İsrail’de Başbakan Netanyahu, Yüksek Mahkeme’nin hükumet üzerindeki kontrollerini elinden aldı.
Netenyahu’nun Yargı Reformu İsrail Meclisi’nde ilk turda onay alıp bu hafta ikinci tur için Meclis gündemine gelince, İsrail’de protestoların şiddeti arttı.
İsrail’de Başbakan Binyamin Netanyahu liderliğindeki sağcı koalisyon hükümeti, Yüksek Mahkeme’nin hükümet üzerindeki denetimini azaltacak yasa tasarısını ikinci oylama için parlamento yaz tatiline girmeden önce bu hafta Meclis Genel Kurulu’na getirmeye hazırlanıyor. Ancak tasarıya karşı, ülke genelinde gün boyu sürmesi planlanan protestolar ve sivil itaatsizlik eylemleri başladı.
Organizatörlerin verdiği bilgiye göre “Direniş Günü” adı altında gün boyunca ülkenin farklı noktalarında gösteriler ve eylemler yapılacak. Öğleden sonra birçok kentte tren istasyonlarında da eylemler yapılması planlanıyor. Bu nedenle ülkede tren seferlerinin ciddi ölçüde sekteye uğraması bekleniyor.
Hükümetin yargıyı yeniden yapılandırma planları aylardır kitlesel protestolara neden oluyor. Plan, yargının ve Yüksek Mahkeme’nin yetkilerini sınırlandırmayı ve parlamento ile başbakanın konumunu güçlendirmeyi amaçlıyor. Gelecek hafta Başbakan Benyamin Netanyahu liderliğindeki koalisyon hükümetinin reform planları doğrultusunda Yüksek Mahkeme’nin yetkilerinin sınırlandırılmasına dair yasal düzenlemenin parlamentodan geçirilmesi öngörülüyor.
Muhaliflerin mahkemelerin bağımsızlığını kısıtlamak, Netanyahu’nun ise hükümet organlarını dengelemek olarak nitelendirdiği düzenleme hamlesi, aylardır devam eden anayasal krizi tetikledi ve ABD’nin Netanyahu’nun aşırı sağcı koalisyonuna ilişkin endişelerini arttırdı. Başbakan Netanyahu İsrail parlamentosunda (Knesset) rahat bir çoğunluğa sahipken, muhalifler yeni bir protesto dalgasının önümüzdeki hafta yapılacak son oylamadan önce yasayı engelleyebileceğini umuyor.
Artı Gerçek’in aktardığına göre, düzenlemeyi yargıya darbe olarak niteleyen binlerce İsrailli eylemci otoyolları kapattı ve kısa süreliğine borsayı işgal etti. Ülke genelinde düzenlenen gösterilerde binlerce kişi sokaklara döküldü, birçoğu İsrail bayrakları salladı ve polis en az yarım düzine otoyolun kapatıldığını açıklarken ülke genelinde 19 kişi gözaltına alındı. Sağlık görevlileri bir kadına otoyolda araba çarptığını ve yaralandığını söyledi.
Onlarca kişi Tel Aviv’deki Menkul Kıymetler Borsası’na girerek yolsuzluğun sembolü olarak sahte banknotlar fırlattı, “Ekonomiyi kurtarın” yazılı pankart açtı.
Tel Aviv’de Savunma Bakanlığı ofislerinin de bulunduğu askeri kompleks “Kiryat” önünde toplanan yaklaşık 1000 kişilik grup ise insan zinciri oluşturdu. Bazı göstericiler kendilerini kapıya kelepçeledi. İsrail polisi çevrede geniş güvenlik önlemleri aldı. Eylemde yedek askerler de yer aldı. İsrail ordusunda aralarında savaş pilotları, denizaltı subayları, elit komando birliklerinin yer aldığı yüzlerce yedek asker de Netanyahu hükümetinin tartışmalı yargı düzenlemesine devam etmesi durumunda görevlerini sürdürmeyeceklerini açıklamıştı.
Tel Aviv’deki Hahambaşılık da binlerce protestocu tarafından hedef alındı. Aralarında Bonot Alternativa (“Bir Alternatif İnşa Etmek”) örgütünden bazı kişilerin de bulunduğu 2 binden fazla protestocu Tel Aviv’deki hahamlık mahkemesinin önünde protesto gösterisi düzenledi. Protestocular binanın girişlerinden birini kapattı ve binanın duvarlarına sprey boyayla “Utanç” kelimesi yazıldı.
Göstericiler, hükümetin Hahambaşılığın otoritesini İsrail’deki kadınların statüsüne zarar verecek şekilde güçlendirme planlarını protesto ediyor; zira planlar arasında hahambaşılık mahkemelerinin sivil konularda karar verme yetkilerini genişletecek bir yasa tasarısı ve belediye hahamlarının bağımsızlıklarını ellerinden alacak bir yasa tasarısı da yer alıyor.
Başka bir grup da Aşdod’daki hahamlık mahkemesinin önünde protesto gösterisi düzenedi. Protestonun lideri Efrat Avraham, “Haham mahkemelerindeki tüm davalarda kadınlara ayrımcılık yapılıyor. Daha önce resmi nikahla evlenmiş olsalar bile yabancı erkeklerin önünde aşağılayıcı ve mahrem soruşturmalardan sonra boşanmalarına izin verilmeyen kadınların mücadelesine değinen Avraham, “Eşitlik ayrıca durumun 2 bin yıl önce oluşturulan Yahudi hukukuna göre değil, gerçekliğe göre ayarlanmasını” talep ediyor.
