Fatih
Camii ve Külliyesi,
İstanbul'un Fatih ilçesinde Fatih Sultan Mehmed tarafından yaptırılmış olan cami ve
külliyedir. Külliye 16 adet medrese, darüşşifa (
hastane), tabhane (konukevi) imarethane (aşevi), kütüphane ve hamam bulunmaktadır. Şehrin yedi tepesinden birinde inşa edilmiştir. Cami 1766 depreminde yıkıldıktan sonra onarılarak 1771'de bugünkü halini almıştır. 1999
Gölcük Depreminde zemininde kaymalar tespit edilen camide 2008 yılında
Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından zemin güçlendirme ve
restorasyon çalışmalarına başlandı ve bu nedenle kısmi olarak ibadete açıktır.
Bizans devrinde, caminin bulunduğu tepede I. Constantinus'un döneminde yapılan Havariyun kilisesi vardı. Bizans imparatorlarının bu tepede gömüldüğüne inanılır. Constantinus'un o zamanlar şehrin dışında kalan bu tepede gömüldüğü bilinmektedir. Fethin ardından bu bina Patrikhane kilisesi olarak kullanılmıştı.
Fatih Sultan Mehmet buraya cami ve külliye inşa etmek isteyince patrikhane Pammakaristos Manastırı'na taşındı.
Yapımına 1462 yılında başlanmış ve 1470 yılında tamamlanmıştır. Mimarı, Sinaüddin Yusuf bin Abdullah'tır (Atik
Sinan). Cami 1509 İstanbul depreminde büyük
hasar görmüş ve II. Bayezid döneminde onarılmıştır. 1766 yılında yaşanan bir depremden dolayı harabe haline geldiği için Sultan III. Mustafa, 1767 ve 1771 yılları arasında camiyi Mimar Mehmed Tahir Ağa'ya
tamir ettirdi. Bu nedenle cami orijinal görünümünü kaybetmiştir. 29 Ocak 1932'de ilk
Türkçe ezan bu camide okunmuştur.
Türbeler ve Hazire
Başta Fatih Sultan Mehmed'in türbesi olmak üzere,
Osmanlı tarihinin bir çok önemli isminin mezarı buradadır. Fatih'in eşi ve II. Bayezid'in annesi Gülbahar Valide Sultan'ın, "Plevne Kahramanı"
Gazi Osman Paşa'nın, ve mesnevi şarihi Abidin Paşa'nın türbeleri hazirededir. Sadrazamlar, Şeyhülislamlar, müşirler ve pek çok ilim adamının mezarlarının burada olması, Osmanlı protokolünün adeta törendeymiş gibi bir arada görülmesine imkân vermektedir. Mezarları burada bulunan bazı devlet adamları ve ilmiyye mensuplarından bir kaçı şunlardır:
Sadrazam Mustafa Naili Paşa
Sadrazam
Abdurrahman Nureddin Paşa
Sadrazam Gazi
Ahmed Muhtar Paşa
Şeyhülislam Amasyevi Seyyid Halil Efendi
Şeyhülislam Mehmed Refik Efendi
Ahmet
Cevdet Paşa
Emrullah Efendi. Maarif Nazırı.
Yesari Mehmed
Esad Efendi. Hattat.
Yesarizade Mustafa
İzzet Efendi. Hattat.
Sami Efendi. Hattat.
Amiş Efendi. Mutasavvıf ve Fatih türbedarı.
Maraşlı Ahmed Tahir Efendi. Amiş Efendi'nin talebesi.
Kazasker Mardini Yusuf Sıdkı Efendi
Manastırlı İsmail Hakkı Efendi. Selatin camileri vaizi.
Şehbenderzade Ahmed
Hilmi Bey. Darülfünun Felsefe müderrisi ve edip.
Bolahenk Mehmed Nuri Bey. Musıkişinas, hoca ve bestekar.
Ahmed Midhat Efendi
Köse Raif Paşa
Akif Paşa
Sultanzade
Mahmud Celaleddin Beyefendi
Hariciye Nazırı Veliyüddin Paşa
Hariciye Nazırı Mehmed Raşid Paşa
Hace İshak Efendi
Ferik Yanyalı Mustafa Paşa
General Pertev Demirhan