Birinci Dünya
Savaşı'nın çıkmasıyla, küresel anlamda; hem siyasal hem de toplumsal bakımdan büyük değişikliklerin yaşanmasına yol açan olaylar şöyle gelişti:
-28 Haziran 1914.
Avusturya-
Macaristan İmparatorluğu'nun varisi arşidük François Ferdinand ve eşi,
Sırp öğrenci Gavrilo Princip tarafından Saraybosna'da öldürüldü.
-28 Temmuz 1914. Avusturya-Macaristan İmparatorluğu,
Sırbistan'a savaş ilan etti.
-31 Temmuz 1914.
Rusya ve
Fransa'da seferberlik ilan edildi.
-2
Ağustos 1914.
Osmanlı Devleti de topraklarında genel seferberlik ve
sıkıyönetim ilan etti. Osmanlı-
Alman ittifakı imzalandı. İttifak uyarınca iki devlet, Avusturya-Sırbistan arasındaki anlaşmazlıkta tarafsızlık gösterecekti.
-3, 4, 5 Ağustos 1914. Enver Paşa, Başkomutan Vekili oldu ve
İngiliz filosunun izlediği Goeben (
Yavuz) ve Breslau (Midilli) adlı Alman savaş gemilerinin Osmanlı karasularına gelmesine karar verildi.
-10, 11 Ağustos 1914. İki gemi (Goeben ve Breslau),
Çanakkale Boğazı'ndan geçerek Marmara'ya girdi.
-12
Eylül 1914.
Çanakkale Boğazı girişine
mayın döşendi.
-27 Eylül 1914. Çanakkale Boğazı tamamen kapatıldı.
-2
Kasım 1914.
İngiltere, Fransa, Rusya,
Belçika, Sırbistan,
Japonya,
Karadağ,
Osmanlı İmparatorluğu ile siyasi ilişkilerini kestiklerini açıkladı.
-29, 30
Ekim 1914. Alman Amiral Souchon komutasındaki Yavuz ve Midilli, gece Kara
deniz'e çıktı ve Odessa ile
Sivastopol limanlarını bombaladı.
-3 Kasım 1914. Çanakkale Boğazı giriş tahkimatı, 6 düşman zırhlısı tarafından bombalandı.
-7 Kasım 1914. Osmanlı İmparatorluğu, İtilaf Devletleri'ne karşı savaş ilan etti.
-29 Kasım 1914.
Mesudiye Zırhlısı, İngiliz denizaltısı (B-11) tarafından Çanakkale Boğazı'nda batırıldı.
-11 Ocak 1915. Amiral Carden, İngiltere Deniz Bakanlığı'na, Çanakkale Boğazı'na taarruz için hazırlattığı planı sundu.
-20 Ocak 1915.
Mustafa Kemal, Tekirdağ'da 19 Fırka Komutanlığı'na atandı ve 2
Şubat'ta tümeni
kurmaya başladı.
-19 Şubat 1915. İtilaf Devletleri Donanması (12'si İngiliz, 4'ü
Fransız olmak üzere 16 muharebe gemisi, 6 muhrip, 14 mayın tarama ve 1
uçak gemisinden oluşuyordu.), Çanakkale Boğazı giriş tabyalarına taarruzu ile İtilaf Devletleri donanmasının Çanakkale Boğazı'na ikinci büyük saldırısı başlatıldı.
-25 Şubat 1915. Mustafa Kemal'in kuruluşunu tamamladığı 19. Tümen,
Gelibolu Yarımadası'nın
doğu kıyısındaki Maydos'ta (
Eceabat) görevlendirildi.
-25 Şubat 1915. İtilaf Devletleri donanması, Boğaz girişi tabyalarındaki topları tahrip ederek, Boğaz'a girmeye başladı.
-26 Şubat 1915. Değirmenburnu-Çanakkale Feneri arasında 10. Mayın Hattı oluşturuldu. Seddülbahir ve Kumkale'ye çıkarma başlatıldı.
-2
Mart 1915. General Liman Von Sanders, Çanakkale'deki Osmanlı
Kara Kuvvetleri Başkomutanlığı'na atandı.
-4 Mart 1915. 3.
Avustralya Tugayı, Mondros'ta limana girdi.
-5, 6 Mart 1915. Çamkoyu batısından, HMS Queen
Elizabeth gemisinden,
Merkez Tahkimatı'nı aşırma biçiminde
bombardıman başlatıldı.
