçeceği endişeleri ile son bir ayda toplam 9,3 milyar TL eridi.

İş Bankası'nın (ISBANK C) 28 Şubat 2019 tarihi itibarıyla piyasa değeri 26,1 milyar TL. Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak’ın “İş Bankası’nda CHP’ye ait hisseler mutlaka Hazine’ye devredilecek.” sözlerine kadar bankanın piyasa değeri ocak ayında 35,4 milyar TL’ye kadar yükselmişti. 

10 milyar liraya yakın düşüş gösteriyor ki BİST’in yükselişe geçtiği dönemde özellikle yabancı yatırımcılar belirsizlik sebebiyle İş Bankası’ndan uzaklaştı.  

İş Bankası Munzam Sandık Vakfı: Yüzde 40,47

Halka açık pay: Yüzde 31,44 

Hazine’nin elinde bulunan yüzde 12,3 hisse 1998 yılı mayıs ayında halka arz işlemi ile yerli ve yabancı yatırımcılara satılmıştı. Söz konusu hisselerle beraber İş Bankası’nın toplam yüzde 31,44’ü BİST'te işlem görüyor.

İş Bankası aynı zamanda cam, sigortacılık, telekomünikasyon, yatırım bankacılığı, gayrimenkul yatırım ortaklığı gibi farklı sektörlerde devasa şirketlerin de sahibi. 

1’inci Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk’ün vasiyeti gereği CHP’ye ait yüzde 28,1 oranındaki payların Hazine’ye devredilmesi halinde hükümetin kontrolüne sadece İş Bankası’na geçmeyecek.

İş Bankası'nın iştirakleri sektörlerinde ilk sıralarda.

 

Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları AŞ (Paşabahçe, Şişecam), Arap-Türk Bankası, Anadolu Sigorta, Anadolu Hayat Emeklilik, İş Gayrimenkul, İş Yatırım, Trakya Yatırım Holding ve Kültür Yayınları İş Türk AŞ başta olmak üzere sektörlerinde parmakla gösterilen onlarca şirkette ortaklık yapısı ve yönetim kurulu tamamen değişecek. 

İş Bankası’nın aktif büyüklüğünün 450 milyar TL olduğu dikkate alındığında AKP hükümeti 500 milyar TL’ye yakın bir iktisadi büyüklüğe hükmeden İş grubunu kendisine bağlamış olacak. 

İş Bankası’nda ve iştiraklerinde hükümetin onay verdiği isimler imza yetkisine sahip olacak. Böylece AKP Koç Holding ve Sabancı’dan sonraki en büyük sermaye grubuna doğrudan hükmedebilecek.  

AKP’nin Siyasi Partiler Kanunu'na (SPK) bir madde ilave ederek tartışmayı kendisi açısından kestirme bir yolla bitirmeyi hedeflediği belirtiliyor. 

Kanunun 67’nci maddesi ve anayasanın 69’uncu maddesinde, partiler için "ticari faaliyette bulunamaz" hükmü var. 

Müttefiği Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) ile kendisinin TBMM'de sandalye sayısı Anayasa değişikliğine imkân tanımadığı için AKP, CHP hisselerinin devrini SPK'da küçük bir değişiklik yaparak sağlamayı hedefliyor. 

Kanunun partilere ticaret yasağını düzenleyen 67’nci maddesine, “Siyasi partiler sahip oldukları hisseleri Hazine'ye devreder.” hükmünün eklenebileceği dile getiriliyor.  

Cumhurbaşkanı Erdoğan, 5 Şubat’ta TBMM'de AKP Grup Toplantısı’ndan sonra gazetecilerin sorusu üzerine, "Bu konuda ‘kanun teklifine dahi gerek yok' diyen hukukçularımız var. Zaten anayasa ile yakından uzaktan alakası yok. Fakat Anayasa Mahkemesi bununla ilgili olarak açacağı, ortaya koyacağı bir kararla işimizi daha da kolaylaştırır.” ifadelerini kullanmıştı. 

Buna göre Erdoğan, Anayas Mahkemesi’nden istediği yönde bir karar çıkartarak CHP’nin itirazının gideceği nihai mercii de baştan bağlamış olacak. Ankara’da Saray’ın hukuk müşavirleri ile Anayasa Mahkemesi Başkanı Zühtü Arslan’ın Erdoğan’ın İş Bankası’nın Hazine’ye devrini işaret ettiği formüle uydurulacak karar için gece yarılarına kadar süren toplantılar yaptığı kaydediliyor. 

 

Ancak hukukçular 12 Eylül 1980 darbesi sonrasında CHP'nin kapatılmasının ardından mal varlıkları ile birlikte İş Bankası hisselerinin Hazine'ye devredildiğine, daha sonra partinin yeniden açıldığına ve yargı kararıyla hisselerin temsil yetkisinin yeniden partiye verildiğine dikkat çekiyor.

CHP, kurucusu Atatürk’ün vasiyetinin özel hukuk alanına girdiğini belirterek, “Vasiyet kanunla değiştirilemez.” diyor. Ana muhalefet partisi gerekirse Anayasa Mahkemesi’ne, oradan sonuç alamaması halinde Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) müracaat edecek.  

İş Bankası’nda Atatürk’e ait yüzde 28,1 hisse bulunuyor. Atatürk’ün vasiyeti gereğince bahsi geçen hisseler CHP tarafından temsil ediliyor. 

Hisselerin temettü gelirleri yine Atatürk’ün vasiyeti gereğince Türk Dil Kurumu ve Türk Tarih Kurumu’na bırakıldığı için temettü ödemeleri vasiyetname hükümleri ve mevzuat çerçevesinde adı geçen kurumlara yapılıyor. 

Bir başka ifade ile CHP, İş Bankası’ndan herhangi bir nakit gelir elde etmiyor. 

Atatürk'ün kendi el yazısı ile kaleme aldığı vasiyeti

Türkiye'nin en büyük 3 özel bankası arasında gösterilen İş Bankası, 3 Ocak 2019 tarihi itibarıyla 22’si yurt dışında olmak üzere toplam 1.346 şube, 6 bin 573 bankamatik ile 7 milyon müşteriye 25 bin 157 çalışanla hizmet veriyor. 

İş Bankası şube ve ATM sayısı ile sektörün en büyük bankası unvanına sahip. Bankanın toplam kredi kartı ve POS cihazı pazarında yüzde 13 civarında payı var. 

2018 yılında nakdi kredileri 291,3 milyar TL’ye, gayrinakdi kredileri ise 111,5 milyar TL’ye yükseldi. 

İş Bankası, Atatürk'ün talimatı ile İzmir 1’inci İktisat Kongresi'nde alınan kararlar doğrultusunda 26 Ağustos 1924 tarihinde kuruldu. 

Banka ilk genel müdürü Celal Bayar'ın liderliğinde 2 şube ve 37 personel ile hizmete başladı.

 

Banka 1 milyon liralık nominal sermaye ile kurulurken sermayenin 250 bin liralık kısmı Hindistan Müslümanlarının Mustafa Kemal Paşa'nın şahsına yolladığı 500-600 bin lira tutarındaki yardımlardan karşılanmıştı. 

Atatürk paranın 500 bin lirasını Büyük Taarruz'dan önce ihtiyaçların karşılanması için Batı Cephesi Komutanı İsmet Paşa'nın (İnönü) emrine tahsis edilmesini istemişti. 

Zaferden sonra paranın 380 bin lirası İcra Vekilleri Heyeti kararıyla Atatürk'e iade edildi. Atatürk paranın 250 bin lirasını İş Bankası'nın temel sermayesi olarak tahsis etmişti.