62 yaşındaki emekli teknoloji çalışanı Jonathan Eran Kali, Tel Aviv’deki Habimah Tiyatrosu önünde düzenlenen gösteride Reuters’a verdiği demeçte “İsrail hükümetine şunu söylemek için buradayız: Siz ne kadar baskı yaparsanız, biz o kadar sert direniriz. Diktatörlüğe hayır diyoruz” ifadelerini kullandı.
Yargı düzenlemesi karşıtı gruplar, ülkenin en büyük genel işçi sendikası Histadrut Genel Merkezi önünde toplanılacağını duyurdu. Protesto hareketi, Netanyahu’nun yargı düzenlemesini askıya aldığı mart ayındaki gibi işçi sendikasından grev ilan etmesini talep ediyor. Netanyahu karşıtı protesto hareketi çatısı altındaki yüksek teknoloji ekibi, yasal çerçevede “her İsraillinin kullandığı ünlü telefon aplikasyonları ve internet sitelerini gün içinde yavaşlatacaklarını” duyurdu. İsrail İş Forumu da yaptığı yazılı açıklamada “yargı düzenlemesinde geri dönülemez adımlar atılması halinde ekonomiyi durdurmak için tüm yasal tedbirleri uygulayacaklarını” belirtti. Netanyahu karşıtı protesto hareketi, gün boyunca ülke genelinde birçok gösteri düzenleneceğini belirterek ikindi saatlerinde tren istasyonlarında toplanıp tren seferlerinin aksatılacağını duyurdu.
Öte yandan, hükümet yanlısı aşırı sağcı bazı gruplar da sokağa indi. Bir grup aşırı sağcı gösterici, İsrail Başsavcısı Gali Baharav-Miara’nın Tel Aviv’deki evi önünde toplandı.
İsrail Cumhurbaşkanı Isaac Herzog ise bugün Washington’da ABD Başkanı Joe Biden ile bir araya gelecek. Netanyahu hükümetinin reform planlarına karşı protestoları düzenleyen organizatörler, İsrail’in en yakın müttefiki olan ABD’nin nüfuzunu kullanarak bu planları engellemesi çağrısında bulunuyor. Washington da daha önce İsrail’deki tartışmalı yargı düzenlemesi hakkındaki endişelerini dile getirmişti.
Hakkında yolsuzluk davası süren Netanyahu, hakimleri siyasi süreçlere müdahil olmakla suçlayarak, reformun kuvvetler ayrılığındaki dengeyi yeniden kurmak için gerekli olduğunu savunuyor. Reform planlarını eleştirenler ise kuvvetler ayrılığının ortadan kalkmasından ve İsrail’in bir diktatörlüğe dönüşmesinden endişe ediyor.
Öte yanan Biden sonunda Netanyahu ile yüz yüze görüşmeyi kabul etti, telefonda Washington’a davet etti. Biden son yarım yüzyılın en aşırılıkçı kolisyonlarından biri olarak tanımladığı Netanyahu hükümetinin geçen yıl göreve başlamasından bu yana Netanyahu’ya davet göndermemişti.
Teklif İsrail Cumhurbaşkanı Isaac Herzog’un Beyaz Saray ziyaretinden hemen önce yapıldı. İsrail hükümetinin tartışmalı yargı reformu ve agresif yerleşim politikaları Washington’da memnuniyetsizlikle karşılanmıştı. Netanyahu’nun ofisinden yapılan açıklamada davetin Biden ile yapılan uzun ve sıcak telefon görüşmesi sonrası geldiği belirtildi.
İsrail Adalet Bakanı Yariv Levin’in 5 Ocak’ta duyurduğu “yargı reformu”, Yüksek Mahkeme’nin yetkilerini sınırlandırma ve iktidarın yargı atamalarında söz sahibi olması gibi değişiklikler içeriyor. Netanyahu, ülke çapında giderek artan kitlesel protestolara ve grevlere neden olan yargı düzenlemesini 27 Mart’ta ertelediğini açıklamış ancak 2023-2024 bütçesinin mayıs sonunda Meclisten geçmesinin ardından yargı düzenlemesini tekrar gündeme getireceklerini duyurmuştu. Netanyahu koalisyonu ve muhalefet arasındaki yargı düzenlemesi müzakerelerinin tıkanmasının ardından hükümet, yakın zamanda yargı düzenlemesi kapsamında yeniden düğmeye basmıştı. İktidar, Yüksek Mahkeme’nin hükümet üzerindeki denetimini kaldıracak “akla yatkınlık” diye isimlendirilen yasa tasarısını Mecliste birinci oylamada 10 Temmuz’da kabul etmişti. Yasanın yürürlüğe girebilmesi için Mecliste yapılacak üç oylamadan da geçmesi gerekiyor.
İsrail basınındaki haberlere göre, Yüksek Mahkeme’nin hükümetin aldığı kararları “kamu çıkarına hizmet etmediği, çıkar çatışması doğurduğu” gibi gerekçelerle “mantık dışı olduğunu” belirterek bozma yetkisini ortadan kaldırmayı öngören “akla yatkınlık” yasa tasarısının ikinci oylama için bu hafta Meclise getirilmesi planlanıyor. İsrail’de Netanyahu hükümetinin yargı düzenlemesi ve diğer sağ politikalarına karşı çıkan protesto hareketi, 6 aydır ülke genelinde gösterilerine devam ediyor.
