EĞİMLİ BİR KARANLIK MADDE HALESİNDEN DOLAYI BÜKÜLMÜŞ OLABİLİR
Duvar'daki habere göre, Samanyolu’nun tam anlamıyla düz bir disk olmadığını gösteren ilk kanıt, Gaia uzay aracından sağlandı. Uydu, bir milyarı aşkın sayıda yıldızın konumlarını ve hareketlerini haritalandırdı ve bu sayede galaksilerin dış yapısı hakkında bir fikre ulaştık. Öncelikle, Samanyolu düşündüğümüzden daha fazla dışa doğru uzanıyormuş ve kenarlarında dalgalı bir yapı hakimmiş gibi görünüyor.
Yapılan daha derinlemesine incelemeler, bunun yanı sıra galaktik diskin dış kenarında bir bükülme olduğunu da gözler önüne serdi. Hakim olan fikir, bu çarpılmaların günümüzden yaklaşık 6 milyar yıl önce Yay cüce gökadası ile yaşanan çarpışma gibi eski galaktik çarpışmalardan sonra oluştuğu yönünde. En son araştırma, bundan ziyade, bizimkine benzer çarpık galaksilerin eğimli bir karanlık madde halesinden dolayı büküldüğünü iddia ediyor.
Bizimki de dahil olmak üzere galaksilerin çoğunun devasa bir karanlık madde halesiyle çevrili olduğundan haberdarız. Bir galakside bulunan kütlenin büyük kısmı bu hale içinde yer alır. Bu yüzden, haleler zaman içinde galaksilerin mimarisini etkileyebilir.
Eğer hale, bir galaksinin düzlemine göre eğilirse, halenin sahip olduğu kütleçekimsel etki galaktik diski bükebilir. Cevaplanması gereken soru, bunun Samanyolu’nda tanık olduğumuz yapıya sebep olacak oranda büyük ya da yaygın olup olmadığı.
HALELERİN KONUMLANMASI MİLYARLARCA YIL SÜREBİLİR
Araştırmanın yazarları, ‘IllustrisTNG’ simülasyonlarına, ‘TNG50’ çalışmasından elde edilen verilere bakarak başladı. Burada bahsi geçen, bir süper bilgisayar üzerinde yürütülen, kozmolojik dönüşüm ve karanlık maddeyle birlikte ayrıntılı manyetohidrodinamik etkileşimleri kapsayan galaktik dönüşüm simülasyonları.
Bu verileri kullanan araştırmacılar, karanlık madde halesinin iç kısmının galaktik düzleme kıyasla büyük oranda eğilebileceğini ve bu durumun hem galaktik çarpışmalardan hem de galaksiler arasındaki yakın geçişlerden dolayı oluşabileceğini ortaya koydu. Halelerin konumlanışı milyarlarca yıl sürebilir ve bu süre galaktik bir bükülmeye yol açacak kadar uzun.
Bunun ardından, ekip TNG50 simülasyonu dahilinde, Samanyolu’nu andıran bir boyut ve yaşa sahip olan, karanlık madde halesi de dahil edilmiş arketipsel bir galaksiye göz attı. Simüle edilen 6 milyar yıllık gelişime bakıldığında, ulaştıkları sonuç itibariyle, gözlemlenen Samanyolu ile simülasyondaki model galaksi arasında bariz benzerlikler görüldü.
Gökbilimciler çarpık bir düzleme sahip başka gökadaları da gözlemledi ve evrendeki sarmal gökadaların yarısının bir miktar çarpık olduğuna ilişkin kimi kanıtlar elde etti. Bu durum, bir galaksiyle bükülmüş hale arasında uzun vadede ve yaygın biçimde gerçekleşen kütleçekimi etkileşimlerinin etkisini gözler önüne serdi.
Şüphesiz ki bu yalnızca bir simülasyon çalışması; dolayısıyla, Samanyolu gibi kaç galaksinin değişime uğradığının ayrıntılarını anlamak için daha fazla gözlem ve simülasyon yapılması gerekiyor.
Yazının orijinali Universe Today sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