-17 Mart 1915. Amiral J. de Robeck, İtilaf Devletleri Donanması Komutanlığı görevine başladı.
-17, 1
8 Mart 1915. Nusret Mayın
Gemisi, gece elde kalan son 26 mayınını, Boğaz girişindeki
Karanlık Koy'a döşedi.
-
18 Mart 1915. ÇANAKKALE DENİZ ZAFERİ.
İtilaf Devletleri donanması, yaklaşık 30 savaş gemisiyle en geniş kapsamlı saldırıyı başlattı. Çanakkale Boğazı tahkimatı 7 saat süreyle ateş
altında tutuldu.
Nusret Mayın Gemisinin gizlice döşediği mayınlar ve kıyı topçularının etkili ateşi altında, kuvvetinin üçte birini kaybederek geri çekildi. Altı büyük gemiden Bouvet, Irresistible ve Ocean zırhlıları batırıldı, üçü de kullanılmaz hale getirildi.
-24 Mart 1915. General Liman Von Sanders, 5.
Ordu Komutanlığı'na getirildi. Bu ordunun ihtiyatı, komutanı Kurmay Yarbay Mustafa Kemal olan 19. Fırka tarafından oluşturulacaktı.
-25
Nisan 1915. ARIBURNU ZAFERİ
İtilaf Devletleri, geniş kapsamlı ilk çıkarmayı başlattılar. Gelibolu ve Çanakkale yarımadalarının Arıburnu, Seddülbahir ve Kumkale gibi yerlerine yapılan çıkarma, 308 savaş ve nakliye gemisi ile gerçekleştirildi. Orda komutanı, Saros'ta olduğundan, Mustafa Kemal, emir beklemeksizin birliklerini harekete geçirdi ve Arıburnu'na çıkıp yarımadanın en kritik tepesi olan Kocaçimen'de ilerleyen İngiliz birliklerini durdurdu ve kıyıya kadar sürdü. İngiliz birlikleri, donanmalarının ateşi sonucu denize dökülmekten kurtuldular ve Arıburnu Zaferi kazanıldı.
-
27 Nisan 1915. İngiliz denizaltı gemileri, Marmara'da
Barbaros zırhlısını batırdılar.
-2
Mayıs 1915. 3.
Kolordu Komutanı Esat (Bilkat) Paşa, Arıburnu cephesine gelerek, Mustafa Kemal ile görüştü.
-10 Mayıs 1915. Mustafa Kemal'in çarpışmaları yönettiği yere ''Kemalyeri'' adı verildi.
-14 Mayıs 1915. İngiltere Bahriye 1. Lordu Winston Churchill ve Amiral John Arbuthont Fisher, görevlerinden
istifa ettiler.
-1 Haziran 1915.
Atatürk albaylığa yükseltildi.
-6, 7 Ağustos 1915. İngilizler, Gelibolu'ya yeni kuvvetler çıkardılar.
-8 Ağustos 1915. Mustafa Kemal, Anafartalar Grup Komutanlığı'na getirildi.
-9 Ağustos 1915. Mustafa Kemal'in komutasında 1. Anafartalar Savaşı kazanıldı.
-9 Ağustos 1915. İtilaf Güçleri, Seddülbahir'i boşalttılar.
-10 Ağustos 1915. Anafartalar Grup Komutanı
Albay Mustafa Kemal öncülüğünde geniş kapsamlı Conkbayırı taarruzu başlatıldı.
-21, 22 Ağustos 1915. 2. Anafartalar Savaşı kazanıldı.
-17 Ekim 1915. Çanakkale bölgesinde General
Hamilton, komutayı General Birdwood'a devrederek cepheden ayrıldı.
-19, 20
Aralık 1915. İtilaf Güçleri, işgal ettikleri siperleri boşaltarak gece Anafartalar, Arıburnu bölgesinden gizlice çekildiler.
-9 Ocak 1916. 5. Ordu Komutanı Mareşal Liman Von Sanders, Başkomutanlık Vekaleti'ne şu telgrafı çekti: ''Tanrı'ya
şükür Gelibolu Yarımadası tamamen düşmandan temizlenmiştir. Diğer ayrıntılar ayrıca sunulacaktır.''
-17 Ocak 1916. Mustafa Kemal'e Çanakkale Savaşı'ndaki üstün başarılarından dolayı ''Muharebe Altın Liyakat Madalyası''
verildi.
Çanakkale Savaşları'nda 253 bin Türk
subay, er ve erbaş şehit
oldu.