1453 Kültür ve Sanat Dergisi, Osmanlı Dönemi'nde kitap aşığı kadın sultanların kurduğu kütüphaneleri sayfalarına taşıdı.

İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A. Ş. Yayınları arasında yer alan 1453 Kültür ve Sanat Dergisi, Kütüphaneler Haftası dolayısıyla kitap aşığı kadın sultanların kurduğu kütüphaneleri araştırdı. Çalışmada; Osmanlı'nın kudret sahibi kadınlarının kurduğu, kentin kültürel tarihine damgasını vuran kütüphanelerin tarihi, mimari özellikleri, kuruluş amacı ve içlerinde bulunan kitapların zenginliği ele alınıyor. Valide sultanlar arasında kütüphanecilik geleneğini ilk başlatan isim Nurbanu Sultan, Hatice Turhan Sultan, Galata, Üsküdar ve Sakız Adası'nda kurduğu kütüphanelerle büyük bir kitap koleksiyonunun sahibi olan Gülnûş Emetullah Valide Sultan ve son dönem Osmanlı valide sultanlarının en hayırseveri olarak bilinen ve kurduğu kütüphaneye 1000'e yakın kitap bağışlayan Pertev Nihal Valide Sultan bulunuyor.

KÜTÜPHANECİLİK GELENEĞİ, NURBANU SULTAN İLE BAŞLADI

Dergide yer alan bilgilere göre hanım sultanlar arasında kütüphanecilik geleneğini ilk başlatan isim II. Selim'in eşi olan Nurbanu Sultan'dır. Aslen Yahudi ya da İtalyan kökenli olduğu sanılan Nurbanu Sultan, III. Murad'ı dünyaya getirmiş ve onun saltanatı zamanında da valide sultanlık makamına yükselmiştir. Nurbanu Sultan, Üsküdar Toptaşı semtinde bir külliye inşa ettirmiş ve bu külliye kapsamında da bir medrese ile darulhadis yaptırmıştır. Buralarda okuyan öğrenciler için de bir kütüphanenin temellerini atmıştır. Kütüphanede üç akçe günlükle çalışan bir kütüphane görevlisinin varlığı kayıtlarla sabittir. Saltanatı döneminde validesinin kütüphanesine bazı kitaplar bağışlayan III. Murad dışında, zaman içinde kütüphanenin başka bağışçıları da olmuş ve böylece koleksiyonu gittikçe zenginleşmiştir. Söz konusu kütüphane, Cumhuriyet döneminde 1924 yılında çıkan Tevhid-i Tedrisat kanunu çerçevesinde medreselerin kapatılması sonrasında Üsküdar Hacı Selim Ağa Kütüphanesi'ne devredilmiştir.

KİTAPLARIN ÜZERİNE TİTREYEN HATİCE TURHAN SULTAN

Bugün Yeni Cami olarak bilinen camiye Hatice Turhan Sultan, 300'den fazla yazma kitap bağışlamıştır. Bu kitaplar III. Ahmed devrinde Turhan Sultan Türbesi'nin yanı başındaki bir binaya taşınmış, 1711 ve 1826'da da kataloğu hazırlanmıştır. 1918'de ise kitapların Süleymaniye Kütüphanesi'ne nakledildiği bilinmektedir. Turhan Valide, kitaplar konusunda son derece titiz davranmıştır. CİHAN